- Бывай, мой бацька! - закрычала яна. - Мы абавязкова ўбачымся праз два тыднi. Вашая Разалi прынесла вам многа гора, але яна вас i ўратуе, абяцаю вам!
I яна кiнулася ўпрочкi, ратуючыся ад полымя. Яна доўга бегла, сама не ведаючы куды, потым яшчэ некалькi гадзiн iшла i нарэшце, не адчуваючы ног ад стомы i паўжывая ад голаду, адважылася падысцi да нейкай добрай кабеты, якая сядзела на парозе сваёй хаты.
- Панi, - сказала ёй Разалi, - цi не дасцё вы мне прытулак? Я памiраю ад стомы i голаду, дазвольце ж мне ўвайсцi ў вашу хату i правесцi ў вас ноч.
- Але чаму такая прыгожая дзяўчынка цягаецца адна па дарогах? - здзiвiлася кабета. - I што гэта з вамi за брыдкая мыш з такой страшнаю пысай?
Разалi азiрнулася i ўбачыла побач шэрую Мыш, якая глядзела на яе кплiвым позiркам.
Яна хацела яе прагнаць, але Мыш упарта стаяла на месцы. Убачыўшы iх барацьбу, добрая кабета закiвала галавой i сказала:
- Iдзiце, красуня, сваёй дарогай. Я не даю ў сябе прытулку нячыстай сiле i тым, хто з ёй знаецца.
Заплакаўшы, Разалi пайшла далей, i паўсюль, дзе яна нi пыталася, яе не хацелi пускаць, таму што ўсе бачылi брыдкую Мыш, якая нi на крок не адставала ад дзяўчынкi. Неўзабаве Разалi ўвайшла ў дрымучы лес. На шчасце, яна знайшла ў iм чыстую ручаiну i змагла наталiць смагу. У лесе было шмат арэхаў i ягад; i вось, папiўшы ды паеўшы, Разалi села, прытулiлася да дрэва i з трывогай пачала думаць пра свайго бацьку ды пра тое, што ёй рабiць i як быць адной усе гэтыя два тыднi. Думаючы так, Разалi заплюшчыла вочы, каб не бачыць праклятае шэрае Мышы; стома i прыцемак пачалi наганяць на яе дрымоту, i яна заснула глыбокiм сном.
Глава 3
Чароўны прынц
Пакуль Разалi спала, у лес на паляванне з паходнямi прыехаў Чароўны прынц. Ён сабакамi атутаваў аленя, i той, перапалоханы, схаваўся ў хмызах непадалёк ад месца, дзе спала Разалi. Сабачая зграя i мыслiўцы былi ўжо зусiм блiзка, яны гатовыя былi накiнуцца на аленя, калi сабакi раптам перасталi брахаць i цiха скупiлiся вакол Разалi. Прынц сышоў з каня, каб пусцiць сабак зноў у пагоню. Але якое ж было яго здзiўленне, калi ён убачыў прыгожую маладую дзяўчыну, якая спакойна спала пасярод дрымучага леса! Ён паглядзеў вакол, але нiкога болей не ўбачыў: яна была адна, зусiм адна, пазабытая ўсiмi. Разгледзеўшы яе ўважлiвей, прынц заўважыў на яе твары сляды ад слёз, якiя i цяпер кацiлiся з яе заплюшчаных вачэй. На Разалi была простая сукенка, але пашыта яна была з вельмi дарагога ядвабу, яе прыгожыя белыя ручкi, тонкiя пальчыкi, акуратныя каштанавыя валасы, дбайна зашпiленыя залатым грабянцом, зграбныя чаравiчкi i нiзка дробных перлаў на шыi - усё сведчыла пра яе высокае паходжанне.
Дзяўчына спала, хоць вакол тупалi капытамi конi, брахалi сабакi, шумна перагукалiся загоншчыкi i мыслiўцы. Здзiўлены прынц не мог звесцi вачэй з Разалi, але нiхто з прыдворных не ведаў, хто яна i адкуль. Прынц пачаў хвалявацца, чаму дзяўчына спiць такiм непрабудным сном? Ён цiхутка ўзяў яе за руку, але Разалi не прачнулася. Тады ён крыху пакратаў яе за плячо, але ўсё роўна не змог пабудзiць.
