Старшаяя Эдда (Перевод А. И. Корсуна) - Фольклор 17 стр.


8

"Да, я запрятал
Хлорриди молот
на восемь поприщ
в землю глубоко;
никто не возьмет
молот обратно,
разве что Фрейю
в жены дадут мне".

"Ek hef Hlórriða.
hamar of fólginn
átta röstum
fyr jörð neðan,
hann engi maðr
aftr of heimtir
nema færi mér
Freyju at kvæn."

9

Полетел тогда Локи, -
шумели перья, -
умчался из края,
где ётуны жили,
примчался назад
к жилищу асов.
Тор его встретил
среди строений,
и речь он такую
повел сначала:

Fló þá Loki,
- fjatrhamr dundi, -
unz fyr útan kom
jötna heima
ok fyr innan kom
ása garða.
Mætti hann Þór
miðra garða
ok þat hann orða
alls fyrst of kvað:

10

"Успешны ли были
молота поиски?
Прежде чем сел ты,
скорее поведай!
Бывает, кто сядет,
весть позабудет,
тот же, кто ляжет,
лгать начинает".

"Hefir þú erindi
sem erfiði?
Segðu á lofti
löng tíðendi,
oft sitjanda
sögur of fallask
ok liggjandi
lygi of bellir."

Локи сказал:

Loki kvað:

11

"Успешными были
молота поиски:
у Трюма он спрятан,
у конунга турсов;
никто не возьмет
молот обратно,
разве что Фрейю
в жены дадут ему".

"Hef ek erfiði
ok erendi.
Þrymr hefir þinn hamar,
þursa dróttinn,
hann engi maðr
aftr of heimtir
nema hánum færi
Freyju at kván.

12

Отправились оба
к Фрейе прекрасной,
и речь он такую
повел сначала:
"Брачный убор,
Фрейя, надень!
В Ётунхейм мы
поедем вдвоем".

Ganga þeir fagra
Freyju at hitta
ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"Bittu þik, Freyja,
brúðar líni;
vit skulum aka tvau
í Jötunheima."

13

Разгневалась Фрейя,
зафыркала так,
что затряслись
асов палаты,
с нее сорвалось
ожерелье Брисингов:
"Меня бы распутной
назвать пристало,
коль в Ётунхейм я
поеду с тобою!"

Reið varð þá Freyja
ok fnasaði,
allr ása salr
undir bifðisk,
stökk þat it mikla
men Brísinga:
"Mik veiztu verða
vergjarnasta
ef ek ek með þér
í Jötunheima."

14

Тотчас собрались
все асы на тинг
и асиньи все
сошлись на совет,
о том совещались
сильные боги,
как им вернуть
Хлорриди молот.

Senn váru æsir
allir á þingi
ok ásynjur
allar á máli
ok um þat réðu
ríkir tívar
hvé þeir Hlórriða
hamar of sætti.

15

Хеймдалль сказал,
светлейший из асов, -
ванам подобно
судьбу он провидел;
"Тору наденем
брачный убор!
Украсим его
ожерельем Брисингов!

Þá kvað þat Heimdallr,
hvítastr ása,
vissi hann vel fram
sem vanir aðrir:
"Bindum vér Þór þá
brúðar líni,
hafi hann it mikla
men Brísinga.

16

Связка ключей
бренчать будет сзади,
женская скроет
колени одежда,
камней драгоценных
на грудь нацепим,
голову пышным
убором накроем!"

Látum und honum
hrynja lukla
ok kvenváðir
um kné falla
en á brjósti
breiða steina
ok hagliga
um höfuð typpum."

17

Тор отвечал,
отважнейший ас:
"Меня назовут
женовидным асы,
если наряд я
брачный надену!"

Þá kvað þat Þór,
þrúðugr áss:
"Mik munu æsir
argan kalla
ef ek bindask læt
brúðar líni."

18

Локи сказал,
рожденный Лаувейей:
"Тор, ты напрасно
об этом толкуешь!
Асгард захватят
ётуны тотчас,
если свой молот
не сможешь вернуть".

Þá kvað þat Loki
Laufeyjar sonr:
"Þegi þú, Þórr,
þeirra orða.
Þegar munu jötnar
Ásgarð búa
nema þú þinn hamar
þér of heimtir."

