I прамовiўшы гэтыя словы, Папугай разам з Ружай знiк i пакiнуў Бландзiну адну пасярод дрымучага леса.
Глава 8
Раскаянне
Ад нечаканасцi таго, што адбылося, Бландзiна стаяла, не ведаючы, што рабiць. Толькi цяпер яна зразумела, як дрэнна сябе паводзiла, якою аказалася няўдзячнай сваiм сябрам, якiя былi ёй настолькi адданыя i цэлыя сем гадоў прысвяцiлi яе выхаванню i навучанню. Цi захочуць яны цяпер убачыцца з ёю зноўку, цi даруюць ёй гэты ганебны ўчынак? Што з ёй будзе, калi яны не захочуць яе ўпускаць? I што азначала гэтая фраза, прамоўленая брыдкiм Папугаем: "Ты сама прынесла пагiбель сваiм сябрам"?
Бландзiна вырашыла як мага хутчэй вяртацца да Добрае Козачкi. Шыпы i калючкi раздзiралi ёй рукi, ногi i твар, але яна ўпарта прабiралася скрозь непралазны гушчар i праз тры гадзiны няспыннай хады дайшла нарэшце да замка Катка-Вуркатка i Добрае Козачкi.
Але што яна адчула, убачыўшы, што на месцы чароўнага замка ляжалi адны руiны, а замест прыгожых кветак i дрэваў раслi брыдкiя калючкi, ваўчкi ды крапiва?!
У жаху i вялiкае роспачы Бландзiна паспрабавала прабрацца памiж руiнаў, каб паглядзець, што сталася з яе сябрамi. Але раптам з-пад каменя вылезла вялiкая Жаба, якая села перад ёй i прамовiла:
- Што табе трэба? Цi не ты сваёю няўдзячнасцю прынесла пагiбель сваiм сябрам? Iдзi ж прэч i не зневажай iхняй памяцi сваёю прысутнасцю!
- Ах! - закрычала Бландзiна. - Бедныя мае сябры, Добрая Козачка i Каток-Вуркаток! Няхай я лепей памру, толькi б гэта магло выправiць гора, якое я вам прычынiла!
I горка заплакаўшы, яна ўпала на зямлю сярод камення i калючага пустазелля. На душы ў яе быў такi боль, што яна не адчувала ўколаў вострых камянёў i шыпоў. Яна плакала вельмi доўга, але нарэшце села i пачала шукаць якога-небудзь прытулку, дзе можна было б схавацца. Але вакол былi толькi камянi ды калючкi.
- Ну, што ж, - сказала яна, няхай мяне раздзяруць лютыя звяры, няхай я памру ад голаду i пакуты, але я ўсё роўна застануся тут, на магiле маiх мiлых Катка-Вуркатка i Добрае Козачкi!
I толькi яна прамовiла гэтыя словы, як аднекуль пачуўся голас, якi сказаў: "Раскаянне акупае шмат якiя грахi!"
Яна падняла галаву i ўбачыла вялiкага чорнага Крумкача, што кружыў па-над ёю ў небе.
- Шкада! - адказала яна. - Але ж як бы я нi раскайвалася, гэта наўрад цi верне жыццё Добрай Козачцы i Катку-Вуркатку.
- Будзь мужная, Бландзiна! - зноў пачуўся голас з вышынi. - Акупi свой ганебны ўчынак сваiм раскаяннем, не давай нудзе i маркоце завалодаць табою!
Бедная Бландзiна ўстала i рушыла прэч з гэтага месца, якое навявала на яе вялiкую роспач. Па маленькай сцяжынцы яна дабралася да той часткi леса, дзе высокiя, магутныя дрэвы не давалi разрасцiся калючкам. Увесь дол тут быў пакрыты мяккiм iмхом. Бландзiна зусiм знемаглася ад тугi i стомы i, упаўшы пад высокiм дрэвам на зямлю, зноў горка заплакала.
- Будзь мужная, Бландзiна! Не страчвай надзеi! - зноў крыкнуў ёй голас.
Яна азiрнулася i ўбачыла побач Жабу, якая глядзела на яе са спагадай.
