Арнольд i Джэймс адразу ж выказалi пратэст, зрабiўшы гэта гучна i адначасова. Вулф, не звяртаючы на iх увагi, чакаў адказу ад Клары, голас якой патануў у крыках яе спадарожнiкаў.
- ...не мае нiякага дачынення, - пачуўся толькi канец яе адказу. - Я сама туды пайшла.
- Гэта была ваша ўласная iдэя?
- Цалкам. Часам так здараецца, зусiм незалежна ад нас.
- Дзеля чаго вы туды пайшлi?
- Ты не абавязана адказваць на гэтае пытанне, мая дарагая, - звярнуўся да яе Арнольд.
Клара не звярнула на яго ўвагi.
- Яны паведамiлi мне аб тым, што адбылося ў час гутаркi,i я ледзь не звар'яцела. На маю думку, гэта быў сапраўдны грабеж, але я не збiралася менавiта гэта казаць Альберту. Мне здавалася, што я здолею адгаварыць яго.
- Вы пайшлi, каб угаварыць яго адмовiцца дзеля мiнулага?
- Як удала вы ўмееце выбiраць словы! - усклiкнула Клара з задаволеным выглядам. - Уявiце дзяўчыну маiх гадоў, у якой ужо ёсць мiнулае!
- Я рады, што вам спадабалася мая манера выказвацца, мiс Джэймс. - Было вiдаць, што ўнутры ў Вулфа ўсё кiпiць. - Як бы там нi было, вы пайшлi. На месцы былi ў пятнаццаць хвiлiн на сёмую?
- Так, нешта каля гэтага.
- Вы бачылiся з Мiёнам?
- Не.
- Чаму не?
- Яго там не было, урэшце... - Клара змоўкла. У яе ў вачах ужо не было таго бляску, якi быў раней. - Так я думала тады, - працягвала яна. - Я паднялася на трынаццаты паверх i нацiснула кнопку званка на дзвярах студыi. Званок - гучны, - ён гэта спецыяльна прадугледзеў, каб яго не заглушалi голас i гукi пiянiна ў час рэпетыцый - але я не магла пачуць яго з калiдора, бо дзверы - таксама гукаiзаляваныя, i, нацiснуўшы кнопку некалькi разоў, я не была ўпэўненая, што званок празвiнеў, i таму пастукала. Я люблю ўсё даводзiць да канца, а паколькi мне здавалася, што ён у студыi, я яшчэ некалькi разоў пазванiла, потым зняла чаравiк i пастукала аб дзверы абцасам. Потым я пайшла ўнiз i нацiснула кнопку званка на дзвярах кватэры. Гэта было сапраўднае глупства з майго боку, бо я ведала, з якой нянавiсцю ставiцца да мяне мiсiс Мiён, але ўсё-такi я гэта зрабiла. Мiсiс Мiён адчынiла дзверы i сказала, што, на яе думку, Альберт знаходзiцца паверхам вышэй, у студыi. Я сказала, што яго там няма, пасля гэтага яна з трэскам зачынiла дзверы проста перад самым маiм носам. Я пайшла дадому, зрабiла сабе кактэйль, - дарэчы, трэба прызнаць, у вас добрае вiскi, хоць я нi разу раней не чула такой назвы. - Яна ўзняла i патрэсла шклянку, каб памяшаць лёд. - Ёсць якiя пытаннi?
- Не, - гыркнуў Вулф. Ён зiрнуў на насценны гадзiннiк, а потым абвёў позiркам твары прысутных. - Я, безумоўна, паведамлю мiсiс Мiён, - сказаў ён, звяртаючыся да iх, - што вы не iмкнулiся ўтойваць факты.
- А што яшчэ? - пацiкавiўся Арнольд.
- Не ведаю. Паглядзiм.
Гэта iм не спадабалася. Не думаю, каб хто-небудзь змог вызначыць пытанне, па якiм усе шасцёра змаглi б прыйсцi да адзiнадушнай згоды, i ўсё ж Вулф здолеў акрэслiць яго некалькiмi словамi. Iм трэба было ведаць канчатковае рашэнне, калi не яго, дык думку, ну, а калi i не яе, дык хоць бы намёк.
Адэль Бослi была сама ўпартасць. Руперт Тлушч выказаў сваё абурэнне вiскам, а суддзя Арнольд ледзь стрымлiваўся. Вулф па-ранейшаму валодаў сабой, але нарэшце ўстаў i пажадаў iм добрай ночы.