19

Тору надели
брачный убор,
украсили грудь
ожерельем Брисингов,
связка ключей
забренчала сзади,
женская скрыла
колени одежда,
камней дорогих
на грудь нацепили,
голову пышным
убором накрыли.

Bundu þeir Þór þá
brúðar líni
ok inu mikla
meni Brísinga,
létu und hánum
hrynja lukla
ok kvenváðir
um kné falla
en á brjósti
breiða steina
ok hagliga
um höfuð typpðu.

20

Локи сказал,
рожденный Лаувейей:
"Буду тебе я
служанкой доброй,
вместе поедем
с тобою в Ётунхейм!"

Þá kvað Loki
Laufeyjar sonr:
"Mun ek ok með þér
ambótt vera,
vit skulum aka tvær
í Jötunheima."

21

Пригнали козлов
к дому поспешно
и тотчас впрягли их
для резвого бега.
Горела земля,
рушились горы:
в Ётунхейм ехал
Одина сын.

Senn váru hafrar
heim of reknir,
skyndir at sköklum,
skyldu vel renna.
Björg brotnuðu,
brann jörð loga,
ók Óðins sonr
í Jötunheima.

22

Сказал тогда Трюм,
ётунов конунг:
"Скорей застилайте,
ётуны, скамьи!
Фрейю везут мне,
невесту прекрасную,
Ньёрдом рожденную
из Ноатуна!

Þá kvað þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Standið upp, jötnar,
ok stráið bekki,
nú færa mér
Freyju at kván
Njarðar dóttur
ór Nóatúnum.

23

Коровы тут ходят
золоторогие,
черных быков
немало у турса;
вдоволь сокровищ,
вдоволь каменьев,
только мне Фрейи
одной не хватало".

Ganga hér at garði
gullhyrnðar kýr,
öxn alsvartir
jötni at gamni;
fjöld á ek meiðma,
fjölð á ek menja,
einnar mér Freyju
ávant þykir."

24

Путники вечером
рано приехали;
ётунам пиво
подано было.
Гость съел быка
и восемь лососей
и лакомства съел,
что для жен припасли,
и три бочки меду
Тор опростал.

Var þar at kveldi
um komit snemma
ok fyr jötna
öl fram borit;
einn át oxa,
átta laxa,
krásir allar
þær er konur skyldu,
drakk Sifjar verr
sáld þrjú mjaðar.

25

Сказал тогда Трюм,
ётунов конунг:
"Где виданы девы,
жаднее жевавшие?
Не знал я невест,
наедавшихся так,
и дев, что по стольку
пива глотали!"

Þá kvat þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Hvar sáttu brúðir
bíta hvassara?
Sák-a ek brúðir
bíta breiðara
né inn meira mjöð
mey of drekka."

26

Рядом сидела
служанка разумная,
слово в ответ
ётуну молвила:
"Восемь ночей
не ела Фрейя,
так не терпелось ей
к турсам приехать".

Sat in alsnotra
ambótt fyrir
er orð of fann
við jötuns máli:
"Át vætr Freyja
átta nóttum,
svá var hon óðfús
í Jötunheima."

27

Откинул покров,
поцелуй дать хотел,
но прочь отпрянул
оторопело:
"Что так у Фрейи
сверкают глаза?
Пламя из них
ярое пышет!"

Laut und línu,
lysti at kyssa,
en hann útan stökk
endlangan sal:
"Hví eru öndótt
augu Freyju?
Þykki mér ór augum
eldr um brenna."

28

Рядом сидела
служанка разумная,
слово в ответ
ётуну молвила:
"Восемь ночей
без сна была Фрейя,
так не терпелось ей
к турсам приехать".

Sat in alsnotra
ambótt fyrir
er orð of fann
við jötuns máli:
"Svaf vætr Freyja
átta nóttum,
svá var hon óðfús
í Jötunheima."

29

Вошла тут проклятая
турсов сестра,
стала просить
даров у невесты;
"Дай мне запястья,
червонные кольца,
коль добиваешься
дружбы моей,
дружбы моей
и приязни доброй".

Inn kom in arma
jötna systir,
hin er brúðféar
biðja þorði:
"Láttu þér af höndum
hringa rauða,
ef þú öðlask vill
ástir mínar,
ástir mínar,
alla hylli.

