Lakteto, avena kacheto kaj griza kato Murko
I.
Kiel vi volas, sed tio chi estas miriga! Kaj plej mirige estas, ke tio chi ripetighas chiutage. Jes, kiam estas metitaj sur la fornon en kuirejo la poto kun lakteto kaj la argila kaserolo kun avena kacheto, tiam la afero komencighas. Unue ili staras kvazau trankvile, sed poste komencighas interparolado.
— Mi estas lakteto…
— Mi estas avena kacheto…
Komence la interparolado iras tute mallaute, murmurete; sed poste kacheto kaj lakteto komencas laugrade varmighi pro kolero.
— Mi estas lakteto!
— Mi estas avena kacheto!
La kacheton oni surkovras per argila kovrilo, kaj ghi murmuras en sia kaserolo kiel maljunulo. Sed kiam ghi komencas koleri, suprenlevighas en ghi veziko, krevas kaj diras:
— Tamen mi estas avena kacheto… pum!
Al la lakteto tiu chi fanfaronado shajnis treege ofenda. Diru, mi petas, kia vidindajho — ia avena kacho! La lakto komencis varmegighi, shaumo suprenlevighis kaj penadis elighi el sia poteto. Momenton la kuiristino malatentis, jen la lakteto elvershighis sur la varmega forno.
— Nu jam tiu chi malbenita lakteto! — plendis chiufoje la kuiristino. - Se iomete oni malatentas, ghi tuj elighas.
— Kion mi povas fari, se mi havas tian ekflameman karakteron? — diris la lakteto por sia pravigo. - Mi mem ja ne estas ghoja, kiam mi ekflamighas. Sed tie chi ankorau la kacheto chiam fanfaronas: "mi estas kacheto, mi… kacheto, mi… kacheto"… Sidas ghi en la kaserolo, murmuras, nu jen mi ekflamighas.
La afero kelkfoje iradis ghis tio, ke la kacheto elkuris el la kaserolo, malgrau ghia kovrilo, — rampis sur la platformon, chiam ripetante:
— Mi estas kacheto! kacheto! kacheto!… ch-ch-ch-ch-ch!
Vere, tio chi ne okazis ofte, sed tamen okazis, kaj la kuiristino ripetis malespere chiufoje:
— Nu jam chi tiu malbenita kacheto! Pro kio do ghi ne sidas trankvile en kaserolo? Estas vere mirige!
II.
La kuiristino ghenerale sufiche ofte koleris, kaj estis ja ne malmulte da kauzoj por tia kolero. Ekzemple la kato Murko! Jes, li estis tre bela kato, kaj la kuiristino tre amis lin. Chiun matenon Murko proksime sekvis la kuiristinon kaj miauis per tia plenda vocho, ke shajne ech shtona koro devus kompati.
— Kia nesatigebla ventrego! — miris la kuiristino, forpelante la katon. - Kiom da hepato vi jam manghis hierau?
— Tio chi estis ja hierau! — miris siavice Murko. - Sed hodiau mi denove volas manghi. Miau!
— Vi kaptu musojn kaj manghu ilin, maldiligentulo!
— Facile estas, diri tion, sed provu vi mem ekkapti nur unu muson, — respondis Murko. - Cetere shajnas, ke mi jam sufiche penas. Ekzemple, kiu lastan semajnon kaptis musidon? Kaj pro kio mi havis graton laulonge de la tuta nazo? Raton mi preskau kaptis, sed ghi mem tiel alkrochighis al mia nazo… Tre facile estas, nur paroli: kaptu musojn!
Manghinte hepaton, Murko sidighis apud la forno, kie estas pli varme, fermis la okulojn kaj dolche dormetadis.
— Jen, kiom li nutris sin, — rimarkis la kuiristino. - Ech okulojn li fermas, maldiligentulo… kaj li volas, ke chiam oni donu al li viandon!
— Mi do ne estas monahho por ne manghi viandon, — sin pravigis Murko, malfermante nur unu okulon. - Krome mi ankau shatas mangheti fishojn. Mi ghis nun ne povas diri, kio estas pli bongusta: hepato au fisho. Pro ghentileco mi manghas unu kaj alian… Se mi estus homo, mi nepre estus au fishkaptisto au kolportisto, kiu alportas al mi hepaton. Mi nutrus ghis plena satigho chiujn katojn en la mondo kaj mi mem ankau estus chiam sata…
Post mangho Murko volonte sin okupas diversmaniere por amuzigho. Ekzemple, li sidas dum du horoj sur la fenestro, kie pendas kagho kun sturno. Estas tre agrable rigardi, kiel saltas la malsagha birdo.
