У спальнi стаялi дзве шафы для адзення, шырокi ложак, камода для бялiзны, два сталы i два крэслы з падлакотнiкамi. Усё гэта зрабiў для Гулiвера цацачны майстар, праслаўлены ўмелец выразаць з косцi i дрэва розныя цацкi.
Крэслы, камода i столiкi былi зроблены з нейкага матэрыялу, падобнага да слановай касцi, а ложак i шафы, як i ўвесь домiк, - з арэхавага дрэва.
А каб Гулiвер незнарок не выцяўся, калi яго домiк будуць пераносiць з месца на месца, сцены, столь i падлогу спальнi абабiлi мяккiм i тоўстым лямцам.
Замок на дзверы быў зроблены па настойлiвай просьбе Гулiвера: ён вельмi баяўся, каб да яго ў дом не залезла якая-небудзь цiкаўная мыш цi прагны пацук.
Пасля некалькiх няўдач слесар нарэшце змайстраваў самы малюсенькi замочак з усiх, якiя яму калi-небудзь даводзiлася рабiць.
А мiж тым у сябе на радзiме Гулiвер толькi адзiн раз у жыццi бачыў замок такiх памераў. Ён вiсеў на варотах адной панскай сядзiбы, гаспадар якой славiўся выключнай скупасцю.
Ключ ад замка Гулiвер насiў у кiшэнi, таму што Глюмдальклiч баялася згубiць такую малюсенькую рэч. Ды i навошта ёй патрэбен быў гэты ключ? Праз дзверы яна ўсё роўна прайсцi не магла, а каб паглядзець, што робiцца ў домiку, цi дастаць адтуль Гулiвера, даволi было прыўзняць дах.
Каралева паклапацiлася не толькi аб жыллi свайго Грыльдрыга, але i аб новым адзеннi для яго.
Строй яму пашылi з самай тонкай шаўковай тканiны, якая толькi знайшлася ў дзяржаве. I ўсё-такi гэтая тканiна была таўсцейшая за самыя тоўстыя ангельскiя коўдры, i ў ёй было вельмi нязручна, пакуль Гулiвер не прывык да яе. Пашыты быў строй па мясцовай модзе: шаравары накшталт персiдскiх, а кафтан накшталт кiтайскага. Гулiверу вельмi спадабаўся гэты крой. На яго думку, ён быў вельмi зручны i прыстойны.
Каралева i абедзве яе дачкi так палюбiлi Гулiвера, што нiколi не садзiлiся абедаць без яго.
На каралеўскi стол каля левага локця каралевы ставiлi столiк i крэсла для Гулiвера. Даглядала яго ў час абеду яго нянечка - Глюмдальклiч. Яна налiвала яму вiно, клала на талеркi стравы i сачыла, каб хто-небудзь не перакулiў i не скiнуў яго разам са столiкам i крэслам.
У Гулiвера быў свой асобны срэбны сервiз - вялiкiя i малыя талеркi, супнiк, соўснiк i салатнiцы.
Канечне, у параўнаннi з пасудай каралевы гэты сервiз здаваўся цацачным, але ён быў вельмi добра зроблены.
Пасля абеду Глюмдальклiч сама мыла i чысцiла талеркi i мiскi, а потым хавала ўсё гэта ў срэбную шкатулачку. Шкатулачку гэту яна заўсёды насiла ў кiшэнi.
Каралева вельмi любiла глядзець, як есць Гулiвер. Яна нават сама часта падкладвала яму на талерку кавалачак ялавiчыны цi птушкi i з усмешкай сачыла за тым, як павольна з'ядае ён сваю порцыю, якую любое трохгадовае дзiця праглынула б зараз.
Затое Гулiвер з мiжвольным страхам глядзеў на тое, як уплятаюць свой абед каралева i абедзве прынцэсы.
