Грузавік вярнуўся пад вечар, падскокваючы і грукочучы ў клубах пылу. Пыл пластом ляжаў на насціле кузава, і капот быў увесь укрыты ім, а фары слаба свяціліся, нібы зацярушаныя чырвонай мукой. Сонца садзілася, і ў яго апошніх промнях зямля была чырвоная, як кроў. Эл сядзеў, прынікшы да руля, горды, сур'ёзны і дзелавіты, а бацька з дзядзькам Джонам займалі ганаровыя месцы побач з вадзіцелем. Стоячы ў кузаве і трымаючыся за планкі бартоў, ехалі астатнія: дванаццацігадовая Руці і дзесяцігадовы Ўінфілд — мурзатыя і дзікія, вочы стомленыя, але поўныя захаплення, пальцы і куткі рота чорныя і клейкія ад лакрычных ледзянцоў, якія яны выкленчылі ў бацькі ў горадзе. Руці, у доўгай, за калені, сукенцы з ружовага міткалю, трымалася, як паненка. Але Ўінфілд быў яшчэ дзіця — з тых, што бегаюць смаркатыя, падоўгу бавяцца недзе за свірнам, падбіраюць і кураць чужыя недакуркі. Тады як Руці ўжо разумела, якую годнасць ёй надаюць, якую адказнасць на яе накладаюць пачаўшыя ўжо прыкметна выдавацца грудзі, Уінфілд быў яшчэ гарэзлівы і дурненькі, як цялятка, хлапчук. Побач з імі, лёгка абапіраючыся на дошкі борта, стаяла Ружа Сарона. Стараючыся захаваць раўнавагу, яна пагойдвалася на насках, прымаючы штуршкі грузавіка каленямі і бёдрамі. Ружа Сарона была цяжарная і таму вельмі асцерагалася. Яе валасы, заплеценыя ў косы, ляжалі светла-попельнай каронай вакол галавы. На круглявым твары, такім пачуццёвым і прываблівым яшчэ толькі некалькі месяцаў назад, цяпер паявілася ўжо адчужанасць цяжарнасці, самазадаволеная ўсмешка, упэўнены і горды выраз, і яе поўнае цела — налітыя мяккія грудзі і жывот, крутыя клубы і ягадзіцы, якія раней так спакусліва пагойдваліся, нібы запрашаючы пляснуць па іх далонню ці пагладзіць, — усё яе цела набыло адбітак стрыманасці і самавітасці. Усе яе думкі былі скіраваныя ў сябе ўнутр, на дзіця, ва ўсіх яе рухах выяўляўся клопат пра яго. Дзеля яго яна цяпер старалася захаваць раўнавагу, стоячы на насках. Ёй здавалася, што ўвесь свет носіць у сваім лоне плод, і мысліла яна толькі з пункту гледжання прадаўжэння роду і мацярынства. Яе дзевятнаццацігадовы муж, Коні, які ўзяў за жонку пухленькае і палкае дзяўчо-гарэзу, спалохана і недаўменна прыглядаўся да перамены, якая адбылася з ёю, бо цяпер не было ўжо ні кашэчай валтузні ў пасцелі, ні кусання і драпання, ні прыглушаных смяшкоў і заключных слёз. Ён бачыў перад сабой стрыманую, абачлівую і мудрую істоту, якая сарамліва ўсміхалася яму, але не ўступала. Коні ганарыўся Ружай Сарона і баяўся яе. Як толькі выпадаў момант, ён дакранаўся да яе рукой, стаяў блізка, зусім блізка, каб адчуць целам яе бядро ці плячо, і гэта жывіла пачуццё блізкасці, якое магло зусім пакінуць яго. Коні быў хударлявы, з рэзкімі рысамі твару юнак тэхаскай пароды, і яго блакітныя вочы то гарэлі пагрозаю, то свяціліся ласкаю, то цямнелі ад страху. Ён быў добры, старанны працаўнік і мог бы стаць добрым мужам. Ён выпіваў, але ў меру, пускаў у ход кулакі, калі інакш было нельга, ніколі не выхваляўся. На людзях паводзіў сябе ціха, і ўсё ж яго прысутнасць адчувалася, з ім лічыліся.