— Mi konas vin, maljuna friponulo! — krias la sturno. - Nu pro kio vi rigardas min?
— Sed se mi deziras konatighi kun vi?
— Mi scias, kiel vi konatighas. Kiu antau nelonge manghis vivan paseron? Vi, abomenulo!
— Neniel mi estas abomenulo, kaj ech male. Chiuj min amas. Venu al mi, mi fabeleton rakontos al vi.
— Ha friponulo… bona fabelisto! Mi vidis, kiel vi rakontis fabeletojn al rostita kokido, kiun vi shtelis en la kuirejo… Bone!
— Kiel vi volas, mi ja parolas nur por via plezuro. La rostitan kokidon mi efektive manghis, sed estis ja tute egale, ghi jam taugis por nenio.
III.
Interalie Murko chiumatene sidighis che la hejtighanta kuireja forno kaj pacience auskultis, kiel malpacas la lakteto kaj la kacheto. Li neniel volis kompreni, en kio kushas la kauzo kaj nur palpebrumis.
— Mi estas lakteto.
— Mi estas kacheto! Kacheto — kacheto — ch-ch-ch-ch…
— Ne, mi ne komprenas, tute ne komprenas, parolis Murko. - Pro kio vi malpacas? Ekzemple, se mi ripetos: Mi estas kato, mi estas kato, kato, kato… Chu estos ofenda por iu? Ne, mi ne komprenas… Cetere mi devas konfesi, ke mi preferas lakteton, precipe kiam ghi ne koleras.
Unu fojon la lakteto kaj la kacheto pli ol kutime varmege malpacis; ili tiel malpacis, ke duone ili elighis sur la forno, de kio rezultis fortega haladzo. Alkuris la kuiristino kaj ekghemis.
— Nu kion mi faros nun? — plendis shi, demetante de la forno la lakteton kaj la kacheton. - Neeble estas ech, momenton foriri.
Forpreninte lakteton kaj kacheton, la kuiristino foriris en magazenon por acheti provizajhojn. Murko tuj ekuzis tiun okazon. Li sidighis che la lakteto, blovis ghin kaj parolis:
— Mi petas, ne koleru, lakteto…
La lakteto videble komencis trankvilighi. Murko chirkauiris ghin, ankorau unu fojon blovis ghin, ordigis siajn lipharojn kaj diris afable:
— Auskultu, sinjoroj!… Malpaci ghenerale ne estas bone. Jes. Elektu min kiel jughiston: mi tuj prijughos vian aferon.
La nigra blato, sidanta en fendo, ech ektusetis pro rido. Nu jen la jughisto. Ha, ha! Nu, maljuna friponulo, jen kion vi elpensis. Sed la lakteto kaj la kacheto estis ghojaj, ke ilia malpaco estos fine jughita. Ili mem ne sciis rakonti, el kio konsistas la malkonsento, kaj pro kio ili malpacas.
— Bone, bone, mi chion esploros, — diris la kato Murko. - Mi ne trompos vin… Nu, komencu ni kun la lakteto.
Li chirkauiris kelkajn fojojn la poteton, provis ghin per la piedeto, blovis sur la lakton kaj komencis trinki.
— Ho ve! Helpo, helpo! — ekkriis la blato. - Li la tutan lakton eltrinkos, kaj oni opinios, ke mi tion faris.
Kiam revenis de la magazeno la kuiristino kaj ekrigardis la poteton — jen ghi estas malplena. La kato Murko dormis apud la forno en dolcha dormo, kvazau nenio okazis.
— Ha vi, sentaugulo! — mallaudis la kuiristino, ekkaptante lin che la orelo. - Kiu trinkis la lakton? Diru!
Kiel ajn dolore estis, Murko shajnigis, ke li nenion komprenas kaj ne scias paroli. Kiam oni eljhetis lin ekster la pordon, li skuis sin, lekis la malordigitan hararon, ordigis la voston kaj parolis:
— Se mi estus kuiristo, chiuj de mateno ghis nokto nur trinkus lakton. Cetere, mi ne koleras kontrau mia kuiristino, char shi ne komprenas chi tion…
Estas tempo por dormi
I.
