Але пра плыты яны ведалі мала. Плыт — гэта не карабель, у яго няма ні кіля, ні фальшборта. Гэта проста плывучае прыстасаванне, на якім ратуюцца ў час катастрофы і трымаюцца на вадзе, пакуль на дапамогу не падыдзе якое-небудзь судна. Між іншым, адзін з маракоў з павагай гаварыў аб плытах у адкрытым моры; яму давялося тры тыдні плаваць на плыце, калі нямецкая тарпеда патапіла яго карабель сярод Атлантычнага акіяна.
— Але вы не можаце кіраваць плытом, — дадаў ён. — Ён рухаецца ўбок і назад або круціцца па волі ветру.
Я адкапаў у бібліятэцы справаздачы, напісаныя першымі еўрапейцамі, якія пабывалі на ціхаакіянскім узбярэжжы Паўднёвай Амерыкі. Сярод гэтых справаздач знайшлося нямала малюнкаў і апісанняў вялікіх індзейскіх плытоў з бальзавага дрэва. У іх быў чатырохкутны парус, нешта накшталт кіля і доўгае рулявое вясло на карме. Значыць, імі можна было кіраваць.
Міналі тыдні, а я ўсё яшчэ жыў у Доме маракоў. Ніякага адказу ні з Чыкага, ні з іншых гарадоў, куды я паслаў экземпляры свайго рукапісу. Ніхто не прачытаў яго.
Аднойчы ў суботу я набраўся смеласці і пайшоў на Уотэр-стрыт у магазін марскіх інструментаў і карт. Там мяне ветліва называлі «капітанам», пакуль я выбіраў навігацыйную карту Ціхага акіяна. Са згорнутай у трубку картай пад пахай я сеў у прыгарадны поезд, што ішоў у Осінінг, дзе ў прыгожым загарадным доме жыла маладая сям’я маіх знаёмых, нарвежцаў па паходжанню, у якіх я заўсёды праводзіў канец тыдня. Муж раней быў марскім капітанам, а цяпер стаяў на чале нью-йоркскай канторы параходнай кампаніі «Фрэд Ульсен».
Пасля купання ў басейне для плавання ўсе гарадскія справы былі забыты, і калі Амб’ерг прынесла паднос з кактэйлем, мы селі на лужку, выбраўшы зручнае месца на сонейку. Я больш не мог стрымлівацца і, разаслаўшы на траве карту, спытаў у Вільгельма, ці магчыма, на яго думку, каб людзі маглі шчасліва дабрацца на плыце з Перу на астравы Палінезіі.
Крыху разгубіўшыся, ён глядзеў больш на мяне, чым на карту, але тут жа даў сцвярджальны адказ. У мяне быццам гара з плячэй звалілася: я ведаў — усё, што мела якое-небудзь дачыненне да караблеваджэння і да плавання на парусах, было не толькі спецыяльнасцю, але і любімым каньком Вільгельма. Я адразу ж пазнаёміў яго са сваімі планамі. На вялікае маё здзіўленне, ён катэгарычна заявіў, што гэта сапраўднае вар’яцтва.
— Але вы толькі што сказалі, быццам лічыце гэта магчымым, — перапыніў яго я.
— Зусім правільна, — згадзіўся Вільгельм. — Але такія ж вялікія шанцы і на тое, што ваша задума можа мець кепскі канец. Самі вы ніколі не плавалі на бальзавым плыце і, відаць, думаеце, што ён, як па ўзмаху чараўнічай палачкі, перанясе вас цераз Ціхі акіян.
Можа, перанясе, а можа, і не. Старажытныя індзейцы Перу апіраліся на вопыт пакаленняў. Хто ведае, магчыма, на кожны плыт, што пераплыў акіян, прыпадала дзесяць плытоў, якія пайшлі на дно, а магчыма, і сотні на працягу стагоддзяў. Як вы сцвярджаеце, інкі выходзілі ў адкрыты акіян цэлымі флатыліямі гэтых бальзавых плытоў. Тады, калі з адным з плытоў здаралася няшчасце, пацярпеўшых маглі падабраць з суседніх. Але хто зможа падабраць вас сярод акіяна? Калі вы нават возьмеце з сабой радыёстанцыю на выпадак катастрофы, не думайце, што будзе лёгка знайсці маленькі плыт сярод хваляў за тысячы міль ад берага. У час шторму вас можа змыць з плыта, і вы паспееце дзесяць раз утапіцца, перш чым хто-небудзь дабярэцца да вас. Лепш за ўсё заставайцеся тут і чакайце, пакуль у вучоных знойдзецца час прачытаць ваш рукапіс. Напішыце яшчэ раз і падварушыце іх; гэта самае лепшае, што вы можаце зрабіць.