Усё скончылася на такой ноце, што, адыходзячы, нiхто не выцiснуў з сябе нiводнага слова ўдзячнасцi за пачастункi, нават Адэль, эксперт па адносiнах з грамадскасцю, цi доктар Лойд, якi фактычна адзiн апаражнiў бутэльку вiскi.
Зачынiўшы на ноч парадныя дзверы на засаўку, я вярнуўся ў кабiнет. На маё здзiўленне, Вулф усё яшчэ быў на нагах, стоячы каля кнiжнай шафы i ўтаропiўшыся ў расстаўленыя на палiцах кнiгi.
- Не спiцца? - спытаў я пачцiва.
- Хачу выпiць яшчэ бутэльку пiва, - настойлiва запатрабаваў, павярнуўшыся ў мой бок, Вулф.
- Вы пэўна звар'яцелi. I так пяць бутэлек ужо выпiлi пасля вячэры. - Усё гэта я гаварыў без асаблiвых эмоцый, бо справа была звычайная. Ён сам вызначыў норму ў пяць бутэлек, якiя выпiваў памiж вячэрай i перад тым, як класцiся спаць, i звычайна прытрымлiваўся гэтай колькасцi, але калi з той цi iншай прычыны быў вельмi не ў гуморы, то лiчыў за лепшае зняць з сябе адказнасць, каб такiм чынам мець магчымасць спагнаць злосць на мне.
Але гэта была ўсяго толькi частка маiх службовых абавязкаў.
- Нiчога не атрымаецца, - цвёрда сказаў я. - Я палiчыў. Пяць. Што за справы такiя, вечар прабавiлi, а забойцы ўсё няма?
- Яшчэ чаго! - сказаў, сцяўшы вусны, Вулф. - Справа не ў тым. Калi б толькi гэта, мы маглi б завяршыць усё яшчэ да таго, як ляжам спаць. Справа ў гэтым чортавым рэвальверы з крыламi. - Ён пiльна глянуў у мой бок прыжмуранымi вачыма, быццам падазраючы, што ў мяне таксама ёсць крылы. - Я мог бы, вядома, не звярнуць на гэта ўвагi - але не. Не, бо, улiчваючы той стан, у якiм знаходзяцца нашы клiенты, гэта было б неразумна. Мы павiнны гэта высветлiць. Iншага выйсця няма.
- Шкада. Магу чым-небудзь дапамагчы?
- Можаш. Патэлефануй мiстэру Крэймеру i зрабi гэта неадкладна, заўтра ж ранiцай. Папрасi яго быць тут у адзiнаццаць гадзiн.
Мае бровы палезлi ўгору ад здзiўлення.
- Але ж яго цiкавяць толькi забойствы. Павiнен я паведамiць, што ў нас ёсць якраз такая справа i мы хацелi б з ёю пазнаёмiць?
- Не. Скажы, я гарантую, што патурбавацца варта. - Вулф зрабiў крок наперад. - Арчы.
- Так, сэр.
- У мяне быў цяжкi вечар, i я вып'ю яшчэ адну бутэльку.
- Не. Нi ў якiм разе. - У кабiнет зайшоў Фрыц, i мы пачалi наводзiць парадак. - Ужо за поўнач, да таго ж вы нам перашкаджаеце. Кладзiцеся спаць.
- Адна не пашкодзiць, - прамармытаў Фрыц.
- Бач ты, памагаты знайшоўся, - сказаў я рэзка. - Папярэджваю вас абодвух, у мяне ў кiшэнi рэвальвер. Ну, што за людзi ў гэтым доме!
На працягу дзевяцi месяцаў мiстэр Крэймер, iнспектар па справах аб забойствах, мужчына высокага росту i шырокi ў плячах, з валасамi, кранутымi сiвiзной, выглядаў, можна сказаць, малайцом. Улетку ад спёкi яго твар так моцна чырванеў, што iнспектар выглядаў крыху гратэскава. Яму было гэта вядома i непрыемна, а ў вынiку з iм цяжэй мець справу ў жнiўнi, чым у студзенi. Калi мне трэба будзе здзейснiць забойства на Манхэтане, я спадзяюся, што гэта здарыцца зiмой.