- Мiлая Жаба, - сказала Бландзiна. - Ты мне спачуваеш. Але, Божа, што цяпер са мной будзе, калi я засталася адна ў цэлым свеце?
- Захоўвай надзею i мужнасць! - паўтарыў голас.
Бландзiна ўздыхнула i пачала шукаць якi-небудзь плод цi ягадку, каб наталiць смагу i голад. Але нiчога вакол не было, i яна зноў пачала лiць горкiя слёзы.
Раптам яе сумныя думкi развеяла дзiлiньканне грамкоў; яна падняла вочы i ўбачыла дзябёлую карову, якая паволi падыходзiла да яе. Карова спынiлася i, нахiлiўшыся, паказала Бландзiне мiсу, якая вiсела ў яе на шыi.
Узрадаваўшыся нечаканаму паратунку, Бландзiна адчапiла мiсу i, падаiўшы карову, пачала з асалодаю пiць свежае малачко. Малако было такое смачнае, што Бландзiна выпiла ажно дзве мiсы запар.
Калi яна нарэшце напiлася, карова паказала знакам, каб яна прычапiла мiсу назад, i Бландзiна, усё так i зрабiўшы, пацалавала карове ў шыю i сумна прамовiла:
- Дзякуй, Бяляначка. Я ведаю, цябе, напэўна, паслалi мне ў дапамогу мае няшчасныя сябры. Яны, вiдаць, з таго свету бачаць раскаянне iх беднай Бландзiны i хочуць палегчыць яе бяду.
- Раскаянне акупае шмат якiя грахi! - зноў пачуўся голас.
- Ах! - сказала Бландзiна. - Нават калi я праплачу цэлую сотню гадоў - усё роўна я нiчога сабе не дарую. Мне нiколi не будзе прабачэння.
Тым часам наблiжалася ноч. I нягледзячы на скруху, Бландзiна падумала, што трэба паклапацiцца пра сховiшча, у якiм можна было б уратавацца ад лютых звяроў, рык якiх ўжо чуўся ў лясное нетры.
На шчасце, за некалькi крокаў ад сябе яна ўбачыла нешта накшталт невялiчкай хаткi, якую ўтваралi шчыльна пераплеценыя галiны густых хмызоў. Трошкi схiлiўшыся, яна пралезла пад iмi i, калi выпрасталася, убачыла, што тут можна зрабiць вельмi добры прытулак.
Пакуль дзень канчаткова не згас, Бландзiна ўзялася ўладкоўваць сваю каморку: яна прынесла трошкi моху i зрабiла з яго матрац i падушку, а потым, наламаўшы галiнак, уторкнула iх у зямлю i схавала ўваход. Скончыўшы працу, яна раптам адчула вялiкую стому i ледзь толькi лягла спаць, як адразу заснула.
Прачнулася яна, калi ўжо зусiм развiднела. У першую хвiлiну яна нават не магла добра ўспомнiць, як тут апынулася, але сумная праўда хутка нагадала пра сябе, i Бландзiна зноў, як i ўчора, горка заплакала.
Неўзабаве яе пачаў мучыць голад, i яна занепакоена задумалася, дзе знайсцi ежу. I тут да яе зноў даляцела цiхае дзiлiньканне. Праз некалькi хвiлiн карова была каля Бландзiнiнай каморкi. Бландзiна, як i ўчора, адчапiла мiсу, надаiла малачка i напiлася яго, колькi хацела. Потым павесiла мiсу карове на шыю i, пацалаваўшы Бялянку, яшчэ доўга глядзела ёй услед з надзеяй, што i заўтра яна прыйдзе таксама.
Так яно i здарылася: кожны дзень ранiцай, апоўднi i ўвечары Бяляначка прыходзiла да Бландзiны i частавала дзяўчынку сваёю простаю ежай.
А Бландзiна ўвесь час аплаквала сваiх няшчасных сяброў i горка папракала сябе за свае памылкi.
- Сваёю непаслухмянасцю я прынесла вялiкае гора i цяпер нiколi не здолею яго выправiць, - казала яна. - Я не толькi страцiла сваiх добрых i мiлых сяброў, але i сябе пазбавiла адзiнай магчымасцi вярнуцца да бацькi. Бедны мой бацька! Ён, напэўна, яшчэ чакае сваю няшчасную Бландзiну, але цяпер ёй наканавана навечна застацца тут i памерцi адной у гэтым страшным лесе, якiм кiруе злы чарадзей.