— Я ўжо больш не магу чакаць, — у мяне хутка не застанецца ні цэнта.
— Вы можаце пераехаць да нас. Калі вы ўжо загаварылі аб гэтым, дык як вы мяркуеце арганізаваць экспедыцыю з Паўднёвай Амерыкі без грошай?
— Лягчэй зацікавіць экспедыцыяй, чым непрачытаным рукапісам.
— Але што гэта вам можа даць?
— Абвяржэнне аднаго з самых моцных аргументаў супроць маёй тэорыі, не кажучы ўжо аб тым, што ў навуковых колах звернуць увагу на гэтую справу.
— А калі ваша задума скончыцца кепска?
— Тады я нічога не дакажу.
— I тады вы скампраметуеце вашу ўласную тэорыю ў вачах усіх, ці ж не так?
— Магчыма. Але, як вы самі сказалі, адна з дзесяці спроб удавалася і да нас.
З дому выйшлі дзеці, каб пагуляць у кракет, і ў той дзень мы больш не вярталіся да гэтага пытання.
У наступную суботу я зноў з’явіўся ў Осінінг з картай пад пахай. А калі я ад’язджаў, на карце была нанесена алоўкам доўгая лінія ад берагоў Перу да астравоў Туамоту ў Ціхім акіяне. Мой сябар капітан страціў надзею адгаварыць мяне, і мы прасядзелі некалькі гадзін, робячы разлікі магчымай хуткасці руху плыта.
— Дзевяноста сем дзён, — сказаў Вільгельм, — але памятайце, што гэта толькі пры тэарэтычных, ідэальных умовах, калі ўвесь час будзе спадарожны вецер і плыт сапраўды, як вы думаеце, можа плыць пад парусам. Вы павінны разлічваць, што падарожжа будзе працягвацца не менш чым чатыры месяцы, і быць гатовымі да таго, што яно, магчыма, не скончыцца так хутка.
— Добра, — з надзеяй на будучае адказаў я, — будзем разлічваць сама менш на чатыры месяцы і закончым плаванне за дзевяноста сем дзён.
Маленькі пакойчык у Доме маракоў, як мне здалося, стаў куды больш утульным, чым звычайна, калі я ў гэты вечар вярнуўся дадому і з картай у руках сеў на краі ложка. Я вымераў крокамі плошчу пакоя з дакладнасцю, якая была толькі магчыма, калі ўлічыць, што тут стаялі ложак і камода. О так, плыт павінен быць значна большым. Я высунуўся праз акно, каб зірнуць на далёкае зорнае неба вялікага горада, якое можна было ўбачыць толькі проста над галавой між высокімі сценамі дамоў. На плыце хоць і будзе цесна, але ўсё ж знойдзецца дастаткова прастору для таго, каб бачыць над сабой неба з усімі зоркамі.
На 72-й заходняй вуліцы, недалёка ад Цэнтральнага парку, размешчан адзін з самых адасобленых нью-йоркскіх клубаў. Толькі маленькая, начышчаная да бляску медная дошчачка з надпісам «Клуб падарожнікаў» магла намякнуць прахожым, што ў гэтым доме знаходзіцца нешта незвычайнае. Але, апынуўшыся ўсярэдзіне, вы нібы рабілі парашутны скачок у нейкі зусім іншы свет, што знаходзіцца за тысячы міль ад нью-йоркскіх небаскробаў і бясконцых патокаў аўтамабіляў між імі. Калі за вамі зачыняюцца дзверы ў Нью-Йорк, вы трапляеце ў атмасферу палявання на ільвоў, альпійскіх паходаў і палярных зімовак і ў той жа час адчуваеце сябе так, быццам знаходзіцеся ў салоне раскошнай яхты, якая робіць кругасветнае плаванне. Трафеі палявання на гіпапатамаў і аленяў, наразныя карабіны, іклы сланоў, ваенныя барабаны і коп’і, індзейскія дываны, ідалы і мадэлі караблёў, флагі, фатаграфіі і карты акружаюць членаў клуба, калі яны збіраюцца за абедам або слухаюць лекцыю аб далёкіх краінах.