Калі б дзядзьку Джону не было пяцідзесяці і не быў бы ён па праву роднасці адным з важакоў сям'і, ён палічыў бы за лепшае адмовіцца ад пачэснага месца побач з вадзіцелем і з радасцю ўступіў бы яго Ружы Сарона. Але гэта выключалася, бо яна была яшчэ маладая, і да таго ж жанчына. Дзядзька Джон адчуваў сябе ніякавата, засяроджаныя, неспакойныя вочы яго глядзелі тужліва, і ў моцным хударлявым целе адчувалася напружанасць. Амаль усё жыццё адзінота адгароджвала яго ад людзей, ад натуральных чалавечых пачуццяў. Але пачуцці спелі, збіраліся ўсярэдзіне і нарэшце вырываліся вонкі. Тады ён прагна накідваўся на ежу і аб'ядаўся да рвоты, або глушыў самагон ці віскі, пакуль не ператвараўся ў бяссільнага паралітыка з чырвонымі слязістымі вачамі, альбо пажадліва распуснічаў з якой-небудзь шлюхай у Салісе. Пра яго расказвалі, што аднойчы ён дабраўся да самага Шоўні і паклаў адразу трох прастытутак у адну пасцель і цэлую гадзіну шумна валтузіўся з трыма абыякавымі жаночымі целамі. Але, чым-небудзь насыціўшыся, дзядзька Джон хадзіў сумны, прысаромлены і, як і раней, адзінокі. Хаваўся ад людзей і стараўся загладзіць сваю віну падарункамі. Крадком забіраўся ў дамы і засоўваў дзецям пад падушкі жавальныя гумкі, сек дровы і не браў за гэта грошай. Раздаваў другім усё, што ў яго было, — сядло, каня, пару новых чаравікаў. Тады нікому не ўдавалася пагаварыць з ім, бо ён уцякаў, а калі сутыкаўся з людзьмі твар у твар, ён сцінаўся і паглядаў на іх спалоханымі вачамі. Смерць жонкі і доўгія месяцы самоты, што настала пасля таго, далі свой плён — згрызоты сумлення і сорам, і адзіноту яго нішто не магло парушыць.
Але было і такое, чаго ён ніяк не мог пазбегнуць. І вось цяпер дзядзька Джон едзе побач з вадзіцелем, бо ён быў адным з галоў сям'і, а сям'ёй трэба кіраваць.
Тры чалавекі, што сядзелі ў кабіне, панура вярталіся дамоў па пыльнай дарозе. Эл, схіліўшыся над рулём, паглядаў то на дарогу, то на прыборны шчыток — сачыў за стрэлкай амперметра, якая падазрона падрыгвала, за індыкатарамі ўзроўню гаручага і нагрэву. І ён у думках адзначаў слабыя месцы ў паводзінах машыны. Прыслухоўваўся да падвывання — можа, у заднім мосце не хапае масла; чуйным вухам сачыў за работай клапанаў. Ён трымаў руку на рычагу пераключэння скорасцей, адчуваючы далонню работу механізма счаплення. Націскаў на педаль — правяраў тармазныя калодкі. Можа, Эл іншы раз і блудзіў, як казёл, але цяпер ён адчуваў сваю вялікую адказнасць — за грузавік, за яго ход, за яго стан. Калі што-небудзь разладзіцца, гэта будзе яго віна, і хоць ніхто не скажа яму і слова папроку, усе, і найперш сам Эл, будуць ведаць, што вінаваты ён. І Эл правяраў машыну, сачыў за ёю, прыслухоўваўся да яе. Твар яго быў сур'ёзны, поўны пачуцця адказнасці. І ўсе паважалі яго і тую адказнасць, з якой ён ставіўся да свайго абавязку. Нават бацька — галава сям'і — з ахвотай узяў бы гаечны ключ і выканаў бы распараджэнні Эла.
Усе на грузавіку былі змораныя. Руці і Ўінфілд стаміліся ад вулічнага тлуму, ад натоўпу, ад вымольвання ў бацькі лакрычных ледзянцоў; яны стаміліся ад таго захаплення, якое выклікаў у іх дзядзька Джон, калі ён употайкі соваў ім у кішэні жавальныя гумкі.
І людзі, што сядзелі побач з вадзіцелем, былі змораныя, узлаваныя і сумныя, бо ім удалося выручыць толькі васемнаццаць даляраў за ўсю рухомасць з фермы — за коней, за фургон, за інвентар і за ўсю мэблю. Васемнаццаць даляраў. Яны наваліліся на скупшчыка, спрачаліся з ім, але адступілі, калі інтарэс яго раптам звяў і ён заявіў, што яму нічога не трэба ні за якую цану. Тады яны зразумелі, што прайгралі, здаліся і атрымалі на два даляры менш, чым скупшчык прапанаваў ім спачатку. І цяпер яны ехалі стомленыя і запалоханыя, бо ім давялося сутыкнуцца з рэчаіснасцю, якую яны не разумелі, і рэчаіснасць гэтая перамагла. Яны ведалі, што запрэжка з фургонам каштуюць куды даражэй. Яны ведалі, што скупшчык выручыць за іх значна больш, але як зрабіць гэта самім, заставалася загадкай. Гандаль быў для іх таямніцай.
Пераводзячы вочы з дарогі на прыборны шчыток, Эл сказаў:
— Малойчык гэты не тутэйшы. Гаворка ў яго не мясцовая. І адзежа таксама нейкая не такая.
