- Я чытаў, каб здаць экзамен. Чытаў, каб умець падтрымаць размову. Чытаў, каб адшукаць патрэбныя мне звесткі. Тут жа я навучыўся чытаць дзеля забавы. Я навучыўся размаўляць. Ведаеш ты, што добрая гутарка - найлепшае, што ёсць у жыцці? Але для гэтага трэба мець вольны час. Раней у мяне было залішне клопатаў. Але паступова ўсё, што лічылася вельмі важным, значным, пачало здавацца дробязным і нікчэмным. Які сэнс у штодзённай мітусні, заўсёдным напружанні? Вось я ўспамінаю Чыкага і бачу змрочны, шэры горад, - быццам турма, - і бесперапынную мітусню. А дзеля чаго гэта? Ці так трэба жыць? Ці на гэта мы нарадзіліся на свет, каб спяшацца на работу, працаваць гадзіна за гадзінай увесь дзень напралёт, потым бегчы дадому, абедаць, ехаць у тэатр? Ці так павінен я марнаваць свае маладыя гады? Маладосць нядоўгая, Бэйтмэн. А калі станеш стары, чаго тады чакаць? Раніцай бегчы на работу і працаваць гадзіна за гадзінай дзень напралёт, а потым зноў спяшацца дамоў абедаць, ехаць у тэатр? Калі ёсць мэта - разбагацець, дзеля гэтага можна і неабходна так жыць, усё залежыць ад характару. Ну, а калі не імкнешся да грошай, тады дзеля чаго? Я іншага хачу ад жыцця, Бэйтмэн.
- А што ты лічыш вартым у жыцці?
- Баюся, ты будзеш смяяцца. Прыгажосць, праўду і дабрыню.
- Няўжо, ты думаеш, усё гэта не знойдзецца ў Чыкага?
- Хто-небудзь і знойдзе, а я - не, - рашуча сказаў Эдвард. - Кажу табе, калі я ўспамінаю, як жыў раней, жудасна робіцца. Мяне дрыжыкі бяруць, калі думаю, якой небяспекі я пазбегнуў. Я і не ведаў, што маю душу, пакуль не апынуўся вось тут. Калі б я стаў багатым чалавекам, я б згубіў яе назаўсёды.
- Як толькі ты можаш гаварыць такія рэчы? - абурыўся Бэйтмэн. - Мы часта спрачаліся менавіта з-за гэтага.
- Помню. З тым жа поспехам глуханямыя могуць спрачацца аб музыцы. Я ніколі не вярнуся ў Чыкага, Бэйтмэн.
- А як жа Ізабэла?
Эдвард падышоў да краю веранды і, успёршыся на парэнчы, зірнуў у чароўную ноч. Калі ён павярнуўся, на яго вуснах гуляла ўсмешка.
- Ізабэла не для мяне. Ніводнай жанчынай я так не захапляўся, як ёю. Яна - найразумнейшае стварэнне, найдабрэйшае і найпрыгажэйшае. Я паважаю яе энергію і яе славалюбства. Яна нарадзілася дзеля вялікіх спраў. Я зусім не варты яе.
- Яна думае іначай.
- Але ты павінен ёй усё растлумачыць, Бэйтмэн.
- Я?! - здзівіўся Бэйтмэн. - Хто хочаш, толькі не я.
Эдвард стаяў спіной да яркага месячнага святла, і твар яго немагчыма было разгледзець. Няўжо ён зноў усміхаецца?
- Нават і не думай, Бэйтмэн, што-небудзь утаіць ад яе. Яна вельмі разумная, яна тут жа пра ўсё даведаецца. Лепш адразу раскажы ёй без хітрыкаў.
- Не разумею, пра што ты гаворыш. Вядома, я раскажу, што бачыўся з табою. - Голас яго загучаў усхвалявана. - А папраўдзе, нават і не ведаю, што ёй сказаць.
- Скажы, што я нічога не дасягнуў. Скажы, што ў мяне няма грошай, але я гэтым задаволены, што мяне звольнілі за гультайства і неруплівасць. Скажы пра тое, што ты бачыў сёння ўвечары, і пра ўсё, што я табе расказаў.
Нечаканая думка раптам працяла Бэйтмэна, ён ускочыў і збянтэжана ўтаропіўся ў Эдварда.
- О божа, дык ты не хочаш з ёю жаніцца?!
Эдвард сур'ёзна зірнуў на сябра.