30

Сказал тогда Трюм,
ётунов конунг:
"Скорей принесите
молот сюда!
На колени невесте
Мьёлльнир кладите!
Пусть Вар десница
союз осенит!"

Þá kvað þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Berið inn hamar
brúði at vígja,
lekkið Mjöllni
í meyjar kné,
vígið okkr saman.
Várar hendi."

31

У Хлорриди дух
рассмеялся в груди,
когда могучий
свой молот увидел;
пал первым Трюм,
ётунов конунг,
и род исполинов
был весь истреблен.

Hló Hlórriða
hugr í brjósti
er harðhugaðr
hamar of þekkði;
Þrym drap hann fyrstan,
þursa dróttin,
ok ætt jötuns
alla lamði.

32

Убил он старуху,
турсов сестру,
что дары у невесты
раньше просила:
вместо даров
ей удары достались,
вместо колец
колотил ее молот.
Так Тор завладел
молотом снова.

Drap hann ina öldnu
jötna systr,
hin er brúðféar
of beðið hafði,
hon skell of hlaut
fyr skillinga,
en högg hamars
fyr hringa fjölð.
Svá kom Óðins sonr
endr at hamri.

Примечания

В песни рассказывается о том, как Тор вернул себе молот, который великан Трюм (что значит "грохот") похитил у него. Ни в каких других древних памятниках этот сюжет не представлен. Но он широко представлен в памятниках более поздней эпохи. Близкая параллель сюжета есть в одной эстонской сказке. По стилю и трактовке сюжета песнь эта очень близка к средневековым балладам.

1. Винг-Тор - Тор.

Строки 2 и 4 рифмуются в оригинале.

7. Хлорриди - Тор.

8. …Фрейю в жены дадут мне - Фрейя привлекала внимание великанов как самая красивая из богинь.

13. Ожерелье Брисингов - знаменитое сокровище Фрейи (или Фригг), упоминаемое также в "Беовульфе". Брисинги - какие-то карлики.

16. …голову пышным убором накроем - остроконечным убором из полотна.

30. Вар - богиня, в данном случае освящающая брак. Буквально - "договор" (но неясно, не позднейшее ли здесь осмысление имени этой очень редко упоминаемой богини).

Речи Альвиса
Alvíssmál

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

1

"Скамьи готовят,
домой собираться
не время ль невесте?
Всякий решит -
сватовство торопил я;
вернуться пора нам!"

"Bekki breiða,
nú skal brúðr með mér
heim í sinni snúask,
hratat of mægi
mun hverjum þykkja,
heima skal-at hvílð nema."

Тор сказал:

Þórr kvað:

2

"Что за пришелец?
Что бледен твой лик?
Не спал ли ты с трупом?
Ты с великанами
сходен обличьем, -
в мужья не годишься!"

"Hvat er þat fira?
Hví ertu svá fölr um nasar?
Þursa líki
þykki mér á þér vera,
ert-at-tu til brúðar borinn."

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

3

"Альвис зовусь,
под землей я живу,
и дом мой под камнем:
к Возничему ныне
я в гости пришел;
надо слово держать!"

"Alvíss ek heiti,
bý ek fyr jörð neðan,
á ek und steini stað,
vagna vers
ek em á vit kominn,
bregði engi föstu heiti fira."

Тор сказал:

Þórr kvað:

4

"Не соблюдешь ты
слово свое, -
отец я невесты.
Не был я в пору
сговора дома
и не дал согласья".

"Ek mun bregða,
þvíat ek brúðar á
flest of ráð sem faðir,
vark-a ek heima,
þá er þér heitit var,
at sá einn, er gjöf er, með goðum. "

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

5

"Кто этот воин,
который невесте
запретом грозит?
Кто здесь, бродяга,
знает тебя?
Кто твой дурень-отец?"

"Hvat er þat rekka,
er í ráðum telsk
fljóðs ins fagrglóa,
fjarrafleina,
- þik munu fáir kunna, -
hverr hefr þik baugum borit?"

Тор сказал:

Þórr kvað:

6

"Винг-Тор зовусь я,
пришел издалека,
я Сидграни сын.
Против воли моей
деву возьмешь ты
и в брак с нею вступишь".

