- Так, гэта мой пярсцёнак! Першую задачу ты выканаў. Цяпер чарга за другой. Бачыш, вунь на лузе перад маiм замкам пасвяцца трыста быкоў. Ты павiнен iх усiх з'есцi. Разам са скурай, поўсцю, косткамi, рагамi. А ўнiзе ў склепе стаiць трыста бочак вiна. Ты павiнен iх усе выпiць. Калi ад быкоў застанецца хоць адна валасiнка, а ад вiна хоць адна кропля, развiтвайся са сваiм жыццём.
Каралевiч удакладнiў:
- А цi можна да сябе гасцей запрасiць? Без людзей i абед нясмачны.
Злосна засмяялася старая i адказала:
- Каб не быць табе ў адзiноце, запрасi каго-небудзь. Але толькi аднаго!
Пайшоў каралевiч да сваiх слуг i сказаў Таўстуну:
- Будзеш маiм госцем.
А той даўно марыў уволю наесцiся. Раздзьмуўся Таўстун i з'еў трыста быкоў. I валасiнкi ад iх не засталося. Пасля ў адзiн мiг выпiў усё вiно з бочак. Вылiзаў да апошняй кроплi на затычцы.
Закончыўся абед. Каралевiч з'явiўся да старой, паведамiў, што другая яе задача выканана. Здзiвiлася тая i кажа:
- Гэтага яшчэ нiводзiн чалавек выканаць не мог. Але ёсць для цябе яшчэ трэцяя задача. Вечарам я прывяду ў тваю спальню сваю дачку. Калi будзеце сядзець побач, глядзi, каб не заснуў. Я сама праверу апоўначы. Калi заснеш загiнеш!
Падумаў каралевiч: "Гэта лёгкая задача. Хiба можна заснуць з маладой дзяўчынай?" Ён усё-ткi клiкнуў сваiх слуг, параiўся з iмi, а пасля прапанаваў:
- Хто ведае, на якую хiтрасць заманьвае вядзьмарка. Прашу вас: пастойце на варце, сачыце, каб дзяўчына не выйшла з маёй спальнi.
Вечарам з'явiлася старая са сваёй дачкой i перадала яе ў рукi каралевiчу. Абкруцiўся Даўгалыгi вакол iх, а Таўстун стаў ля дзвярэй. Нiводная душа не змагла туды трапiць.
Сядзелi маладыя моўчкi. Месячык высвечваў прыгожы твар дзяўчыны. Каралевiч не зводзiў вачэй з нявесты. Пачуццё радасцi i кахання агарнулi яго душу. Так доўжылася да адзiнаццацi гадзiн. Ды раптам вядзьмарка напусцiла на ўсiх свае чары. Усе заснулi. У гэты мiг дзяўчына знiкла.
Прачнулiся яны, калi да апоўначы заставалася ўсяго пятнаццаць хвiлiн.
- Вох, якое няшчасце! - усклiкнуў каралевiч. - Цяпер я загiну.
Даўгалыгi i Таўстун таксама адчувалi сябе няёмка: падвялi гаспадара. Тады ўмяшаўся Слухач:
- Цiха, дайце мне прыслухацца.
Паслухаў ён крыху i кажа:
- Яна сядзiць на скале i плача. Iсцi да яе - трыста гадзiн. Даўгалыгi, калi выцягнецца ў поўны рост, зможа дайсцi да яе за некалькi крокаў.
- Добра, - адказаў Даўгалыгi, - але хай са мной пойдзе Вастравокi.
Так яны i зрабiлi.
У адзiн мiг слугi каралевiча былi ля скалы. Зняў Вастравокi павязку з вачэй, толькi зiрнуў на высокую скалу, яна i развалiлася на тысячу кавалкаў. Узяў Даўгалыгi дзяўчыну на рукi i тут жа прынёс яе назад. Перанёс i свайго сябра Вастравокага.
Не паспеў гадзiннiк прабiць дванаццаць, а маладыя зноў сядзелi ў пакоi, бадзёрыя i вясёлыя, як бы нiколi не развiтвалiся.
Убачыла iх вядзьмарка, затрэслася ад злосцi, перапалохалася i сказала сама сабе:
- Гэты жанiх мацнейшы за мяне!
Што ж, трэба выдаваць дачку замуж. I тут вядзьмарка выкарыстала свой апошнi шанец. Яна падгаварыла дачку, каб тая прызначыла сваё выпрабаванне для жанiха. I дачка прыдумала.