Пасля майго падарожжа на Маркізскія астравы я быў абраны правадзейным членам клуба і, як адзін з самых маладых членаў, бываючы ў Нью-Йорку, рэдка прапускаў пасяджэнні. I вось цяпер, калі дажджлівым лістападаўскім вечарам я зайшоў у клуб, мяне вельмі здзівіў незвычайны выгляд памяшкання. На падлозе пасярод залы ляжаў надзьмуты гумавы плыт з пакетамі аварыйнага запасу прадуктаў і ўсялякімі прыладамі, а на сталах і сценах ляжалі і віселі парашуты, гумавыя касцюмы, выратавальныя курткі і палярны рыштунак уперамежку з прыладамі для перагонкі вады і іншымі цікавымі вынаходкамі. Нядаўна абраны член клуба, палкоўнік Хаскін з лабараторыі забеспячэння матэрыяльнай часткі ваенна-паветраных сіл, збіраўся прачытаць лекцыю і прадэманстраваць шэраг новых ваенных вынаходак, якія, на яго думку, у будучым маглі б быць карыснымі для навуковых экспедыцый і ў паўночных і ў паўднёвых шырынях.
Пасля лекцыі пачалася гарачая вясёлая дыскусія. Вядомы дацкі палярны даследчык Петэр Фрэйхен, высокі грузны мужчына, падняўся са свайго месца, скептычна трасучы доўгай барадой. Ён не верыў у гэтыя навамодныя вынаходкі. Аднойчы ў час экспедыцыі ў Грэнландыю ён сам карыстаўся гумавай лодкай і мяшком-палаткай замест эскімоскага каяка і іглу, і ў выніку траха не загінуў. Першы раз у час пургі, калі «маланка», пры дапамозе якой былі змацаваны палотнішчы ўваходу, так змерзлася, што ён не здолеў нават залезці ў палатку. А потым другі раз, калі ён рыбачыў, кручок зачапіўся за надзьмутую гумавую лодку; лодка, вядома, была праколата і затанула пад ім, як кавалак анучы. Яму і яго сябру эскімосу ўдалося на гэты раз дабрацца да берага ў каяку, які паспеў прыйсці ім на дапамогу. Ён упэўнены, што ні адзін самы таленавіты сучасны вынаходца не можа, седзячы ў лабараторыі, прыдумаць што-небудзь лепшае ў параўнанні з тым, чым карысталіся навучаныя вопытам тысячагоддзяў эскімосы ў сябе на радзіме.
Дыскусія закончылася нечаканай прапановай палкоўніка Хаскіна. Правадзейныя члены клуба могуць для сваіх бліжэйшых экспедыцый выбраць усё, што яны хочуць з навінак, якія ён дэманстраваў; адзіная ўмова — яны павінны, вярнуўшыся, паведаміць у яго лабараторыю сваю думку аб гэтых рэчах. Мне гэта толькі і трэба было. У той вечар я апошнім пакінуў памяшканне клуба. Я павінен быў уважліва агледзець усе гэтыя новенькія рэчы, што так нечакана зваліліся мне ў рукі і для атрымання якіх мне дастаткова было толькі выказаць сваё жаданне. Гэта было якраз тое, у чым я меў патрэбу, — рыштунак, з дапамогай якога мы маглі б паспрабаваць выратавацца, калі б насуперак надзеям наш драўляны плыт пачаў бы разбурацца, а іншых плытоў паблізу не было.