У аўторак, апоўднi, ён сядзеў у чырвоным скураным крэсле i пазiраў на Вулфа без асаблiвай сардэчнасцi. Затрымаўшыся ў сувязi з iншай, раней дамоўленай сустрэчай, ён не змог прыйсцi ў адзiнаццаць гадзiн, калi Вулф звычайна заканчвае вiзiты да сваiх архiдэй у аранжарэях на даху.
У Вулфа таксама быў не вельмi радасны выгляд, а я з нецярпеннем чакаў пачатку прадстаўлення. Дый мне цiкава было ўбачыць, як будзе выкручвацца Вулф, стараючыся выцягнуць з Крэймера iнфармацыю пра забойства, не прызнаючыся, аднак, што забойства здарылася, бо Крэймера нi ў якiм разе нельга было назваць прастаком.
- Мне трэба пад'ехаць тут у адно месца, - прабурчаў Крэймер, - у мяне мала часу.
Вiдавочна, гэта была непрыкрытая хлусня. Ён проста не мог пагадзiцца з думкай, што iнспектар нью-йоркскага дэпартамента палiцыi мог вось так прыйсцi з вiзiтам да прыватнага дэтэктыва па запрашэннi, нават калi гэта быў Нiра Вулф i нават калi я паведамiў, што ў нас ёсць нешта сапраўды цiкавае.
- Ну, што тут у вас, - працягваў бурчаць Крэймер, - што-небудзь звязанае з Дыкiнсанам? Хто далучыў вас да гэтай справы?
- Не, дзякуй Богу, не гэта. Гэта датычыцца забойства Альберта Мiёна.
Я здзiўлена глянуў на Вулфа. Гэта было за межамi майго разумення. Ён адразу ж спусцiў сабак i якраз тады, калi, на маю думку, уся справа была ў тым, каб рабiць выгляд, што нiякiх сабак не магло быць.
- Мiён? - перапынiў без усякай цiкавасцi Крэймер. - Гэта не мой.
- Хутка будзе ваш. Альберт Мiён, вядомы оперны спявак. Чатыры месяцы назад, дзевятнаццатага красавiка. У яго ў студыi на Iст-Энд авеню. Смерць ад кулi.
- А! - кiўнуў галавой Крэймер. - Так, прыпамiнаю. Але вы крыху выходзiце за межы. Гэта было самагубства, вiдавочнае i простае.
- Не, гэта было наўмыснае забойства.
Крэймер на некалькi iмгненняў спынiў позiрк на Вулфе. Потым, не спяшаючыся, узяў з кiшэнi сiгару, уважлiва агледзеў яе i сунуў у рот. Праз момант выцягнуў яе адтуль.
- Я заўсёды ведаў, - заўважыў ён, - што калi трэба знайсцi затлум галаве, то можна смела разлiчваць на вас. Хто сказаў, што гэта забойства?
- Я прыйшоў да такой высновы.
- Ну тады ўсё ясна. - Сарказм Крэймера заўсёды быў больш чым трэба з'едлiвы. - А вы паклапацiлiся, каб сабраць доказы?
- У мяне iх няма.
- Выдатна. Факты проста крычаць, што гэта было забойства. - Крэймер зноў засунуў сiгару ў рот i выбухнуў: - З якога часу вы пачалi гаварыць чорт ведае якiмi рванымi сказамi? Працягвайце i гаварыце нармальна!
- Ну, - сказаў, крыху падумаўшы, Вулф. - Справа крыху складаная. Вы, вiдаць, незнаёмы з падрабязнасцямi, паколькi гэта адбылося ўжо даўно i было зарэгiстравана як самазабойства.
- Я памятаю гэтую справу дастаткова добра. Як вы сказалi, ён быў вядомая асоба. Так што працягвайце.
Вулф адкiнуўся ў крэсле i заплюшчыў вочы.
- Перапыняйце мяне, калi трэба. Учора вечарам у мяне тут на гутарцы было шэсць чалавек. - Ён пералiчыў прозвiшчы i паведамiў, што гэта былi за асобы. Пяцёра прысутнiчалi на гутарцы ў студыi Мiёна, якая закончылася за дзве гадзiны да таго, як яго знайшлi мёртвым. Шостая асоба, мiс Джэймс, грукала ў дзверы студыi ў пятнаццаць хвiлiн на сёмую i не пачула адказу, вiдаць, таму што Мiён быў ужо мёртвы. Я прыйшоў да высновы, што Мiён быў забiты, толькi на падставе таго, што пачуў ад iх. Я не збiраюся паўтараць усё тое, што яны мне пераказалi - бо на гэта спатрэбiцца занадта шмат часу, адразу ж узнiкне пытанне наконт акцэнтаў i розных iнтэрпрэтацый, да таго ж вы ўжо iх чулi.