Яна загадала прывезцi ранiцай трыста вязанак дроў. Распалiлi касцёр, i каралеўна папрасiла каго-небудзь са слуг сесцi на вогнiшча. Яна думала так: нiхто не захоча смажыцца на агнi. Тады, можа, сам каралевiч будзе гатовы ўвайсцi ў касцёр. А гэта смерць для яго, пра што марыць яе мацi.
Слугi сказалi каралевiчу:
- Мы тое-сёе для цябе зрабiлi. Цяпер чарга Мерзляку праявiць сябе.
- Я не супраць! - адгукнуўся той.
Склалi дровы, пасадзiлi пасярод iх Мерзляка, падпалiлi. Зыркi касцёр гарэў цэлых тры днi. Калi полымя згасла, бачаць усе дзiўны малюнак: стаiць Мярзляк на папялiшчы i дрыжыць, што асiнавы лiст, кажа:
- За ўсё сваё жыццё так холадна не было, як у гэтыя днi...
I давялося цудоўнай дзяўчыне даць згоду выйсцi замуж за невядомага юнака. А вядзьмарка нiяк не магла супакоiцца, усё паўтарала: "Як перанесцi такую ганьбу".
Вось паехалi маладыя ў царкву павянчацца. Вядзьмарка паслала наўздагон iм сваё войска. Загадала: знiшчыць усё, што трапiцца на шляху, i вярнуць назад дачку.
Але гэты загад падслухаў каралевiчаў слуга Слухач. Пытаецца ў Таўстуна:
- Як нам цяпер быць?
Таўстун ведаў што рабiць. Ён некалi выпiў цэлае мора. Цяпер варта было яму плюнуць раз-другi i разлiлося за карэтай вялiкае возера. Вядзьмарчына войска ў тым возеры ўтапiлася.
Даведалася пра бяду вядзьмарка i паслала наўздагон маладым сваiх закаваных у браню коннiкаў. Слухач пачуў звон i ляск даспехаў, зняў у Вастравокага павязку з вачэй, - палопалiся коннiкi, што шклiны.
Далей жанiх i нявеста ехалi спакойна. Абвянчалiся ў царкве. Першымi iх павiншавалi верныя слугi i сказалi:
- Вашы жаданнi выкананы. Мы вам больш не патрэбны. Пойдзем падарожнiчаць далей ды шукаць сваё шчасце.
Развiталiся. Слугi пайшлi сваёй дарогай. Маладажоны - сваёй.
Вырашыў каралевiч выпрабаваць сваю маладую жонку. У паўгадзiны хадзьбы ад замка была вёска. Пасвiў ля яе свой статак свiнапас. Пад'ехалi яны да яго, каралевiч i кажа жонцы:
- А цi ведаеш ты, хто я? Я ж зусiм не каралевiч, а свiнапас. А той вунь, хто пасе свiней, мой родны бацька. Нам трэба яму дапамагчы.
Выйшаў каралевiч з карэты, зайшоў у харчэўню, тайна шапатнуў гаспадарам, каб тыя ноччу аднялi ў каралевы плацце.
Прачнулася яна ранiцай, а няма ў што адзецца. Дала ёй гаспадыня сваю старую спаднiцу ды шарсцяныя панчохi, зрабiла выгляд, што гэта вялiкi падарунак, сказала:
- Каб не ваш муж, я вам не дала б нiчога.
I паверыла каралеўна, што яе муж i напраўду свiнапас. Пачала разам з iм пасвiць статак. Дакарала сябе: "Я гэтага заслужыла за свае высакамер'е i ганарыстасць".
Так прадаўжалася восем дзён. Ногi каралеўны пакрылiся ранамi. Далей трываць яна не могла. Тады падышлi да яе двое сялян, пытаюцца:
- А цi ведаеце вы, хто ваш муж?
- Як жа, ведаю, - кажа, - ён - свiнапас. Ён толькi што пайшоў, каб выручыць крыху грошай за перавяслы i аборы.
А сяляне ёй адказваюць:
- Пойдземце з намi, мы адвядзем вас да яго.
Прывялi каралеўну ў замак. Увайшла яна ў залу, бачыць, стаiць там яе муж у каралеўскiм уборы. Але яна яго не пазнала, пакуль ён не кiнуўся да яе ды не пацалаваў.
У апраўданне каралевiч сказаў:
- Мiлая, я так багата з-за цябе пакутаваў, што i ты павiнна была дзеля мяне пацярпець.