Каралева часта скардзiлася на дрэнны апетыт, але тым не меней яна клала ў рот такi кавалак, якога хапiла б на абед цэламу тузiну ангельскiх фермераў пасля жнiва. Пакуль не прывык, Гулiвер заплюшчваў вочы, каб не бачыць, як каралева абгрызае крыльца рабчыка, у дзевяць разоў большае за крыло звычайнага iндыка, i адкусвае кавалачкi хлеба памерам з дзве вясковыя буханкi. Яна не адрываючыся выпiвала залаты кубак, а гэты кубак змяшчаў цэлую бочку вiна. Яе сталовыя нажы i вiдэльцы былi ў два разы большыя за палявую касу. Аднойчы Глюмдальклiч, узяўшы на рукi Гулiвера, паказала яму разам тузiн добра начышчаных нажоў i вiдэльцаў. Гулiвер не мог глядзець на iх спакойна. Ззяючае вострае лязо i велiзарныя зубы, доўгiя, як коп'i, напалохалi яго.
Калi каралеве расказалi пра гэта, яна засмяялася i спытала ў свайго Грыльдрыга, цi ўсе яго землякi такiя баязлiўцы, што без страху не могуць бачыць сталовы нож i ўцякаюць ад звычайнай мухi.
Яе заўсёды пацяшала, што Гулiвер з жахам ускакваў з месца, калi некалькi мух з гудзеннем падляталi да яго стала. Для яе гэтыя велiзарныя лупатыя насякомыя велiчынёй з добрага дразда i на самай справе былi мухамi, а Гулiвер не мог i думаць пра iх без агiды i злосцi.
Гэтыя надакучлiвыя, прагныя стварэннi нiколi не давалi яму спакойна паабедаць. Яны запускалi свае брудныя лапы ў яго талерку. Яны садзiлiся яму на галаву i кусялi да крывi. Спачатку Гулiвер не ведаў, як ад iх адбiцца, i сапраўды гатовы быў бегчы куды вочы глядзяць. Але потым ён усё ж знайшоў спосаб абароны.
Iдучы абедаць, ён браў з сабой свой марскi корцiк i, як толькi мухi падляталi да яго, хуценька ўскакваў з месца i - раз! раз! - на ляту рассякаў iх на часткi.
Каралева i прынцэсы, калi ўбачылi гэтую бiтву першы раз, былi ў такiм захапленнi, што расказалi аб ёй каралю. Назаўтра кароль абедаў разам з iмi, каб толькi паглядзець, як Грыльдрыг ваюе з мухамi.
У гэты дзень Гулiвер рассек сваiм корцiкам некалькi вялiкiх мух, i кароль пахвалiў яго за храбрасць i спрыт.
Але бой з мухамi - яшчэ не самая цяжкая справа. Неяк Гулiверу давялося вытрымаць бой з больш страшным працiўнiкам.
Здарылася гэта ў адну звычайную летнюю ранiцу. Глюмдальклiч паставiла скрынку з Гулiверам на падаконнiк, каб ён мог падыхаць свежым паветрам. Ён нiколi не дазваляў вешаць свой дом за акном на цвiк, як часам вешаюць клеткi з птушкамi.
Расчынiўшы ўсе вокны i дзверы ў сваiм домiку, Гулiвер сеў у крэсла i пачаў есцi. У руках яго быў вялiкi кавалак салодкага пiрага з варэннем. I раптам штук дваццаць восаў уляцела ў пакой з такiм гудзеннем, быццам разам зайгралi дзесяткi два баявых шатландскiх валынак. Восы вельмi любяць салодкае i, вiдаць, здалёк пачулi пах варэння. Штурхаючы адна другую, яны рынулiся на Гулiвера, адабралi ў яго пiрог i мiгам разарвалi на кавалачкi.
Тыя, каму нiчога не дасталося, насiлiся над галавой Гулiвера, аглушаючы яго сваiм гудзеннем i пагражаючы страшэннымi джаламi.
Але Гулiвер быў не з баязлiвых. Ён схапiў сваю шпагу i кiнуўся на разбойнiц, чатырох забiў, а астатнiя паўцякалi.
Пасля гэтага Гулiвер зачынiў вокны i дзверы i, трохi перадыхнуўшы, пачаў разглядаць трупы сваiх ворагаў. Восы былi велiчынёй з вялiкага цецерука. Вострыя, як iголкi, джалы iх былi даўжэйшыя, чым сцiзорык Гулiвера. Добра, што яму пашчаслiвiла пазбегнуць уколу гэтых атручаных нажоў!