"Vingþórr ek heiti,
hef ek víða ratat,
sonr em ek Síðgrana;
at ósátt minni skal-at-tu
þat it unga man hafa
ok þat gjaforð geta."

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

7

"Хочу обещанье
твое получить
и согласье на свадьбу;
белоснежную деву
в жены возьму,
или жизнь не нужна мне".

"Sáttir þínar
er ek vil snemma hafa
ok þat gjaforð geta,
eiga vilja ek,
heldr en án vera,
þat it mjallhvíta man."

Тор сказал:

Þórr kvað:

8

"Девы любовь
будет с тобой,
мой гость многомудрый,
если ты сможешь
о каждом мире
поведать мне правду.

"Meyjar ástum
mun-a þér verða
vísi gestr of varit,
ef þú ór heimi kannt
hverjum at segja
allt þat er vilja ek vita."

9

Альвис, скажи мне, -
про все, что есть в мире,
наверно, ты знаешь, -
названьем каким
зовется земля
в разных мирах".

"Segðu mér þat Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir,
hvé sú jörð heitir,
er liggr fyr alda sonum
heimi hverjum í?"

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

10

"Землей - у людей
и Долом - у асов,
Путями - у ванов,
Зеленой - у турсов,
Родящей - у альвов,
у богов она - Влажная".

"Jörð heitir með mönnum,
en með ásum fold,
kalla vega vanir,
ígrœn jötnar,
alfar gróandi,
kalla aur uppregin."

Тор сказал:

Þórr kvað:

11

"Альвис, скажи мне, -
про все, что есть в мире,
наверно, ты знаешь, -
названьем каким
небо зовется
в разных мирах".

"Segðu mér þat Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir,
hvé sá himinn heitir
erakendi,
heimi hverjum í?"

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

12

"У людей это - Небо,
а Твердь - у богов,
Ткач Ветра - у ванов,
Верх Мира - у турсов
и Кровля - у альвов,
Дом Влажный - у карликов".

"Himinn heitir með mönnum,
en hlýrnir með goðum,
kalla vindófni vanir,
uppheim jötnar,
alfar fagraræfr,
dvergar drjúpansal."

Тор сказал:

Þórr kvað:

13

"Альвис, скажи мне, -
про все, что есть в мире,
наверно, ты знаешь, -
как месяц зовется,
что люди видят,
в разных мирах".

"Segðu mér þat Avlíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir,
hversu máni heitir,
sá er menn séa,
heimi hverjum í?"

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

14

"Месяц он у людей,
Луна - у богов,
а в Хель - Колесо,
у карликов - Светоч,
Спешащий - у турсов,
у альвов - Счет Лет".

"Máni heitir með mönnum,
en mylinn með goðum,
kalla hverfanda hvél helju í,
skyndi jötnar,
en skin dvergar,
kalla alfar ártala."

Тор сказал:

Þórr kvað:

15

"Альвис, скажи мне, -
про все, что есть в мире,
наверно, ты знаешь, -
как солнце зовется,
что люди видят,
в разных мирах".

"Segðu mér þat Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir,
hvé sú sól heitir,
er séa alda synir,
heimi hverjum í?"

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

16

"Солнцем люди зовут,
а боги - Светилом,
Друг Двалина - карлики,
турсы - Пылающим,
Ободом - альвы
и асы - Пресветлым".

"Sól heitir með mönnum,
en sunna með goðum,
kalla dvergar Dvalins leika,
eygló jötnar,
alfar fagrahvél,
alskír ása synir."

Тор сказал:

Þórr kvað:

17

"Альвис, скажи мне, -
про все, что есть в мире,
наверно, ты знаешь, -
как тучу зовут,
что дождь проливает,
в разных мирах".

"Segðu mér þat Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir,
hvé þau ský heita,
er skúrum blandask,
heimi hverjum í?

Альвис сказал:

Alvíss kvað:

18

"Тучей - люди, а боги -
Надеждой на Дождь,
ваны - Ветром Гонимой,
альвы - Мощь Ветра,
Влажною - турсы,
в Хель - Шлем-Невидимка".

"Ský heita með mönnum,
en skúrván með goðum,
kalla vindflot vanir,
úrván jötnar,
alfar veðrmegin,
kalla í helju hjalm huliðs."

Тор сказал:

Þórr kvað:

Назад Дальше