- Учора ўвечары мяне тут не было, - суха сказаў Крэймер.
- Так, вас тут не было. Замест вас трэба было б сказаць "палiцэйскi дэпартамент". Усё гэта павiнна быць падшыта ў дасье. Iх усiх дапытвалi тады, калi гэта здарылася, i яны расказвалi кожны сваю гiсторыю, iх жа яны паведамiлi i мне. Вы можаце гэта там знайсцi. Вы калi-небудзь чулi, каб я быў вымушаны браць свае словы назад?
- Я быў сведкам выпадкаў, калi мне хацелася запiхнуць iх назад у вашу глотку.
- Але вы нiколi гэтага не зрабiлi. Вось яшчэ тры словы, якiя я не вазьму назад: Мiён быў забiты. Я не скажу вам цяпер, як дайшоў да гэтае высновы: павывучайце вашы дасье.
Крэймер стараўся стрымлiваць сябе.
- Мне не трэба вывучаць iх, - заявiў ён, - з-за адной дробнай дэталi якiм чынам ён скончыў жыццё. Вы хочаце сказаць, што нацiснуў на курок ён сам, але зрабiць гэта яго прымусiлi?
- Не. На курок нацiснуў забойца.
- Забойца, вiдаць, быў не просты. Паспрабуйце дамагчыся, каб ахвяра разявiла рот, запiхнуць туды дула рэвальвера i каб пры гэтым вас яшчэ не пакусалi. Можа, вы i прозвiшча забойцы паведамiце?
- Я яшчэ не настолькi далёка зайшоў у сваiм расследаваннi. Але непакоiць мяне не ваш контраргумент - справа гэта вырашальная. Тут ёсць нешта iншае. Вулф нахiлiўся ўперад i загаварыў вельмi сур'ёзным тонам: - Я б, вядома, мог самастойна завяршыць усю справу, перадаць вам дадзеныя пра забойцу i ўсе доказы, а потым лопаць крыламi i радасна кукарэкаць. Але, па-першае, у мяне не столькi амбiцыi, каб выстаўляць вас дурнямi, бо вы не такiя, а па-другое, мне патрэбна ваша дапамога. Я не гатовы пакуль да таго, каб даказваць, што Мiёна забiлi, я магу толькi запэўнiваць, што гэта было менавiта так, паўтараць, што мне не давядзецца забiраць свае словы назад - таксама як i вам. Няўжо гэтага недастаткова, каб выклiкаць вашу зацiкаўленасць?
Крэймер перастаў смактаць сiгару. Дарэчы, ён так i не запалiў яе.
- Вядома, так, - адказаў ён хмурна. - Так, каб яго чорт узяў, я зацiкаўлены. Яшчэ адзiн першастацейны затлум галавы. Я вельмi ўсцешаны тым, што вы шукаеце маёй дапамогi. Як я магу дапамагчы?
- Я хачу, каб вы затрымалi двух чалавек як сведак, паказаннi якiх маюць iстотнае значэнне, дапыталi iх i выпусцiлi пад заклад.
- Чаму двух? Чаму не ўсiх шасцярых?
Я папярэджваў чытача: яго сарказм быў з'едлiвы.
- Але, - працягваў, не зважаючы на кпiны, Вулф, - трэба выканаць адпаведныя ўмовы. Яны не павiнны ведаць, што я тут замешаны, яны нават не павiнны ведаць, што я гаварыў з вамi. Арышты трэба здзейснiць сёння папалуднi цi ў канцы дня, каб яны заставалiся ў зняволеннi ўсю ноч да таго часу, пакуль ранiцай вырашыцца пытанне наконт закладу. Сума не павiнна быць вялiкай, бо сам заклад не мае асаблiвага значэння. Допыт павiнен быць дастаткова працяглым i суровым, а не такiм - каб проста адмахнуцца, i чым меней яны паспяць - а лепш каб наогул вачэй не сплюшчылi, - тым лепей. Вядома, для вас такiя справы звыклыя.
- Так, мы ўвесь час гэта робiм, - сказаў Крэймер ранейшым тонам. - Але калi мы просiм выпiсаць ордэр, пажадана мець дастаткова пераканаўчае абгрунтаванне. Мы б не хацелi тлумачыць гэта жаданнем аказаць паслугу Нiра Вулфу. Крывiць душой я не хачу.