Асцярожна загарнуўшы ўсiх чатырох вос у ручнiк, Гулiвер схаваў iх у нiжнюю скрынку сваёй камоды.
- Калi мне яшчэ суджана калi-небудзь вярнуцца на радзiму, - сказаў ён сабе, - я падарую iх школе, дзе я вучыўся.
8
Днi, тыднi i месяцы ў краiне велiканаў былi не даўжэйшыя i не карацейшыя, чым ва ўсiх iншых частках свету. I беглi яны адзiн за другiм з такой жа хуткасцю, як i ўсюды.
Пакрысе Гулiвер прывык бачыць вакол сябе людзей, вышэйшых за дрэвы, i дрэвы, вышэйшыя за горы.
Неяк каралева паставiла яго сабе на далонь i падышла з iм да вялiкага люстэрка, у якiм абое яны былi вiдаць з галавы да пят.
Гулiвер мiмаволi засмяяўся. Яму раптам здалося, што каралева самага звычайнага росту, зусiм такая, як усе людзi на свеце, а вось ён, Гулiвер, зрабiўся меншы, чым быў, разоў у дванаццаць.
Патрохi ён перастаў здзiўляцца, калi бачыў, што людзi жмураць вочы, каб лепш разгледзець яго, i падносяць далонь да вуха, каб пачуць, што ён гаворыць.
Ён ведаў, што амаль кожнае яго слова здаецца велiканам смешным i дзiўным i чым больш сур'ёзна ён разважае, тым болей з яго смяюцца. Ён ужо не крыўдзiўся на iх за гэта, а толькi думаў з горыччу: "Можа, i я смяяўся б, калi б канарэйка, якая жыве ў мяне дома ў прыгожай пазалочанай клетцы, раптам надумалася гаварыць пра навуку i палiтыку".
Зрэшты, Гулiвер не скардзiўся на свой лёс. З таго часу як ён трапiў у сталiцу, яму жылося нядрэнна. Кароль i каралева вельмi любiлi свайго Грыльдрыга, а прыдворныя былi з iм вельмi пачцiвыя.
Прыдворныя заўсёды пачцiвыя з тымi, каго любяць кароль i каралева.
Адзiн толькi вораг быў у Гулiвера. I як нi ахоўвала свайго выхаванца клапатлiвая Глюмдальклiч, яна ўсё-такi не змагла засцерагчы яго ад многiх непрыемнасцяў.
Гэты вораг быў карлiк каралевы.
Да таго як з'явiўся Гулiвер, ён лiчыўся самым маленькiм чалавекам ва ўсёй краiне. Яго прыгожа апраналi, гулялi з iм, яму даравалiся дзёрзкiя жарты i надакучлiвыя свавольствы. Але як толькi Гулiвер пасялiўся ў пакоях каралелевы, i яна сама i ўсе прыдворныя перасталi нават заўважаць карлiка.
Карлiк хадзiў па палацы хмуры, сярдзiты, злаваўся на ўсiх, а больш за ўсё, зразумела, на самога Гулiвера.
Ён не мог спакойна глядзець на тое, як цацачны чалавечак стаiць на стале i, чакаючы выхаду каралевы, свабодна размаўляе з прыдворнымi.
Злосна ўхмыляючыся i крыўляючыся, карлiк пачынаў падсмейвацца з новага каралеўскага любiмчыка. Але Гулiвер не звяртаў на гэта ўвагi i на кожны жарт адказваў двума, яшчэ больш дасцiпнымi.
Тады карлiк пачаў думаць пра тое, як бы iнакш насалiць Гулiверу. I вось аднойчы ў час абеду, падлавiўшы момант, калi Глюмдальклiч пайшла па нешта ў другi канец пакоя, ён узлез на падлакотнiк крэсла каралевы, схапiў Гулiвера, якi спакойна сядзеў за сваiм столiкам, размахнуўся i кiнуў яго ў срэбны кубак са смятанкай, а сам кулём выкацiўся з пакоя i зашыўся ў нейкi цёмны куток.