Ekdormas alia okuleto de Helenjo, ekdormas alia oreleto de Helenjo…
— Pachjo, chu vi estas tie chi?
— Tie chi mi estas, infaneto…
— Chu vi scias, pachjo? Mi volas esti reghino…
Ekdormas Helenjo kaj ridetas en songho.
Ha, kiel multaj floroj! Kaj chiuj ili ankau ridetas. Chirkaustaras ili ronde apud Helenja liteto, intermurmuretas kaj ridas per delikataj mallautaj vochoj. Purpuraj floretoj, bluaj floretoj, flavaj floretoj, chielbluaj, rozaj, rughaj, blankaj, — kvazau chielarko falis teren kaj disshutighis en vivaj fajreroj, diverskoloraj fajretoj kaj gajaj infanaj okuletoj.
— Helenjo volas esti reghino! — gaje sonis kampaj kampanoloj, balancighante sur graciaj verdaj trunketoj.
— Ha, kia ridinda shi estas! — murmuretis modestaj miozotoj.
— Sinjoroj, necesas serioze prikonsideri chi tiun aferon, — atakeme entrudighis flava leontodo. - Mi almenau tute ne atendis tion…
— Kion signifas — esti reghino? — demandis blua kampa cejano. - Mi elkreskis en kampo kaj ne komprenas viajn urbajn morojn.
— Tre simple… — enmiksighis roza kariofilo. - Tio chi estas tiel simpla, ke ech ne necesas klarigi. Reghino — tio chi estas… tio chi… Chu vi do ne komprenas? Ha, kiaj strangaj vi estas… Reghino, tio chi estas, kiam floro estas rozkolora, kiel mi. Alivorte: Helenjo volas esti kariofilo. Chu tio ne estas komprenebla?
Chiuj gaje ekridis. Silentis nur rozoj. Ili opiniis sin ofenditaj. Kiu ne scias, ke reghino de chiuj floroj estas rozo, delikata, bonodora, miriga? Kaj subite kariofilo sin nomas reghino… Kia malbonajho! Fine unu rozo koleris, farighis tute purpura kaj ekparolis.
— Ne, pardonu, Helenjo volas esti rozo… jes! Rozo estas reghino pro tio, ke chiuj ghin amas.
— Jen, bone! — diris kolere leontodo. - Kion vi opinias pri mi?
— Leontodo, ne koleru, ni petas! — admonis la arbaraj kampanoloj. - Tio malbonigas la karakteron kaj krome, tio estus nebela. Vidu, ni silentas pri tio, ke Helenjo volas esti arbara kampanolo, char tio estas klara per si mem.
II.
Estis multe da floroj, kaj ili tiel ridinde disputadis; la kampaj floretoj estis tute modestaj — konvaloj, violoj, miozotoj, kampanoloj, cejanoj, kampa kariofilo; sed la floroj kreskintaj en orangherioj iomete fanfaronis — rozoj, tulipoj, lilioj, narcisoj, levkojoj, kvazau richaj infanoj feste vestitaj. Helenjo pli amis modestajn kampajn floretojn, el kiuj shi faradis bukedojn kaj plektadis florkronojn. Kiel ili chiuj estas bonaj!
— Helenjo tre amas nin, — murmuretis la violoj. - Ja ni aperas printempe unuaj. Apenau negho fluidighis, ni jam estas chi tie.
— Kaj ni ankau, — diris la konvaloj. - Ni estas ankau printempaj floretoj… Ni ne estas kapricaj kaj kreskas simple en arbaro.
— Sed chu ni estas kulpaj, se estas tro malvarme al ni por kreski simple en kampo? — plendis bonodoraj krispaj levkojoj kaj hiacintoj. - Ni estas tie chi nur gastoj, kaj nia patrujo estas malproksima, kie estas varme kaj neniam estas vintro. Ha, kiel agrable estas tie, kaj ni chiam sopiras pri nia kara patrujo… Che vi norde estas tiel malvarme. Nin Helenjo ankau amas, kaj ech tre…
— Che ni estas ankau agrable, — disputis la kampaj floroj. - Certe, okazas iufoje granda malvarmo, sed tio estas utila… Kaj krome malvarmo mortigas niajn plej grandajn malamikojn, kiel vermojn, kulojn. Se ne ekzistus malvarmo, estus tre malbone al ni.
— Ni ankau shatas malvarmon, — aldiris la rozoj.