Бландзiна старалася чым-небудзь развеяць свае цяжкiя думкi i займала сябе сама рознаю працай. Яна ўладкавала ўсё ў сваёй хатцы: зрабiла ложак з моху i лiсця; спляла з тоўстых прутоў крэсла; з доўгiх i тонкiх калючак зрабiла голкi i шпiлькi, а раскудзелiўшы некалькi сцяблiн высокай травы, што расла каля хаткi, спляла нешта накшталт тоўстай нiткi i зацыравала свае падраныя шыпамi чаравiкi i вопратку. Так яна жыла цэлых шэсць тыдняў. I ўвесь гэты час яе не пакiдала туга.
Але журылася яна зусiм не з-за таго, што жыццё ў яе было сумнае i самотнае, а з-за таго, што яе па-ранейшаму мучыў папрок i яна шчыра шкадавала свайго ганебнага ўчынку. Яна з радасцю пагадзiлася б правесцi ўсю рэшту свайго жыцця ў гэтым лесе, каб толькi гэта магло вярнуць жыццё Катку-Вуркатку i Добрай Козачцы.
Глава 9
Чарапаха
Аднойчы Бландзiна сядзела перад сваёю хаткай i, як зазвычай, думала пра сваiх сяброў i пра бацьку. I раптам проста перад сабой яна ўбачыла вялiкую Чарапаху.
- Бландзiна, а Бландзiна, - сказала ёй Чарапаха хрыпатым старэчым голасам. - Калi хочаш, я магу ўзяць цябе пад сваю апеку i вывесцi з гэтага небяспечнага лесу.
- Дарагая Чарапаха, - адказала Бландзiна. - Нашто мне пакiдаць гэты лес? Тут па маёй вiне памерлi мае сябры, i я таксама хачу тут спаткаць сваю смерць.
- А ты ўпэўненая, што твае сябры памерлi?
- Як? Хiба не?.. Але ж я сама бачыла руiны iхняга замка. Дый Папугай i Жаба казалi, што iх болей няма. Вы па сваёй дабрынi, напэўна, хочаце мяне супакоiць. Але я, на жаль, не спадзяюся iх калi-небудзь убачыць. Каб яны не памерлi, хiба яны кiнулi б мяне адну ў такой страшнай роспачы, каб я думала, што паслужыла прычынай iхняе смерцi?
- А хiба, па-твойму, яны не маглi быць вымушаныя кiнуць цябе? Хiба iх не мог прымусiць да гэтага чарадзей, якi мае болей магутную ўладу? Але ж ты ведаеш, Бландзiна, што раскаянне акупае шмат якiя памылкi.
- Ах, дарагая Чарапаха, калi яны сапраўды жывыя i ў вас ёсць ад iх вестка, скажыце, што я не вiнаватая ў iх смерцi i яшчэ змагу ўбачыцца з iмi. Я згодная на любое выпрабаванне, каб толькi заслужыць гэтае шчасце.
- Бландзiна, мне не дазволена казаць табе пра лёс, якi напаткаў тваiх сяброў. Але калi ў цябе стане мужнасцi залезцi да мяне на спiну i паўгода, пакуль не скончыцца нашае падарожжа, не злазiць з мяне i не прамаўляць нi слова, то я занясу цябе туды, дзе ты пра ўсё даведаешся.
- Я абяцаю зрабiць усё, што вы скажаце, дарагая Чарапаха, толькi б ведаць, што сталася з маiмi сябрамi.
- Сцеражыся ж, Бландзiна! Шэсць месяцаў ты павiнна будзеш не сыходзiць з маёй спiны i ўвесь час маўчаць! Калi ж па дарозе ты не вытрымаеш выпрабавання, ты навечна застанешся пад уладаю чарадзея Папугая i ягонае сястры Ружы. I тады я не змагу ўжо даць нават той малой дапамогi, якая дазволiла табе выжыць у гэтыя апошнiя шэсць тыдняў.