Каралева так перапалохалася, што ёй нават i ў галаву не прыйшло падаць Гулiверу кончык мезенца цi маленькую лыжку. Бедны Гулiвер плюхаўся ў белых густых хвалях i, мусiць, праглынуў не менш гладыша халоднай, як лёд, смятанкi, пакуль нарэшце не падбегла Глюмдальклiч. Яна выхапiла яго з кубка i загарнула ў сурвэтку.
Гулiвер хутка сагрэўся, i незвычайная ванна не прынесла яму вялiкай шкоды. Усё скончылася лёгкiм насмаркам, але з таго часу ён не мог без агiды нават глядзець на смятанку.
Каралева вельмi раззлавалася i загадала сурова пакараць свайго ранейшага любiмца.
Карлiка балюча адлупцавалi i прымусiлi выпiць кубак смятанкi, у якой выкупаўся Гулiвер.
Пасля гэтага тыднi два карлiк паводзiў сябе добра - не чапаў Гулiвера i нават ветлiва ўсмiхаўся яму, праходзячы мiма.
Усе - нават насцярожаная Глюмдальклiч i сам Гулiвер - перасталi асцерагацца яго.
Але карлiк затаiўся, ён толькi чакаў зручнага выпадку, каб расквiтацца разам за ўсё са сваiм шчаслiвым сапернiкам. I гэты выпадак, як i першы раз, трапiўся яму ў час абеду.
Каралева паклала сабе на талерку костку з мазгамi, мазгi дастала, а талерку адсунула ўбок.
Глюмдальклiч якраз пайшла да буфета, каб налiць Гулiверу вiна. Карлiк падкраўся да стала, i не паспеў Гулiвер апамятацца, як карлiк засунуў яго па самыя плечы ў пустую костку.
Добра яшчэ, што костка паспела астыць. Гулiвер не апёкся, але ад крыўды ледзь не заплакаў.
Болей за ўсё крыўдна было тое, што каралева i прынцэсы нават не заўважылi, што ён знiк, i спакойна гаманiлi са сваiмi прыдворнымi дамамi.
Клiкнуць iх на дапамогу i прасiць, каб яго выцягнулi з каровiнай косткi, Гулiвер не хацеў. Ён вырашыў маўчаць, што б нi было далей.
"Толькi б костку не кiнулi сабакам!" - думаў ён.
Але, на шчасце, вярнулася Глюмдальклiч са збанам вiна. Яна адразу ж убачыла, што Гулiвера няма на месцы, i пачала шукаць яго.
Якi перапалох узняўся ў каралеўскай сталовай! Каралева, прынцэсы i прыдворныя дамы пачалi падымаць i трэсцi сурвэткi, заглядваць у мiскi, шклянкi, соўснiкi.
Але ўсё было дарэмна: Грыльдрыг прапаў бясследна. Каралева была ў роспачы. Яна не ведала, на каго злавацца, i таму злавалася яшчэ больш.
Невядома, чым бы скончылася гэтая гiсторыя, калi б меншая прынцэса не заўважыла Гулiвераву галаву, якая тырчала з косткi, быццам з дупла вялiзнага дрэва.
- Вунь ён! Вунь ён! - закрычала яна.
Праз хвiлiну Гулiвера выцягнулi з косткi.
Каралева адразу ж здагадалася, хто ўсё гэта натварыў.
Карлiка зноў адлупцавалi, а нянечка панесла Гулiвера адмываць i пераапранаць.
Пасля гэтага выпадку карлiку забаранiлi паказвацца ў каралеўскай сталовай, i Гулiвер доўга не бачыў свайго ворага - пакуль не сустрэўся з iм у садзе.
Здарылася гэта так. Аднойчы гарачым летнiм днём Глюмдальклiч вынесла Гулiвера ў сад i пусцiла яго пагуляць у цяньку.
Ён пайшоў па дарожцы, уздоўж якой раслi яго любiмыя карлiкавыя яблынi.
Дрэўцы гэтыя былi такiя маленькiя, што, задзёршы галаву, Гулiвер лёгка мог убачыць верхавiны iх. Праўда, яблыкi на iх раслi, як гэта часта бывае, яшчэ большыя, чым на вялiкiх дрэвах.