- Я не магу пакiнуць тут гэтае няшчаснае дзiця, - сказаў прынц сваiм афiцэрам. - Нехта, вiдаць, наўмысна завёў яе ў гэты лес i кiнуў. Яна, напэўна, ахвяра нейкага злоснага ашуканства. Але як яе можна адсюль забраць, каб не пабудзiць?
- Прынц, - сказаў яму галоўны мыслiўца Губэр, - мы маглi б зрабiць з галля насiлы i занесцi на iх дзяўчыну ў якi-небудзь заезны двор па суседстве. А вы тым часам маглi б паляваць далей.
- Ты ўсё добра прыдумаў, дарагi Губэр, - ухвалiў прынц. - Аддавай загад! Няхай зробяць насiлы i на iх пакладуць дзяўчыну, але вы панесяце яе не ў заезны двор, а да мяне ў палац. Гэтая асоба, як вiдаць, знатнага роду. I апроч таго, яна прыгожая, як анёлак. Я сам буду сачыць, каб ёй прыслугоўвалi, як гэта належыць яе сану.
Губэр з афiцерамi хутка зрабiлi насiлы, а прынц паслаў на iх сваю накiдку i акуратна паклаў на яе Разалi, якая па-ранейшаму спала. Якраз у гэтую хвiлiну Разалi, напэўна, прыснiла сон, яна ўсмiхнулася i шэптам прамовiла: "Бацька, мой бацька!.. Ты будзеш уратаваны!.. Каралева феяў... Чароўны прынц... я бачу яго... якi ён прыгожы!"
Прынц вельмi здзiвiўся, калi пачуў, што дзяўчына прамовiла яго iмя. Цяпер ён ужо не сумняваўся, што яна прынцэса i што на яе насланыя нечыя злыя чары. Ён загадаў, каб слугi, якiя трымалi насiлы, iшлi вельмi цiха i каб нiводзiн iх рух не пабудзiў Разалi. Сам ён сеў на каня i таксама паехаў побач, нi на хвiлiну не адлучаючыся ад насiлаў.
Неўзабаве яны прыбылi ў палац. Чароўны прынц загадаў, каб Разалi падрыхтавалi каралевiну спальню, i, не дазваляючы нiкому да яе дакрануцца, сам панёс у пакой i паклаў там на ложак. Ён сказаў фрэйлiнам, якiя павiнны былi ёй прыслугоўваць, каб яны адразу папярэдзiлi яго, калi дзяўчына прачнецца.
Разалi праспала ўсю ноч i ўвесь ранак, i калi нарэшце прачнулася, на двары ўжо быў новы дзень. Яна здзiўлена зiрнула вакол i нiдзе не ўбачыла шэрае Мышы, тая некуды знiкла.
"Няўжо я пазбавiлася ад гэтае Мярзотнае варажбiткi? - радасна падумала Разалi. - Можа быць, я трапiла да чараўнiцы яшчэ магутнейшай за яе?"
Яна падышла да акна i ўбачыла на двары жаўнераў i афiцераў, апранутых у прыгожую ўнiформу. Яшчэ болей здзiвiўшыся, яна хацела была каго-небудзь паклiкаць, бо падумала, што ўсё гэта чараўнiкi ды чарадзеi, але раптам пачула ў сябе за спiнай чыюсьцi хаду. Яна азiрнулася i ўбачыла Чароўнага прынца. Ён быў у раскошным гарнiтуры i глядзеў на дзяўчыну, не хаваючы свайго захаплення. Разалi адразу пазнала прынца са сваiх сноў i мiмаволi ўскрыкнула:
- Чароўны прынц!
- Вы ведаеце мяне? - здзiвiўся прынц. - Але, калi мы ўжо бачылiся, то як жа я мог забыцца на вашае прозвiшча i аблiчча?
- Прынц, - чырванеючы адказала яму Разалi, - я вас бачыла ў сваiх снах. I майго прозвiшча вы ведаць не можаце, бо я сама даведалася пра яго толькi ўчора ад свайго бацькi.
- Што ж гэта за прозвiшча, якое ад вас так доўга хавалi?