- Я згодная, дарагая Чарапаха, i гатовая зараз жа выправiцца ў дарогу. Няхай я лепей памру ад нуды i стомы, чым ад хвалявання i тугi. Цяпер, калi вашыя словы адрадзiлi ўва мне надзею, я адчуваю ў сабе сiлу выцярпець нават яшчэ цяжэйшае падарожжа, чым тое, пра якое вы кажаце.
- Няхай жа будзе па-твойму, Бландзiна. Сядай да мяне на спiну i не бойся нi смагi, нi голаду, нi сну i нiякага лiха. Пакуль мы будзем iсцi, нiчога гэтага ты можаш не апасацца.
Бландзiна хуценька ўзлезла Чарапасе на спiну, i тая прамовiла:
- А цяпер - болей нi слова! Маўчы да той самай хвiлiны, пакуль мы не прыйдзем i я сама першая не загавару з табой.
Глава 10
Падарожжа i вяртанне
Як i казала Чарапаха, падарожжа доўжылася цэлыя шэсць месяцаў. Калi мiнулi першыя тры месяцы, яны выйшлi з леса i апынулiся на высушанай раўнiне, па якой iшлi яшчэ шэсць тыдняў. Нарэшце на даляглядзе ўзнiк велiчны замак, вельмi падобны да таго, якi быў у Катка-Вуркатка з Добраю Козачкай. Яшчэ месяц яны дабiралiся да шырокай дарогi, што вяла да замкавай брамы. Бландзiна згарала ад нецярпення. "Няўжо гэта i ёсць той замак, дзе я даведаюся пра лёс маiх дарагiх сяброў?" - думала яна. Але нягледзячы на вялiкае жаданне, яна баялася спытаць пра гэта ў Чарапахi. Каб яна магла злезцi на зямлю з Чарапахiнай спiны, яна дабегла б да замка ўсяго за дзесяць хвiлiн, але Чарапаха ўсё йшла i йшла, i Бландзiна памятала, што ёй нельга гаварыць i злазiць са спiны. Таму, нягледзячы на пякучае жаданне, яна вырашыла чакаць. Але замест таго, каб паскорыць хаду, Чарапаха, здавалася, пачала яшчэ марудней перастаўляць ногi i йшла да замка яшчэ доўгiх пятнаццаць дзён, якiя падалiся Бландзiне пятнаццаццю гадамi. Бландзiна не зводзiла з замка вачэй i ўвесь час глядзела на яго браму. Замак здаваўся пакiнутым: з яго не далятала нiводнага гуку, быццам за яго мурамi зусiм не было жыцця. Нарэшце, на сто васьмiдзесяты дзень падарожжа Чарапаха спынiлася i сказала Бландзiне:
- Ну вось, Бландзiна, цяпер ты можаш злезцi з маёй спiны. Сваёю смеласцю i паслухмянасцю ты заслужыла ўзнагароду, якую я абяцала. Iдзi ж у замак праз гэтыя маленькiя дзверцы, што перад табой, i ў першага, каго сустрэнеш, папрасi, каб цябе завялi да Чароўнай феi. Яна й раскажа табе пра лёс тваiх дарагiх сяброў.
Бландзiна жвава саскочыла на зямлю. Шэсць месяцаў праседзеўшы нерухома, яна баялася, што ногi ў яе будуць зусiм здранцвелыя. Але яна адчула ў iх такую самую лёгкасць, як у тыя шчаслiвыя часы, калi жыла ў Добрай Козачкi з Катком-Вуркатком i цэлымi гадзiнамi бегала па парку, збiраючы кветкi i ганяючыся за матылькамi. Шчыра падзякаваўшы Чарапасе, яна хуценька адчынiла маленькiя дзверцы i адразу апынулася перад прыгожай дзяўчынай, апранутай ва ўсё белае. Дзяўчына спытала ў Бландзiны, каго яна тут шукае.
- Мне трэба пабачыць Чароўную фею, - адказала Бландзiна. - Калi ласка, перадайце ёй, што прынцэса Бландзiна вельмi просiць яе прыняць.
- Хадзiце за мной, прынцэса, - сказала дзяўчына.