I тут з-за павароту насустрач Гулiверу выйшаў карлiк. Гулiвер не стрымаўся i сказаў, насмешлiва зiрнуўшы на яго:
- Вось гэта дык цуд! Карлiк - сярод карлiкавых дрэў. Не кожны дзень такое ўбачыш.
Карлiк нiчога не адказаў, толькi злосна паглядзеў на Гулiвера. I Гулiвер пайшоў далей. Але не паспеў ён ступiць i трох крокаў, як адна з яблынь затрэслася i град яблыкаў, з пiўную бочачку кожны, з гулкiм стукатам пасыпалiся на Гулiвера.
Адзiн з iх стукнуў яго па спiне, збiў з ног, i ён расцягнуўся на траве, закрываючы галаву рукамi. А карлiк зарагатаў i пабег у глыбiню саду.
Жаласны крык Гулiвера i злосны рогат карлiка пачула Глюмдальклiч. Яна спалохана кiнулася да Гулiвера, падняла яго i занесла дамоў.
На гэты раз Гулiвер некалькi дзён праляжаў у пасцелi - так моцна ён быў пабiты цяжкiмi яблыкамi, што раслi на карлiкавых яблынях у краiне велiканаў. Калi ён нарэшце падняўся на ногi, выявiлася, што карлiка ў палацы больш няма.
Глюмдальклiч расказала аб ўсiм каралеве, i каралева так раззлавалася на яго, што не захацела яго больш бачыць i падарыла адной знатнай даме.
9
Кароль i каралева часта падарожнiчалi па сваёй краiне, i Гулiвер звычайна суправаджаў iх.
За час гэтых падарожжаў ён зразумеў, чаму нiхто нiколi не чуў пра дзяржаву Брабдынгнег.
Краiна велiканаў размяшчалася на вялiзнай паўвыспе, якую ад вялiкай зямлi аддзяляў ланцуг гор. Горы гэтыя такiя высокiя, што перабрацца цераз iх зусiм немагчыма. Яны стромыя, абрывiстыя, i сярод iх шмат дзеючых вулканаў. Патокi вогненнай лавы i гарачы попел адсякалi шлях да гэтага вялiзнага горнага хрыбта. З астатнiх трох бакоў паўвыспы быў акiян. Але берагi паўвыспы былi так густа ўсыпаны вострымi скаламi, а мора ў гэтых мясцiнах такое бурнае, што прыстаць да берагоў Брабдынгнега не змог бы нават самы вопытны марак.
Толькi, нейкi шчаслiвы выпадак дазволiў караблю, на якiм плыў Гулiвер, падысцi да гэтых непрыступных скалаў.
Звычайна нават трэскi ад разбiтых караблёў не даплываюць да гэтых непрыветных, пустынных берагоў.
Рыбакi не будуюць тут сваiх хацiн, не развешваюць сетак. Марскую рыбу, нават самую вялiкую, яны лiчаць дробнай i касцiстай. I не дзiва! Марская рыба заходзiць сюды здалёк - з тых мясцiн, дзе ўсе жывыя iстоты куды меншыя, чым у Брабдынгнегу. Затое ў мясцовых рэках трапляюцца фарэлi i акунi велiчынёй з добрую акулу.
Хаця, калi марскiя буры прыбiваюць да прыбярэжных скалаў кiтоў, рыбакi часам ловяць iх у свае сеткi.
Гулiверу аднойчы надарылася ўбачыць даволi вялiкага кiта на плячы ў аднаго маладога рыбака.
Гэтага кiта купiлi потым для каралеўскага стала i падалi на вялiкiм блюдзе з падлiвай з розных прыпраў.
Кiтовае мяса ў Брабдынгнегу лiчыцца рэдкасцю, але яно не спадабалася нi каралю, нi каралеве. Яны лiчылi, што рачная рыба смачнейшая i тлусцейшая.