Адсвяткавалi яны сапраўднае вяселле. Пачалi шчаслiва жыць.
НЕРАЗУМНЫ ГАНС
Прыйшоў Ганс да мацi.
- Бывай, - кажа, - матухна.
Мацi пытае:
- Ты куды, Ганс, сабраўся?
Ганс адказвае:
- Iду Грэтэль праведаць, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi ж, будзь разумны.
Ганс адказвае:
- Буду, матухна.
Мацi кажа:
- Бывай, Ганс.
Ганс адказвае:
- Бывай, матухна.
Прыйшоў Ганс да Грэтэль.
- Добры дзень, Грэтэль.
- Добры дзень, Ганс. Што ты мне ў падарунак прынёс?
- Нiчога не прынёс, - кажа Ганс. - Ты сама мне што-небудзь падары.
Грэтэль дала яму iголку. Ганс кажа:
- Бывай, Грэтэль.
Грэтэль адказвае:
- Бывай, Ганс.
Узяў Ганс у Грэтэль iголку, пхнуў яе ў сена на возе i пайшоў за возам дадому. Прыйшоў Ганс дадому.
- Добры вечар, матухна, - кажа Ганс.
- Добры вечар, Ганс, - адказвае мутухна, - дзе ты быў?
- У Грэтэль я быў, - кажа Ганс.
- Што ты ёй падарыў? - пытае матухна.
- Нiчога не падарыў, сам ад яе ў падарунак iголку атрымаў.
- А дзе ж гэта iголка, Ганс? - пытае матухна.
- У сена на возе ўваткнуў.
- Неразумна ты зрабiў, Ганс, - кажа матухна. - Табе б яе да рукава прыкалоць.
- Добра, - кажа Ганс, - у другi раз так i зраблю.
Сабраўся зноў Ганс у дарогу.
Мацi кажа:
- Ты куды, Ганс, сабраўся?
Ганс адказвае:
- Iду Грэтэль праведаць, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi ж, будзь разумны, Ганс.
Ганс адказвае:
- Буду, матухна.
Мацi кажа:
- Бывай, Ганс.
Ганс адказвае:
- Бывай, матухна.
Прыйшоў Ганс да Грэтэль.
- Добры дзень, Грэтэль.
- Добры дзень, Ганс. Што ты мне ў падарунак прынёс?
- Нiчога не прынёс, - кажа Ганс. - Ты мне што-небудзь падары.
Грэтэль дала яму ножык.
Ганс кажа:
- Бывай, Грэтэль.
Грэтэль кажа:
- Бывай, Ганс.
Узяў Ганс ножык, уваткнуў ён яго ў рукаў i пайшоў дадому.
Прыйшоў Ганс дадому, а ножыка ў рукаве няма. Толькi дзiрка ў рукаве засталася.
- Добры вечар, матухна, - кажа Ганс.
- Добры вечар, Ганс, - адказвае матухна. - Дзе ты быў?
- У Грэтэль я быў, - кажа Ганс.
- Што ты ёй падарыў? - пытае матухна.
- Нiчога не падарыў. Сам ад яе ў падарунак ножык атрымаў.
- А дзе гэты ножык, Ганс?
- Ды я яго ў рукаў уваткнуў, ён i згубiўся.
- Неразумна ты зрабiў, Ганс, - кажа матухна. - Трэба было табе ножык у сумку пакласцi.
- Добра, - кажа Ганс, - у другi раз так i зраблю.
Вось зноў сабраўся Ганс у дарогу.
Мацi кажа:
- Ты куды, Ганс, сабраўся?
Ганс адказвае:
- Iду Грэтэль праведаць, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi ж, будзь разумны.
Ганс адказвае:
- Буду, матухна.
Мацi кажа:
- Бывай, Ганс.
Ганс адказвае:
- Бывай, матухна.
Прыйшоў Ганс да Грэтэль.
- Добры дзень, Грэтэль.
- Добры дзень, Ганс. Што ты прынёс мне ў падарунак?
- Нiчога не прынёс, - кажа Ганс. - Ты мне што-небудзь падары.
Грэтэль падарыла яму маленькую казу.
Ганс кажа:
- Бывай, Грэтэль.
Грэтэль кажа:
- Бывай, Ганс.
Узяў Ганс казу, засунуў яе ў сумку i пайшоў дадому.
Прыйшоў Ганс дадому.
- Добры вечар, матухна.