І бацька паясніў:
— Калі я заходзіў у скабяную краму, я гутарыў там са знаёмымі. І яны сказалі, што шмат такіх сюды наехала, скупляюць усё, што людзі вязуць на продаж перад ад'ездам. Заезджыя гэтыя парадкам нажываюцца на нас. А мы зрабіць не можам нічога. Можа, трэба было Томі з намі паехаць. Ён, магчыма, даражэй прадаў бы.
Джон сказаў:
— Але ж скупшчык і браць нічога не хацеў. Не назад жа цягнуць.
— Мае знаёмыя там, у краме, наконт гэтага мне гаварылі, — сказаў бацька. — Скупшчыкі заўсёды гэтак робяць. Запужваюць людзей. Мы проста не ведаем, як з імі справу весці трэба. Маці вельмі засмуціцца. Зазлуе і засмуціцца.
Эл сказаў:
— А калі ты, та, думаеш ехаць?
— Яшчэ не ведаю. Вечарам усё абмяркуем і вырашым. Я рады, што Том вярнуўся. З душы камень зваліўся. Том добры хлапец.
— Тут адзін казаў, што Том даў падпіску. І быццам бы праз гэта яму нельга адлучацца з нашага штата, а калі паедзе і пападзецца, дык яго на тры гады пасадзяць.
Бацька здрыгануўся:
— Так і сказалі? Як табе здалося — яны ведаюць, што кажуць? Можа, проста трэплюцца?
— Хто іх ведае. Яны гаварылі між сабой, а я не выдаў ім, што ён мой брат. Стаяў побач і слухаў.
Бацька сказаў:
— Божа мой, не думаю, што гэта праўда! Нам без Тома ніяк. Я спытаюся ў яго. Непрыемнасцей і без таго досыць — не хапае яшчэ, каб за намі гналіся. Спадзяюся, гэта няпраўда. Трэба з ім пагаварыць начыстую.
Дзядзька Джон сказаў:
— Том сам ведае, як яму быць.
Усе змоўклі. Грузавік грукатаў па дарозе. Матор барахліў, стукацеў, тармазныя цягі бразгаталі. Колы парыпвалі, як драўляныя, са шчыліны ў каўпачку радыятара струменьчыкам вырывалася пара. За грузавіком віўся чырвоны слуп пылу. Ён з грукатам адолеў апошні пад'ём, калі палова сонечнага дыска яшчэ вісела над рысай гарызонту, і, нырнуўшы ўніз, пад'ехаў да дома, калі сонца зусім схавалася. Тармазы завішчалі, і гук гэты адціснуўся ў Элавым мазгу словамі: «Усё — пракладка паехала».
Руці і Ўінфілд з віскам пералезлі цераз борт і саскочылі на зямлю. Яны крычалі:
— Дзе ён? Дзе Том? — І раптам убачылі яго каля дзвярэй і збянтэжана спыніліся, потым паволі падышлі і нясмела зірнулі на брата.
І калі Том сказаў: — Вітанне, малыя, як справы? — яны адказалі:
— Вітанне! У нас усё добра, — і, стаўшы ўбаку, пачалі разглядаць свайго вялікага брата, які забіў чалавека і сядзеў за гэта ў турме. Ім прыгадалася, як яны гулялі ў турму ў куратніку і ваявалі між сабой за права быць арыштантам.
Коні Рыверс зняў з задняга борта высокую папярэчыну, саскочыў з грузавіка і памог Ружы Сарона злезці; і яна з годнасцю прыняла яго дапамогу і ўсміхнулася сваёй усёведнай, самазадаволенай усмешкай, неяк манерна скрывіўшы куткі губ.
Том сказаў:
— Ды гэта ж Разашарна! А я не ведаў, што ты разам з імі прыедзеш.
— Мы ішлі пеша, — сказала яна. — Машына нас дагнала і падвезла. — І дадала: — Пазнаёмся з Коні, маім мужам. — Яна прамовіла гэта, як велікасвецкая дама.
Том і Коні павіталіся за руку, змерыўшы адзін аднаго позіркам, уважліва прыглядаючыся адзін да аднаго, і засталіся задаволеныя гэтым аглядам. Тады Том сказаў:
— Я бачу, ты часу марна не траціў.
Ружа Сарона апусціла вочы на свой жывот:
— Нічога ты не бачыш, рана яшчэ.
— Мне мама сказала. Калі ж гэта будзе?
— О, не хутка. Зімой, не раней.
Том засмяяўся:
— Значыць, народзіш яго на апельсінавым ранча, га? У беленькім доміку сярод апельсінавых дрэў?
Ружа Сарона памацала жывот абедзвюма рукамі.
— Нічога ты не бачыш, — сказала яна, усміхнуўшыся сваёй самазадаволенай усмешкай, і пайшла ў дом.
Вечар быў спякотны, з захаду ўсё яшчэ напорыста праменілася святло. І, не чакаючы клічу, уся сям'я сабралася каля грузавіка, і сямейны з'езд, сямейная рада пачала сваё паседжанне.