За лета Гулiвер аб'ездзiў краiну велiканаў удоўж i ўпоперак. Каб яму было зручней падарожнiчаць i каб Глюмдальклiч не стамлялася ад вялiкай цяжкай скрынкi, каралева заказала для свайго Грыльдрыга спецыяльны дарожны домiк.
Гэта была квадратная скрыначка ўсяго на дванаццаць крокаў у даўжыню i ў шырыню. Кожная з трох сценак мела па акенцу, зацягнутым лёгкiмi кратамi з жалезнага дроту. Да чацвёртай глухой сцяны былi прыладжаны дзве моцныя спражкi.
Калi Гулiвер хацеў ехаць на канi, а не ў карэце, коннiк ставiў скрынку на падушку сабе на каленi, прасоўваў у гэтыя спражкi шырокую скураную папругу i прышпiльваў яе да свайго пояса. Гулiвер мог пераходзiць ад аднаго акенца да другога i з трох бакоў аглядаць наваколле.
У скрынцы былi паходная пасцель - гамак, падвешаны да столi, - два крэслы i камода. Усе гэтыя рэчы былi моцна прышрубаваны да падлогi, каб не кулялiся i не падалi ад дарожнай трасянiны.
Калi Гулiвер i Глюмдальклiч выпраўлялiся ў горад што-небудзь купляць цi проста так, пагуляць, Гулiвер заходзiў у свой дарожны кабiнет, а Глюмдальклiч садзiлася ў адкрытыя насiлкi i Ставiла скрынку з Гулiверам сабе на каленi.
Чатыры насiльшчыкi пацiху неслi iх па вулiцах Ларбрульгруда, а ўслед за насiлкамi iшоў цэлы натоўп людзей. Усiм хацелася бясплатна паглядзець на каралеўскага Грыльдрыга.
Час ад часу Глюмдальклiч загадвала насiльшчыкам спынiцца, даставала Гулiвера са скрынкi i ставiла сабе на далонь, каб цiкаўныя маглi добра яго разгледзець.
У дождж Глюмдальклiч i Гулiвер выязджалi па справах цi на прагулку ў карэце. Карэта была велiчынёй з шасцiпавярховы дом, пастаўлены на колы. А на самай справе гэта была самая маленькая з усiх карэт яе вялiкасцi. Астатнiя былi куды большыя.
Гулiвера заўсёды ўсё цiкавiла, i ён уважлiва разглядаў розныя выдатныя мясцiны Ларбрульгруда.
Дзе ён толькi нi пабываў! I ў галоўным храме, якiм так ганарацца брабдынгнежцы, i на вялiкай плошчы, дзе наладжваюцца ваенныя парады, i нават у будынку каралеўскай кухнi...
Вярнуўшыся дамоў, ён адразу ж разгортваў свой дарожны журнал i коратка запiсваў уражаннi.
Вось што напiсаў ён, вярнуўшыся з храма:
"Будынак сапраўды цудоўны, хоць званiца яго не такая ўжо i высокая, як гавораць тутэйшыя жыхары. Яна не мае поўнай вярсты. Сцены складзены з абчасаных камянёў нейкай мясцовай пароды. Яны вельмi тоўстыя i трывалыя. Калi меркаваць па глыбiнi бакавога ўвахода, таўшчыня iх мае сорак восем крокаў. У глыбокiх нiшах стаяць цудоўныя мармуровыя статуi. Яны вышэй за жывых брабдынгнежцаў у паўтара раза. Мне ўдалося ў кучы смецця знайсцi адломаны мезены палец адной статуi. Па маёй просьбе Глюмдальклiч паставiла яго побач са мной, i выявiлася, што ён мне да вуха. Глюмдальклiч загарнула гэты абломак у хусцiнку i прынесла дамоў. Я хачу далучыць яго да iншых рэчаў маёй калекцыi".
Пасля агляду брабдынгнежскiх войск Гулiвер напiсаў:
"Кажуць, што на полi было не больш за дваццаць тысяч пехацiнцаў i тысяч шэсць кавалерыстаў, але я нiколi не мог бы пералiчыць iх - такую вялiзную прастору займала гэтая армiя. Я глядзеў на парад здалёк, бо iнакш я нiчога не ўбачыў бы, акрамя ног.