- Добры вечар, Ганс. Дзе ты быў?
- У Грэтэль быў.
- Што ты ёй падарыў?
- Нiчога не падарыў. Сам ад яе маленькую казу атрымаў.
- А дзе ж твая каза, Ганс?
- А я яе ў сумку засунуў, - кажа Ганс. - Яна там i задыхнулася.
- Неразумна ты зрабiў, Ганс, - кажа матухна. - Табе б казу на вяроўку прывязаць.
- Добра, - кажа Ганс, - у другi раз так i зраблю.
Сабраўся Ганс зноў у дарогу.
Мацi кажа:
- Ты куды, Ганс, сабраўся?
Ганс адказвае:
- Грэтэль праведаць, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi ж, будзь разумны.
Ганс адказвае:
- Буду, матухна.
Мацi кажа:
- Бывай, Ганс.
Ганс адказвае:
- Бывай, матухна.
Прыйшоў Ганс да Грэтэль.
- Добры дзень, Грэтэль.
- Добры дзень, Ганс. Што ты мне ў падарунак прынёс?
- Нiчога не прынёс, - кажа Ганс. - Ты мне што-небудзь падары.
Грэтэль дала яму вялiкi кавалак свiнога сала.
Ганс кажа:
- Бывай, Грэтэль.
Грэтэль кажа:
- Бывай, Ганс.
Узяў Ганс кавалак свiнога сала, прывязаў яго да вяроўкi i пацягнуў за сабой. Прыходзiць дадому, а за iм толькi вяроўка цягнецца.
- Добры вечар, матухна, - кажа Ганс.
- Добры вечар, Ганс. Дзе ты быў?
- У Грэтэль быў.
- Што ты ёй падарыў? - пытае матухна.
- Нiчога не падарыў, сам ад яе кавалак свiнога сала атрымаў, - кажа Ганс.
- А дзе ж свiное сала, Ганс?
- Прывязаў я яго да вяроўкi, пацягнуў дадому, ды па дарозе яго, пэўна, сабакi з'елi.
- Неразумна ты зрабiў, Ганс, - кажа матухна. - Табе трэба было сала на галаве несцi.
- Добра, - кажа Ганс, - у другi раз так i зраблю.
I зноў сабраўся Ганс у дарогу.
Мацi кажа:
- Ты куды сабраўся, Ганс?
Ганс адказвае:
- Грэтэль праведаць, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi, будзь разумны.
Ганс адказвае:
- Буду, матухна.
Мацi кажа:
- Бывай, Ганс.
Ганс адказвае:
- Бывай, матухна.
Прыйшоў Ганс да Грэтэль.
- Добры дзень, Грэтэль.
- Добры дзень, Ганс. Што ты мне прынёс у падарунак?
- Нiчога не прынёс, - кажа Ганс. - Ты мне што-небудзь падары.
Грэтэль падарыла Гансу цяляцi.
Ганс кажа:
- Бывай, Грэтэль.
Грэтэль кажа:
- Бывай, Ганс.
Узяў Ганс цяляцi, узвалiў яго сабе на галаву i панёс.
Нясе ён цяляцi на галаве, а цяляцi рвецца, брыкаецца, не хоча ў Ганса на галаве сядзець. Скiнуў Ганс цяляцi ў канаву, а сам прыйшоў дадому ўвесь у сiняках i гузаках.
- Добры вечар, матухна, - кажа Ганс.
- Добры вечар, Ганс, - кажа матухна. - Дзе ты быў?
- У Грэтэль я быў, - кажа Ганс.
- Што ты ёй падарыў? - пытае матухна.
- Нiчога не падарыў. Сам ад яе цяляцi атрымаў.
- А дзе ж цяляцi, Ганс? - пытае матухна.
- Ды я яго на галаве нёс, - кажа Ганс, - а яно дарогай брыкалася-брыкалася i столькi мне гузакоў на iлбе наставiла, што я яго ў канаву кiнуў.
- Неразумна ты зрабiў, Ганс, - кажа матухна. - Ты б цяляцi дубцом пагнаў, травой пакармiў i ў нас у двары да плоту прывязаў.
- Добра, - кажа Ганс, - у другi раз так i зраблю.
Вось зноў сабраўся Ганс у дарогу.
Мацi кажа:
- Ты куды Ганс, сабраўся?
Ганс адказвае:
- Да Грэтэль, матухна.
Мацi кажа:
- Глядзi, будзь разумны.