I тады Разалi распавяла яму ўсё, пра што даведалася ад бацькi. Яна шчыра прызналася ў сваёй злачыннай цiкаўнасцi i расказала пра тое вялiкае няшчасце, якое яна прынесла.
- Можаце ўявiць сабе, прынц, як я пакутавала, калi была вымушаная пакiнуць бацьку, каб уратавацца ад полымя, якое наслала на наш дом нягодная варажбiтка, калi памiрала ад холаду i голаду, i нiхто не хацеў пусцiць мяне на начлег! Але потым мной авалодаў глыбокi сон, i я не ведаю, як апынулася тут, у вашым палацы.
Чароўны прынц расказаў Разалi, як знайшоў яе ў лесе, дзе яна спала, i як пачуў яе словы, якiя яна прамовiла ў сне. I потым дадаў:
- Ваш бацька не сказаў вам яшчэ аднаго, Разалi. Каралева феяў, наша сваячанiца, вырашыла, што пасля таго, як вам споўнiцца пятнаццаць гадоў, вы зробiцеся маёй жонкай. Таму я не сумняваюся, што менавiта яна паслала мне думку паехаць на паляванне з паходнямi, каб я мог знайсцi вас у тым лесе, дзе вы заблудзiлi. I калi ўжо ўсё роўна да вашага дня нараджэння застаецца зусiм нямнога, я прашу вас лiчыць гэты палац вашым i загадваць у iм, як сапраўдная каралева. Хутка ваш бацька зноў будзе з вамi, i мы зможам адсвяткаваць наша вяселле.
Разалi шчыра падзякавала прынцу i пайшла ў свой туалетны пакой, дзе яе чакалi фрэйлiны, трымаючы напагатоў незлiчоныя сукенкi ды сама розныя капялюшыкi. У Разалi зусiм не было звычкi да пышных убранняў, i таму яна надзела першую ж сукенку, якую ёй падалi. Сукенка была з тонкай ружовай тканiны з карункамi, i капялюшык таксама з карункамi, упрыгожаны раскошнымi вялiкiмi ружамi. Фрэйлiны заплялi яе прыгожыя каштанавыя валасы ў касу i ўклалi яе каронай. Калi Разалi была гатовая, прынц прыйшоў запрасiць яе да сняданку.
Разалi ела так, што было адразу вiдаць, што напярэдаднi яна была галодная цэлы дзень. Пасля снедання прынц павёў яе ў сад i паказаў свае цудоўныя шклярнiцы. У адной шклярнiцы, у самае глыбiнi была маленькая альтанка, абвiтая прыгожымi кветкамi, а пасярод альтанкi стаяў вялiкi вазон, у якiм расло, напэўна, нейкае дрэўца, але яго было не вiдаць, бо з усiх бакоў яго закрывала шчыльная тканiна. Скрозь покрыва можна было ўбачыць толькi, як нешта ўсярэдзiне незвычайна блiшчыць.
Глава 4
Дрэўца з альтанкi
Разалi доўга любавалася на розныя кветкi i думала, што зараз прынц здыме покрыва i пакажа ёй таямнiчае дрэўца, але ён пайшоў са шклярнiцы, нават не загаварыўшы пра яго з Разалi.
- Скажыце, прынц, - спыталася тады сама дзяўчына. - А што гэта за дрэўца там пад покрывам?
- Гэта вясельны падарунак, якi я падрыхтаваў для вас, - вясёла адказаў прынц. - Але пакуль вам не споўнiцца пятнаццаць гадоў, вы не павiнны яго бачыць.
- А што там такое блiшчыць пад тканiнай? - зноў спытала Разалi.
- Вы даведаецеся пра гэта праз некалькi дзён. I я спадзяюся, што гэты мой падарунак акажацца для вас нечаканым i зусiм не звычайным.
- А цi не магу я ўбачыць яго раней?
- Не, Разалi. Каралева феяў забаранiла мне паказваць яго вам, iначай здарыцца вялiкае няшчасце. Але я спадзяюся, што вы досыць мяне кахаеце, каб на некалькi дзён утрымаць сваю цiкаўнасць.
Апошнiя словы прымусiлi Разалi ўздрыгануцца. Яна зноў успомнiла пра шэрую Мыш i няшчасцi, якiя пагражалi ёй i яе бацьку, калi яна зноў саступiць спакусам Мярзотнае варажбiткi. Яна болей не згадвала пра таямнiчае дрэва i пайшла з прынцам далей.