I Бландзiна з хваляваннем пайшла за ёй. Яны праходзiлi па прыгожых залах i сустракалi шмат маладых дзяўчат, якiя таксама былi ва ўсiм белым, як i тая, якую Бландзiна сустрэла на дварэ. Дзяўчаты прыязна ўсмiхалiся Бландзiне i глядзелi на яе з такiм выглядам, быццам некалi ўжо бачылi. Нарэшце Бландзiна ўвайшла ў залу, кропля ў кроплю падобную да той, што была ў Добрай Козачкi ў Бэзавым лесе.
Гэты ўспамiн быў Бландзiне такi балючы, што яна нават не заўважыла, як маладая дзяўчына некуды знiкла. Яна сумна пачала разглядаць мэблю, якая стаяла ў зале, i заўважыла, што толькi адна рэч тут не такая, як у Добрай Козачкi ў Бэзавым лесе. Гэта была вялiкая шафа, аздобленая золатам i тонкай разною косткай. Шафа была зачыненая. I тут Бландзiна адчула, як шафа вабiць яе з неадольнаю сiлай, яна не магла звесцi з яе вачэй. Раптам дзверы ў залу адчынiлiся, i ў яе ўвайшла прыгожая, яшчэ маладая жанчына ў раскошным убраннi. Яна падышла да Бландзiны i прамовiла мяккiм, ласкавым голасам:
- Што ты хацела, мiлае дзiцятка?
- О, панi! - закрычала Бландзiна i кiнулася жанчыне ў ногi. - Мне сказалi, што вы можаце расказаць пра лёс, якi напаткаў маiх мiлых, чароўных сяброў Добраю Козачку i Катка-Вуркатка. Вы ж, напэўна, ведаеце, як я страцiла iх праз сваё злачыннае свавольства. Я шмат праплакала, думаючы, што яны памерлi. Але Чарапаха падарыла мне надзею, сказаўшы, што аднойчы я здолею iх убачыць. I вось яна прывезла мяне сюды. Калi ласка, панi, скажыце, што яны жывыя. I загадайце, што я павiнна зрабiць, каб заслужыць вялiкае шчасце ўбачыць iх зноўку.
- Бландзiна, - сумна адказала Чароўная фея, - ты даведаешся, што здарылася з тваiмi сябрамi. Але што б ты не ўбачыла, не адчайвайся i не страчвай надзеi.
З гэтымi словамi яна падняла бедную Бландзiну з каленяў i падвяла да шафы, якая так прывабiла яе позiрк.
- Вось, мiлая Бландзiна, - сказала фея, - вазьмi гэты ключык i адчынi гэтую шафу. Але будзь мужная!
I яна аддала Бландзiне залаты ключык.
Бландзiна адчынiла шафу дрыготкай рукою... I што яна магла адчуць, калi ўбачыла, што ў шафе вiсяць шкуры Добрае Козачкi i Катка-Вуркатка, прыбiтыя дыяментавымi цвiкамi?!
Няшчасная Бландзiна роспачна крыкнула i ў непрытомнасцi ўпала на рукi Чароўнае фее.
У тое ж iмгненне дзверы ў залу зноў адчынiлiся i на парозе ўзнiк прыгожы, як сонейка, прынц. Ён кiнуўся да Бландзiны i сказаў:
- Ах, мацi, гэтае выпрабаванне было занадта моцнае для нашай мiлай Бландзiны.
- Я таксама шкадую, сынку, i мне таксама балiць за яе сэрца. Алё ты ведаеш, што гэтае пакаранне было патрэбнае, каб ужо назаўсёды вызвалiць яе з-пад улады злога чарадзея Бэзавага леса.
З гэтымi словамi, Чароўная фея дакранулася да Бландзiны сваёю палачкай, i Бландзiна адразу ачнулася. Але ўспомнiўшы ўбачанае, яна зноў горка заплакала i ў роспачы закрычала:
- Дайце мне памерцi, мне не хочацца болей жыць. Няма больш надзеi, i мне нiколi не ўбачыць шчасця. Мiлыя мае, дарагiя сябры, ваша Бландзiна хутка ўжо будзе з вамi!