- Я не магу прасіць яе вярнуць мне слова, што я даваў некалі. Калі яна пажадае, каб я стрымаў яго, я зраблю ўсё, што ў маіх сілах, і буду ёй добрым, уважлівым мужам.
- І ты хочаш, каб я ёй пра гэта сказаў, Эдвард? Не, я не магу. Гэта жахліва. Ніколі б яна не падумала, што ты не збіраешся з ёю жаніцца. Яна кахае цябе. Не, не, не прасі, я не магу.
Зноў Эдвард усміхнуўся.
- А чаму б табе самому не ажаніцца з ёю, Бэйтмэн? Ты, я ведаю, даўно кахаеш яе. Вы цудоўная пара. З табою яна будзе шчаслівая.
- Не кажы так, мне цяжка слухаць.
- Я адмаўляюся дзеля цябе, Бэйтмэн. Ты лепшы за мяне.
У Эдвардавым тоне было нешта такое, што прымусіла Бэйтмэна хутка зірнуць на яго, але той глядзеў сур'ёзна, без усмешкі. Бэйтмэн не ведаў, што сказаць. Ён разгубіўся. Ці не здагадваецца Эдвард, што ён прыехаў на Таіці па яе даручэнні? І як бы цяжка ні было ў гэтым прызнацца, сэрца яго радасна забілася.
- Што ты зробіш, калі Ізабэла напіша табе і скасуе вашы заручыны? - ціха спытаўся Бэйтмэн.
- Як-небудзь перажыву.
Бэйтмэн так расхваляваўся, што не пачуў адказу.
- Хоць бы ты апрануўся як чалавек, - сказаў ён. - Вырашаецца твой лёс. З-за твайго недарэчнага гарнітура ты выглядаеш вельмі несур'ёзна.
- Не хвалюйся, у парэа і ў вянку з ружаў я магу быць нават больш сур'ёзны, чым у цыліндры і ў смокінгу.
І тут новая думка працяла Бэйтмэна.
- Эдвард, ты робіш гэта дзеля мяне? Я не ведаю, але, мабыць, з-за гэтага ўсё маё жыццё зменіцца. Ты не ахвяруеш сабой дзеля мяне? Калі так, я не згодзен.
- Не, Бэйтмэн. Тут я адвучыўся ад глупства і сантыментаў. Я вельмі хачу шчасця і табе і Ізабэле, але і сам не хачу быць пры гэтым няшчасным.
Гэтыя словы крыху збянтэжылі Бэйтмэна. Адказ быў цынічны. Але Бэйтмэну хацелася сыграць ролю высакароднага героя.
- Няўжо ты збіраешся марнець тут усё жыццё? Дык гэта ж самазабойства. Калі я ўспамінаю твае смелыя мары пасля заканчэння каледжа, мне цяжка паверыць, што ты можаш задаволіцца месцам гандляра ў гэтай нікчэмнай крамцы.
- Ну, гэта ўсё часова. Я набіраюся вопыту. У мяне іншыя планы. Арнольд Джэксан прыдбаў некалі астравок у архіпелазе Паўмоту, каля тысячы міль адсюль. Ён там пасадзіў какосавыя пальмы. Джэксан паабяцаў аддаць востраў мне.
- Чаму табе? - здзівіўся Бэйтмэн.
- Таму што, калі Ізабэла скасуе нашы заручыны, я ажанюся з яго дачкой.
- Ты?! - гэтыя словы ўразілі Бэйтмэна да глыбіні душы. - Ажаніцца з паўкроўкай?! Немагчыма. Няўжо ты такое можаш?
- Яна выдатная дзяўчына, добрая і ласкавая. Думаю, што буду шчаслівы з ёю.
- Ты кахаеш яе?
- Не ведаю, - задумліва адказаў Эдвард. - Зразумела, я не кахаю яе так, як кахаў Ізабэлу. Ізабэлу я абажаў. Мне здавалася, што лепшай за яе няма на свеце. Я не варты яе, я ведаю. Ева - зусім іншая. Яна цудоўная экзатычная кветка, якую трэба ратаваць ад злога ветру. Я хачу абараніць яе. Ніхто не скажа, што Ізабэлу трэба ад нечага ці ад некага абараняць. Думаю, Ева кахае мяне такога, які я ёсць, а не такога, якім я магу стаць. Што б ні здарылася са мною, яна заўсёды будзе побач. Якраз такая жонка мне і патрэбна.