Tion saman diris azaleoj kaj kamelioj. Chiuj ili amas malvarmon, kiam ili preparas florajn burghonojn.
— Jen kio, sinjoroj, ni chiuj rakontu ion pri niaj patrujoj, — proponis la blanka narciso. - Tio chi estas tre interesa… Helenjo nin auskultos. Ja, shi amas nin…
Nun ekparolis chiuj per unu fojo. La rozoj rememoris kun larmoj la benitajn valojn de Shirazo, la hiacintoj parolis pri Palestino, azaleoj pri Ameriko, lilioj pri Egipto. La floroj kolektighis chi tien el chiuj terpartoj de l' mondo. Plej multaj floroj alvenis de sudo, kie estas tiom da suno kaj malestas vintro. Kiel bone estas tie! Jes, eterna somero! Kiaj grandegaj arboj kreskas tie, kiaj mirigaj birdoj, kiom da belulinoj-papilioj, similaj al flugantaj floroj, kaj kiom da floroj, similaj al papilioj!
— Norde ni estas nur gastoj, norde estas malvarme al ni, — murmuretis chiuj sudaj floroj.
La enlandaj kampaj floretoj ech kompatis ilin. Efektive necesas havi grandan paciencon, kiam blovas malvarma norda vento, falas malvarma pluvo kaj negho. Certe printempa negheto rapide degelas, sed tamen ghi estas negho.
— Vi havas grandegan mankon, — klarigis cejano, auskultinte tiujn chi rakontojn. - Mi ne disputas, vi eble estas iufoje pli belaj ol ni, kampaj floretoj, mi volonte konsentas pri tio… jes. Unuvorte, vi estas niaj karaj gastoj, sed via chefa manko estas tio, ke vi kreskas nur por richuloj; ni kontraue kreskas por chiuj. Ni estas multe pli bonaj… Jen mi, ekzemple: vi vidas min en manoj de chiu vilaghana infano. Kiom da ghojo mi donas al chiuj malrichaj infanoj! Ne necesas pagi monon por mi, sed sufichas nur eliri en kampon. Mi kreskas kune kun sekalo, tritiko, aveno…
III.
Helenjo auskultis chion, pri kio rakontadis al shi la floretoj, kaj miris. Shi treege deziris mem vidi tiujn malproksimajn landojn, pri kiuj oni jhus parolis.
— Se mi estus hirundo, mi tuj ekflugus, diris shi fine. Pro kio mi ne havas flugiletojn? Ha kiel charme estus, farighi birdeto!
Shi ankorau ne finis paroli, kiam alrampis al shi kokcinelo, vera kokcineleto, rugheta, kun nigraj makuletoj, kun nigra kapeto, kun tiaj maldikaj nigraj lipharetoj kaj nigraj maldikaj piedetoj.
— Helenjo, ni flugu! — murmuris la kokcinelo, movetante la lipharetojn.
— Mi ne havas flugilojn, kokcineleto!
— Sidighu sur mi…
— Kiel mi sidighos, kiam vi estas tiel malgranda?
— Nun jen, rigardu…
Helenjo komencis rigardi kaj miris chiam pli. La kokcineleto ordigis la suprajn malmolajn flugilojn kaj samtempe ghi pligrandighis duoble; poste ghi ordigis la delikatajn kiel araneajho malsuprajn flugiletojn kaj farighis ankorau pli granda. Ghi kreskis, kreskis, ghis fine ghi estis tiel granda, tiel grandega, ke Helenjo povis libere sidighi sur ghia dorso, inter la rughaj flugiletoj. Estis tre oportune.
— Chu vi sentas vin bone, Helenjo? — demandis la kokcineleto.
— Tre bone.
— Nu, tenu vin nun pli forte…
En unua momento, kiam ili ekflugis, Helenjo ech fermis la okulojn pro timo. Ekshajnis al shi, ke flugas ne shi, sed chio sub shi — urboj, arbaroj, riveroj, montoj. Poste shajnis al shi, ke shi farighas tiel malgranda-malgrandeta, kiel pingla kapeto, kaj che tio tiel malmultepeza kiel lanuga semero de leontodo. La kokcineleto flugis rapide-rapide, tiel ke vento vere fajfis inter ghiaj flugiloj.
— Rigardu, kio estas tie malsupre… — diris al shi la kokcineleto.
Helenjo rigardis malsupren kaj ekmiregis.