- Бландзiна, дарагая, - сказала фея, моцна абняўшы дзяўчынку, - твае сябры жывыя i любяць цябе. Я i ёсць Добрая Козачка, а гэта - мой сын, Каток-Вуркаток. Некалi злы чарадзей Бэзавага лесу скарыстаўся няўважлiвасцю майго сына, i яму ўдалося ператварыць нас у жывёл. У гэтым выглядзе ты з намi й пазнаёмiлася. Свой нармальны выгляд мы маглi набыць толькi тады, калi б ты вызвалiла Ружу, якую я ператварыла ў куст. Я ведала, што яна твой сама злы вораг, i таму пасадзiла яе як мага далей ад замка, каб ты не магла яе ўбачыць. Я ведала, якiя няшчасцi ты можаш на сябе наклiкаць, выпусцiўшы яе на волю. I неба мне сведка, мы з сынам былi гатовыя ўсё жыццё заставацца Добраю Козачкай i Катком-Вуркатком, толькi б аберагчы цябе ад страшнай пакуты, якую табе давялося перажыць. На жаль, нягледзячы на ўсе нашыя перасцярогi, Папугаю ўдалося цябе ашукаць. А ўсё астатняе ты сама ведаеш. Магу толькi дадаць, што мы таксама вельмi пакутавалi, ведаючы, што ты засталася зусiм адна i так горка плачаш.
Бландзiна кiнулася цалаваць ды абдымаць фею, i дзякаваць ёй i прынцу. I няспынна задавала пытаннi.
- А што сталася з газэлямi, што нам прыслугоўвалi?
- Ты iх усiх бачыла, дарагая Бландзiна. Гэта тыя дзяўчаты, што прывялi цябе ў гэтую залу. Яны таксама абярнулiся зноў у людзей.
- А адкуль узялася карова, што прыносiла мне кожны дзень малако?
- Нам з сынам удалося ўгаварыць каралеву феяў паслаць табе гэтую невялiкую дапамогу. I Крумкача, якi падбадзёрваў цябе сваiмi словамi, таксама паслалi мы.
- Дык значыць, i Чарапаху вы да мяне прыслалi?
- I Чарапаху, Бландзiна. Каралеву феяў вельмi расчулiлi твае роспач i скруха, i яна вырашыла пазбавiць ляснога чарадзея ўсёй улады над табою. Але дзеля гэтага ты павiнна была яшчэ раз даказаць сваю паслухмянасць, вытрымаўшы доўгае i нуднае падарожжа, i ў знак пакарання паверыць у нашу смерць, убачыўшы гэтыя шкуры. Я прасiла, малiла каралеву феяў пазбавiць цябе ад такога суровага выпрабавання, але яна была няўмольная.
Бландзiна ўсё слухала i слухала, i глядзела, i абдымала сваiх сяброў, якiх так даўно згубiла i ўжо не спадзявалася ўбачыць. Але нарэшце яна прыгадала пра бацьку. Прынц зразумеў яе думкi i нешта шапнуў сваёй мацi.
- Збiрайся, Бландзiна, - сказала фея. - Хутка ты ўбачыш бацьку. Я ўжо яго папярэдзiла, i ён цябе чакае.
У тую ж хвiлiну Бландзiна апынулася ў каляснiцы, аздобленай золатам i перламi. Побач з ёй села фея, а насупраць прынц. Прынц быў вельмi шчаслiвы i не зводзiў з Бландзiны вачэй. Каляснiца была запрэжаная чацверыком белых-бялюткiх лебедзяў. Яны паднялiся ў паветра i паляцелi так хутка, што ўсяго праз пяць хвiлiн былi ўжо каля палаца караля Бенэна.
Уся каралеўская дворня стаяла на шырокiм ганку i чакала Бландзiну. I як толькi ў небе ўзнiкла каляснiца, пачулiся такiя радасныя воклiчы, што лебедзi перапалохалiся i ледзь не павярнулi ў iншы бок. Але прынц, якi кiраваў iмi, здолеў, на шчасце, iх супакоiць, i каляснiца апусцiлася каля самага ўваходу ў палац.
Кароль Бенэн кiнуўся да Бландзiны, i тая, саскочыўшы на зямлю, адразу апынулася ў абдымках у бацькi. Яны доўга не выпускалi адно аднаго. А ўсе вакол стаялi i плакалi, але цяпер гэта былi слёзы радасцi.