Увесь дзень прайшоў вельмi вясёла. Прынц пазнаёмiў Разалi з прыдворнымi панямi i сказаў iм, каб яны паважалi Разалi, як яго жонку, якую абрала яму каралева феяў. Разалi была з усiмi вельмi прыязная, i прыдворныя радавалiся, што хутка ў iх будзе такая добрая каралева. Назаўтра i ў наступныя днi былi наладжаны шумныя балi, паляваннi ды вясёлыя прагулкi, i прынц з Разалi шчаслiва чакалi ўжо блiзкага Разалiнага дня нараджэння, якi адначасова павiнен быў стаць днём iх вяселля. Прынц чакаў яго таму, што вельмi кахаў Разалi, а Разалi - таму, што вельмi кахала прынца, i таму, што хацела хутчэй зноў пабачыцца з бацькам. Але яшчэ i таму, што ёй дужа карцела даведацца, што ж такое расце ў той альтанцы! Думка пра гэта не пакiдала яе нi на хвiлiну, i нават уначы яна бачыла альтанку ў сне. Калi ж удзень яна заставалася адна, ёй каштавала вялiкага намагання стрымлiваць сябе, каб не пайсцi ў шклярнiцу ды не прыўзняць покрыва над загадкавым дрэўцам.
Нарэшце апошнi дзень чакання настаў: назаўтра Разалi павiнна было споўнiцца пятнаццаць гадоў. Прынц быў вельмi заняты падрыхтоўкаю да вяселля, на якое запрасiў усiх чараўнiц з акругi i саму каралеву феяў. Сталася так, што на ўвесь час да абеду Разалi засталася адна. Яна пайшла пагуляць i так, iдучы па дарожцы i думаючы пра свой шчаслiвы заўтрашнi дзень, неўпрыкмет павярнула да таго месца, дзе стаяла альтанка. Усмiхаючыся, у задуменнi яна ўвайшла ў шклярнiцу - i раптам заўважыла, што стаiць якраз перад вялiкiм вазонам, у якiм пад покрывам хаваецца скарб.
- Заўтра нарэшце я даведаюся, што там такое, - сказала яна сабе. - Дый каб я захацела, я магла б даведацца пра гэта i сёння... бо ў гэтым покрыве такiя дзiркi, што я магу спакойна прасунуць у iх некалькi пальцаў... а калi потым крыху пацягнуць... Нiхто ўсё роўна пра гэта не даведаецца... А пасля я трошкi пагляджу i папраўлю ўсё на месца... Заўтра ж гэта ўсё роўна будзе маё, дык чаму б мне не зiрнуць ужо сёння?..
Яна паглядзела вакол, але нiкога не ўбачыла. I тады, абсалютна пра ўсё забыўшы: i пра добрага прынца, i пра небяспеку, якая яе чакала, - адчуваючы толькi пякучае жаданне задаволiць сваю цiкаўнасць, яна прасунула пальцы ў дзiрку i цiхенька пацягнула. Покрыва раптам разадралася з пачварным трэскам, i здзiўленая Разалi ўбачыла перад сабой цудоўнае дрэва, ствол у якога быў з каралаў, а лiсце са смарагдаў. Яно ўсё было абсыпанае пладамi, i кожны плод быў з суцэльнага каштоўнага каменя: дыяменту, рубiну, перлу, сапфiру, апалу, тапазу... - i ўсе яны пералiвалiся рознымi колерамi. Такi бляск асляпiў Разалi. Але толькi яна паспела ўбачыць гэта чароўнае дрэва, як пачуўся яшчэ болей жудасны грукат. Разалi ачнулася ад свайго захаплення i адчула, як нейкая неадольная сiла падняла яе над зямлёй i панесла ў поле. Адтуль Разалi ўбачыла, як прынцаў палац абрынуўся, i з-пад абломкаў пачулiся страшныя стогны. Праз iмгненне з руiн выйшаў прынц. Ён быў увесь акрываўлены, у лахманах. Сумна зiрнуўшы на Разалi, ён сказаў:
- Ах, Разалi, няўдзячная Разалi! Бачыш, што ты зрабiла са мной i з маiм палацам. Цяпер, калi ты гэта ўтварыла, я не сумняваюся, што i трэцi раз ты саступiш сваёй цiкаўнасцi i асудзiш на вялiкае гора i мяне, i сябе, i свайго бацьку. Бывай, Разалi, i няхай пакаянне акупiць тваю няўдзячнасць да няшчаснага прынца, якi цябе так кахаў i хацеў табе толькi дабра!