— Ha, kiom da rozoj — rughaj, flavaj, blankaj, rozaj!…
La tero estis kvazau kovrita per viva tapisho de rozoj.
— Malsuprenighu ni teren, kokcineleto! — petis shi.
Ili malsuprenighis, kaj Helenjo farighis denove granda, kiel shi estis antaue; kaj la kokcineleto farighis malgranda.
Helenjo longe kuradis sur la roza kampo kaj kolektis grandan bukedon da floroj. Kiel belaj ili estis — tiuj chi rozoj: kaj ech la kapo turnighas pro ilia odoro. Se oni povus transporti tiun chi rozan kampon al ni, norden, kie rozoj estas nur karaj gastoj!
— Nu, nun ni flugu pluen, — diris la kokcinelo, ordigante siajn flugilojn.
Ghi denove farighis granda-grandega, kaj Helenjo — malgranda, tute malgranda.
IV.
Ili ekflugis pluen.
Kiel estis bele chirkaue! La chielo estis tiel blua kaj malsupre ankorau pli blua estis la maro. Ili flugis super kruta kaj shtonega bordo.
— Chu efektive ni flugos trans la maron? — demandis Helenjo.
— Jes… Nur sidu trankvile kaj tenu vin pli forte.
Komence Helenjo timis, poste — ne. Krom chielo kaj akvo nenio restis. Sur la maro naghis shipoj kiel grandaj birdoj kun blankaj flugiloj… Malgrandaj shipoj estis similaj al mushoj. Ha, kiel bele, kiel bone! Kaj malproksime jam vidighis la mara bordo, malalta, flava kaj sabla, — marenfluejo de iu grandega rivero, unu tute blanka urbo, kvazau ghi estus konstruita el sukero. Kaj poste vidighis malviva dezerto, kie staris solaj piramidoj. La kokcineleto malsuprenighis sur la bordon de la rivero. Tie chi kreskis verdaj papirusoj kaj lilioj — mirigaj, delikataj lilioj.
— Kiel bone estas che vi, tie chi, — ekparolis Helenjo kun ili. - Chu vintro ne ekzistas che vi?
— Sed kio estas vintro? — miris lilioj.
— Vintro — ghi estas, kiam negho falas…
— Sed kio estas negho?
La lilioj ech ekridis. Ili opiniis, ke la malgranda norda knabineto shercas. Vere, de nordo chiu-autune alflugas chi tien grandegaj amasoj da birdoj, kiuj ankau rakontas pri vintro; sed ili mem ne vidis ghin kaj rakontas pri tio, kion ili nur audis. Helenjo ankau ne kredis, ke vintro povas ne esti kaj sekve pelteto kaj varmaj shuoj povas esti ne necesaj.
Ili ekflugis pluen. Sed Helenjo jam ne miris pri la blua maro, nek pri la montoj, nek pri la bruligita de suno dezerto, kie kreskas hiacintoj.
— Al mi estas varmege, — ghi plendis. - Nu, kokcineleto, estas vere ne bone, kiam dauras eterne somero.
— Ne al tiu, kiu kutimis, Helenjo.
Ili flugis al altaj montoj, sur kies suproj kushas eterna negho. Chi tie ne estas tiel varme. Post montoj komencighis netraireblaj arbaroj. Sub arkajho de arboj estis mallume, char la suna lumo ne penetras tra la densaj suprajhoj de l' arboj. Sur branchoj saltis simioj. Kaj kiom estis da birdoj — verdaj, rughaj, flavaj, bluaj… Sed plej mirigaj estis floroj kreskantaj rekte sur arbaraj trunkoj. Estis floroj kun tute fajra koloro, floroj similaj al tute malgrandaj birdetoj kaj al grandaj papilioj, — la tuta arbaro kvazau brulis per diverskoloraj vivaj fajretoj.
— Tio chi estas orkideoj, — klarigis la kokcineleto.
Iradi estis neeble chi tie, chio interplektighis.
Ili ekflugis pluen. Jen grandega rivero inter verdaj bordoj. La kokcineleto malsuprenighis rekte sur grandan blankan floron, kreskantan sur akvo. Tiajn grandajn florojn Helenjo ankorau ne vidis.
— Tio chi estas la sankta floro, — klarigis la kokcineleto. - Ghi nomighas Lotoso…
V.
Helenjo vidis tiel multon, ke fine shi lacighis. Shi volis reveni hejmen: chiuokaze hejme estas pli agrable.