Назаўтра раніцай, снедаючы ў Доме маракоў, я ўсё яшчэ не пакідаў думаць аб убачаным рыштунку, як раптам добра апрануты, атлетычнага складу малады чалавек падышоў са сваім снеданнем на падносе да майго стала і сеў побач. Мы разгаварыліся; выявілася, што ён таксама не быў мараком, а дыпламаваным інжынерам з Транхейма, і прыехаў у Амерыку, каб закупіць дэталі машын і практычна азнаёміцца з тэхнікай халадзільнай справы. Ён жыў непадалёку і часта прыходзіў перакусіць у Дом маракоў, бо тут была добрая нарвежская кухня. Ён запытаўся ў мяне, што я раблю, і я коратка пазнаёміў яго з маімі планамі. Я сказаў, што калі да канца тыдня не атрымаю ніякага пэўнага адказу адносна майго рукапісу, то пачну рыхтавацца да экспедыцыі на плыце. Мой субяседнік амаль не задаваў пытанняў і слухаў з вялікай цікавасцю.
Праз чатыры дні мы зноў сустрэліся ў той жа сталовай.
— Ну, як вы парашылі, едзеце ў падарожжа ці не? — спытаў ён.
— Так, — адказаў я. — Еду.
— Калі?
— Як мага хутчэй. Калі я надоўга затрымаюся, з Антарктыкі пачнуць дзьмуць штормы, ды і на астравах надыдзе пара ўраганаў. Я павінен адплыць з Перу ў бліжэйшыя месяцы, але спачатку мне трэба дастаць грошай і арганізаваць усю справу.
— Колькі чалавек будзе з вамі?
— Я думаю, што ўсяго патрэбна шэсць чалавек; тады на плыце нас будзе дастаткова, каб не надакучыць адзін аднаму; апрача таго, з такой колькасцю людзей можна зручна размеркаваць вахты ля руля на працягу сутак, па чатыры гадзіны на кожнага.
Некалькі секунд ён стаяў, быццам абдумваючы штосьці, а потым горача загаварыў:
— Эх, ліха на яго, як мне хочацца паехаць з вамі! Я мог бы ўзяць на сябе тэхнічныя вымярэнні і метэаралагічныя назіранні. Вы ж, вядома, павінны будзеце падмацаваць свой эксперымент дакладнымі вымярэннямі сілы і напрамку вятроў, плыняў і велічыні хваляў. Не забудзьце, што вам давядзецца праплыць вялізныя прасторы акіяна, аб якіх практычна ніхто нічога не ведае, паколькі яны знаходзяцца ў баку ад звычайных марскіх шляхоў. Такая экспедыцыя, як ваша, можа правесці цікавыя гідраграфічныя і метэаралагічныя даследаванні; я здолею прынесці карысць сваімі ведамі па тэрмадынаміцы.
Я нічога не ведаў пра гэтага чалавека, апрача таго, пра што мог сказаць яго адкрыты твар. А гэты твар мог сказаць шмат аб чым.
— Згода, — прамовіў я. — Мы плывём разам.
Яго звалі Герман Ватсінгер. Ён быў гэткі ж гора-марак, як і я.
Праз колькі дзён я прывёў Германа як свайго госця ў Клуб падарожнікаў. Там мы адразу ж натрапілі на палярнага даследчыка Петэра Фрэйхена. Фрэйхен меў шчаслівы дар: ён ніколі не мог згубіцца ў натоўпе. Высокі і шырокі, нібы дзверы ў гумне, з ускудлачанай барадой, ён, здавалася, быў пасланцом бязмежнай тундры. Яго акружала нейкая асаблівая атмасфера — быццам ён увесь час ідзе па следу мядзведзя-грызлі.
Мы падвялі яго да вялікай карты, што вісела на сцяне, і расказалі аб нашым плане пераплыць Ціхі акіян на індзейскім плыце. Ён шырока расплюшчыў свае блакітныя, як у хлапчука, вочы, якія ад гэтага зрабіліся зусім круглымі, і ўвесь час скуб сябе за бараду, слухаючы, што мы гаворым. Потым ён тупнуў сваёй драўлянай нагой аб падлогу і тужэй зацягнуў рэмень.
— Тысяча чарцей! Я хацеў бы, хлопчыкі, рушыць разам з вамі!