- Для гэтых дваiх дастатковае абгрунтаванне ёсць. Яны на самай справе сведкi, паказаннi якiх маюць iстотнае значэнне.
- Вы не сказалi iх прозвiшчаў. Хто яны?
- Мужчына i жанчына, якiя знайшлi труп: мiстэр Фрэдэрык Уэплер, музычны крытык, i мiсiс Мiён, удава.
На гэты раз я не здранцвеў ад здзiўлення, але спатрэбiлiся дадатковыя намаганнi, каб схамянуцца. Бо такое здарылася, вiдаць, упершыню. Колькi разоў я быў сведкам таго, як Вулф заходзiў далёка, а ў некалькiх выпадках занадта далёка - каб вызвалiць клiента ад арышту. Ён ставiўся да арыштаў як да невыноснай асабiстай абразы. А тут ён практычна прасiў прадстаўнiкоў праваахоўных органаў засадзiць Фрэда i Пегi за краты, i гэта пасля таго, як я перадаў у банк выпiсаны мiсiс Мiён чэк на пяць тысяч!
- Вось як! - сказаў Крэймер. - Iх?
- Iх, сэр, - пацвердзiў Вулф. - Як вы ведаеце цi можаце даведацца з дасье, ёсць шмат пра што iх спытаць. Мiстэр Уэплер быў у Мiёнаў у той дзень на званым абедзе, разам з iншымi, а калi госцi пайшлi, ён застаўся з мiсiс Мiён. Пра што iшла размова? Што яны рабiлi ў другой палове гэтага дня? Дзе яны былi? Чаму мiстэр Уэплер вярнуўся ў кватэру Мiёнаў у сем гадзiн? Чаму яны з мiсiс Мiён пайшлi наверх у студыю? Чаму, убачыўшы труп, мiстэр Уэплер не паведамiў аб тым, што здарылася, палiцыi, а спусцiўся на першы паверх, каб скласцi са слоў швейцара i лiфцёра спiс наведвальнiкаў? Незвычайныя паводзiны. Цi меў Мiён звычку спаць пасля абеду? Цi спаў ён з адкрытым ротам?
- Вельмi вам абавязаны, - сказаў Крэймер зусiм не ўдзячна. - Проста цуд, як спрытна вы ўмееце задаваць пытаннi. Але калi Мiён нават i спаў з адкрытым ротам, я сумняваюся, што ён рабiў гэта стоячы. Куля, якая прабiла галаву, трапiла ў столь, наколькi я памятаю. Скажыце цяпер, - спытаў Крэймер, пляснуўшы далонямi па падлакотнiках крэсла, - хто ваш клiент?
- Не, - з жалем у голасе сказаў Вулф. - Я не магу гэтага адкрыць.
- Я так i думаў. Сапраўды, вы нiколi не адкрылi нiводнай дробязi. У вас няма доказаў, а калi яны i ёсць, дык вы надзейна хаваеце iх у кiшэнi. Вы прыйшлi да высновы, якая вам падабаецца. Яна дапаможа клiенту, прозвiшча якога вы адмаўляецеся паведамiць, але хочаце, каб я праверыў для вас гэтую выснову, арыштаваўшы двух паважаных грамадзян i ўзяўшы iх у работу. Раней я быў сведкам вашага нахабства, але гэты раз вы паставiлi рэкорд!
- Я ж вам казаў, што буду вымушаны праглынуць свае словы, як i вы. Калi...
- Вы б нават праглынулi сваю архiдэю, каб толькi атрымаць ганарар!
Вось тут i пачаўся феерверк. Я шмат разоў сядзеў на сваiм месцы, слухаючы лаянку памiж гэтымi двума тыпамi, цешачыся кожнай хвiлiнай гэтага спектакля, але сённяшняе прадстаўленне рабiлася настолькi драматычным, што я быў ужо не вельмi ўпэўнены наконт уцех. У 12.40 Крэймер быў на нагах, збiраючыся адыходзiць. У 12.45 ён зноў сядзеў у чырвоным скураным крэсле, махаючы кулаком i злосна зыркаючы на суразмоўцу. У 12.45 Вулф сядзеў, адкiнуўшыся ў крэсле, заплюшчыўшы вочы, i рабiў выгляд, што нiчога не чуе. У 12.52 ён стукаў кулаком аб стол i роў на ўвесь голас.