З гэтымi словамi ён пайшоў прэч. А Разалi кiнулася на каленi i, залiваючыся слязьмi, пачала клiкаць, прасiць, але прынц знiк з вачэй, так нi разу i не азiрнуўшыся, каб убачыць Разалiну роспач. Дзяўчына была ўжо гатовая страцiць прытомнасць, калi раптам зусiм побач пачула прарэзлiвы смех шэрае Мышы.
- Падзякуй мне, Разалi, - сказала Мыш. - Гэта я табе так цудоўна дапамагла. Гэта я пасылала табе прыемныя сны пра чароўнае дрэўца i прагрызла дзiркi ў покрыве, каб пад яго можна было зазiрнуць. Каб мне не ўдалася гэтая хiтрасць, я, напэўна, ужо назаўжды страцiла б i цябе, i твайго бацьку, i Чароўнага прынца. Але цяпер мне засталося ашукаць цябе яшчэ ўсяго толькi раз, i вы ўсе назаўжды зробiцеся маiмi рабамi.
Мыш радасна пачала скакаць вакол Разалi, але яе здзеклiвыя словы зусiм не раззлавалi дзяўчынку.
"Гэта я ва ўсiм вiнаватая, - падумала Разалi. - Каб не мая злачынная цiкаўнасць, Мышы нiколi не ўдалося б прымусiць мяне зрабiць такi дрэнны ўчынак. Я павiнна выправiць яго сваiмi пакутамi, сваiм цярпеннем i нязломнаю волей. Я павiнна вытрымаць трэцяе выпрабаванне, якое б цяжкае яно нi было. Дый чакаць мне застаецца ўсяго некалькi гадзiн. Няўжо я не здолею? Цяпер, як сказаў Чароўны прынц, ад адной мяне залежыць яго, маё i бацькава шчасце".
Падумаўшы гэтак, Разалi вырашыла стаяць на месцы i больш нiкуды адсюль не iсцi. I колькi Мыш нi старалася, яна так i засталася каля разбуранага палаца.
Глава 5
Куфэрак
Так прайшоў увесь дзень. Разалi страшна хацелася пiць, але яна казала сабе:
- Не, я павiнна яшчэ болей пакутаваць у пакаранне за тое, што прымусiла пакутаваць бацьку i прынца. I пакуль мне не споўнiцца пятнаццаць гадоў, я нiкуды адсюль не пайду.
Пачынала цямнець, калi на дарозе з'явiлася старая кабета. Яна падышла да дзяўчынкi i папрасiла:
- Маё мiлае дзiцятка, цi не зробiце вы мне такую паслугу i цi не даглядзiце за маiм куфэркам? А то ён такi цяжкi, а мне яшчэ трэба зайсцi да адной сваячанiцы тут непадалёку.
Разалi была дзяўчынка спагадлiвая, i таму адказала:
- Калi ласка, бабулька, пакiдайце куфэрак, я за iм дагляджу.
Старая кабета падала ёй куфэрак i сказала:
- Дзякуй, маё мiлае дзiцятка. Я пайду ненадоўга. Але вы не адчыняйце куфэрка i не глядзiце, што ў iм, бо там такое... такое, чаго вы не бачылi i нiколi не ўбачыце... Трымайце яго вельмi асцярожна i не стукнiце, калi захочаце паставiць на зямлю, бо ён вельмi нетрывалы i можа разламацца... I тады вы ўбачыце, што ў iм ляжыць... А гэтага нiхто не павiнен бачыць!
Сказаўшы гэта, старая кабета пайшла. А Разалi акуратна паставiла куфэрак побач з сабой на зямлю i пачала думаць пра ўсё, што з ёй здарылася. Ужо зусiм сцямнела, а бабулька ўсё не вярталася. Разалi скiнула вокам на куфэрак i са здзiўленнем убачыла, што зямля вакол яго свецiцца.
"Што гэта за святло iдзе з гэтага куфэрка?" - падумала яна.
Яна ўзяла куфэрак у рукi, пакруцiла яго, агледзеўшы з усiх бакоў, але так i не зразумела, ад чаго iдзе такi незвычайны бляск. Тады яна паклала яго зноў на зямлю i сказала:
- Якая рознiца, што ў iм ляжыць? Ён жа не мой, а той бабулькi, якая мне яго даручыла. Не буду болей пра яго думаць, а то мне захочацца яго адчынiць.
I яна сапраўды перастала на яго глядзець i нават пастаралася болей пра яго не думаць. Заплюшчыўшы вочы, яна вырашыла чакаць новага дня.
- Калi настане дзень i мне споўнiцца пятнаццаць гадоў, я зноў убачу Чароўнага прынца i бацьку, i мне болей не трэба будзе баяцца нягоднае варажбiткi.
У тую ж хвiлiну Разалi пачула танюткi Мышыны галасок, якi насмешлiва вiскнуў:
- Разалi! Разалi, я тут! Я болей табе не вораг. Каб давесцi гэта, я нават магу, калi хочаш, паказаць табе, што ў гэтым куфэрку!
Разалi нiчога не адказала.
- Разалi, ты што - не чуеш, што я сказала? - зноў завiшчала Мыш. - Я твой сябар! Калi ласка, павер!
Але дзяўчына маўчала.
Тады Мыш, якой трэба было спяшацца, кiнулася на куфэрак i пачала грызцi ў яго вечка.
- Ах ты нягоднiца! - крыкнула Разалi, выдзiраючы куфэрак у Мышы i прыцiскаючы яго да грудзей. - Калi ты хоць раз яшчэ да яго дакранешся, я зараз жа скручу табе галаву!
Мыш злосна зiрнула на Разалi, але ўгнявiць яе пабаялася. Пакуль яна прыдумляла, як бы распалiць Разалiну цiкаўнасць, гадзiннiк прабiў паўночы. У тое ж iмгненне Мыш страшна завiшчала i крыкнула:
- Усё, Разалi, твой дзень нараджэння настаў! Цяпер табе споўнiлася пятнаццаць, i ты можаш болей мяне не баяцца. З гэтай хвiлiны вы ўжо не залежыце ад маiх чараў, нi ты, нi твой агiдны бацька, нi брыдкi прынц. А я назаўжды застануся гадкаю шэраю мышшу, пакуль не здолею завабiць у свае пасткi якую-небудзь iншую такую ж прыгожую дзяўчыну, як ты. Бывай, Разалi! Можаш цяпер адчынiць свой куфэрак.
Сказаўшы гэта, шэрая Мыш знiкла. Але Разалi не дала веры варажбiткiным словам i не зрабiла, як тая раiла. Яна вырашыла не адчыняць куфэрка, пакуль не настане дзень. I толькi яна прыняла гэтае рашэнне, як Пугач, што пралятаў над Разалi, выпусцiў з лапаў камень i трапiў iм якраз у самы куфэрак. Куфэрак разляцеўся на тысячы кавалкаў! Разалi крыкнула ад жаху i раптам убачыла перад сабой каралеву феяў, якая сказала:
- Не бойцеся, Разалi. Вы нарэшце перамаглi свайго жорсткага ворага, i цяпер я вярну вас да вашага бацькi. Але раней паешце ды папiце.
I чараўнiца падала ёй плод, аднаго кавалачка якога Разалi хапiла, каб наталiць i смагу, i голад. У тое ж iмгненне перад чараўнiцай узнiкла каляснiца, запрэжаная парай прыгожых, белых у шэрыя яблыкi, коней, яна села ў яе i запрасiла з сабой дзяўчыну.
Апамятаўшыся ад здзiўлення, Разалi шчыра падзякавала чараўнiцы за яе апеку i спытала, цi хутка можна будзе ўбачыцца з бацькам i Чароўным прынцам.
- Бацька ўжо чакае вас у палацы ў прынца, - адказала каралева феяў.
- Як? А я думала, што прынцаў палац разбураны, а сам прынц паранены i стаў жабраком.