— Не і яшчэ раз не, — адрэзаў Іўшэм. — Я амаль гатовы прысягнуць, што ў яго думках не было нічога такога. Конвэй мае рацыю. Ён быў паспяховым гульцом, які выйграў рызыкоўную стаўку і ледзь можа паверыць у сваю ўдачу. Так мне падалося.
Але Конвэй толькі расчаравана махнуў рукой:
— Ага, а праз дзесяць хвілінаў…
Запанавала цішыня. Іўшэм гучна пляснуў рукой па стале.
— За гэтыя дзесяць хвілінаў штосьці мусіла адбыцца! — ускрыкнуў ён. — Проста мусіла! Але што? Давайце добра падумаем. Мы размаўляем. Раптам на сярэдзіне слова Кейпл устае і выходзіць з пакоя…
— Навошта? — спытаў містэр Кін.
Пытанне, здавалася, збянтэжыла Іўшэма.
— Прашу прабачэння?..
— Я толькі спытаў, навошта, — паўтарыў містэр Кін.
Іўшэм нахмурыўся, напружваючы памяць.
— У той момант гэта не падалося важным. Ох, ну канечне, пошта! Помніце, як зазвінеў званок і як мы ўсхваляваліся? Тады яшчэ тры дні ішоў снег, і мы сядзелі без сувязі са светам. Самая страшная завіруха за многія гады. Дарогі заваленыя, ні газет, ні лістоў! Кейпл выйшаў зірнуць, ці няма ўрэшце якіх навінаў, і вярнуўся з цэлым пачкам карэспандэнцыі — газеты, лісты. Ён разгарнуў газету паглядзець, чаго новага, а потым падняўся са сваімі лістамі. Праз тры хвіліны мы пачулі стрэл. Невытлумачальна, проста невытлумачальна!
— Няма ў гэтым нічога невытлумачальнага, — запярэчыў Портал. — Ён проста атрымаў нейкі нечаканы ліст. Гэта ж відавочна.
— Ох, ну не думаеце ж вы, што такая відавочная думка не прыйшла нам у галаву? Гэта было адно з першых пытанняў каранёра. Але Кейпл так і не прачытаў ніводнага ліста. Увесь пачак ляжаў на туалетным століку нераспакаваны.
Портал зрабіўся яшчэ больш прыгнечаным.
— Вы ўпэўненыя, што ён не прачытаў хаця б аднаго? Ён жа мог яго адразу знішчыць.
— Не, я цалкам упэўнены. Канечне, такое тлумачэнне было б вельмі натуральным. Але не, усе лісты былі запячатаныя. Нічога не палілі, нічога не разрывалі… У пакоі не было агню.
Портал пахітаў галавой:
— Дзіва нейкае.
— Ва ўсім гэтым ёсць нешта вусцішнае, — ціха сказаў Іўшэм. — Конвэй і я, пачуўшы стрэл, кінуліся ўверх і знайшлі яго… Мушу прызнацца, гэта быў сапраўдны шок.
— Як я разумею, вам заставалася толькі пазваніць у паліцыю? — спытаў містэр Кін.
— У Ройстане тады тэлефона не было. Я паставіў яго, калі купіў дом. Не, на шчасце, мясцовы канстэбль акурат быў тады на кухні. За дзень да таго знік адзін з сабакаў — помніш беднага старога Пірата, Конвэй? Фурман выпадкова знайшоў яго ў снежным сумёце і адвёў у паліцэйскі ўчастак. Там у ім пазналі сабаку Кейпла, якога той вельмі цаніў, і канстэбль прывёў яго сюды. Паліцэйскі завітаў літаральна за хвіліну да стрэлу, і гэта пазбавіла нас некаторых турботаў.
— Божа, якая была завіруха, — задуменна сказаў Конвэй. — Гэта ж адбылося прыкладна ў гэты час? Здаецца, пачатак студзеня.
— Мабыць, люты. Дайце падумаць… мы тады збіраліся за мяжу.
— Ды я ўпэўнены, што быў студзень. Мой гунтэр Нэд — помніце Нэда? — у канцы студзеня закульгаў, а гэта было пасля той гісторыі.
— Тады гэта мусіў быць самы канец студзеня. Дзіўна, з якой цяжкасцю праз некалькі гадоў згадваюцца даты.
— Гэта, відаць, і ёсць самае цяжкае, — падтрымаў размову містэр Кін. — Калі толькі не знойдзецца арыентыру, якой-небудзь нашумелай падзеі ў грамадскім жыцці — напрыклад, забойства каралеўскай асобы ці гучнай судовай справы.
— Ну канечне! — усклікнуў Конвэй. — Гэта было акурат перад справай Эплтана!
— Не, здаецца, усё ж пасля.
— Ды не ж! Хіба вы не помніце? Кейпл ведаў Эплтанаў і нават гасцяваў у старога мінулай вясной, за тыдзень да яго смерці. Аднаго вечара Кейпл расказваў пра яго, пра тое, які ён скнара і як жахліва, відаць, маладой і прыгожай місіс Эплтан з такім чалавекам. Тады не было ніякіх падазрэнняў, што гэта яна яго і забіла.
— Дальбог, вы маеце рацыю! Помню, я яшчэ чытаў у газеце навіну, што дазвол на эксгумацыю атрыманы. Акурат у тыя дні яна і мусіла адбыцца, але я не надта ўчытваўся, бо галава была занятая думкамі пра беднага Дэрэка, які ляжаў наверсе мёртвы.
— Звычайная, але вельмі цікавая з’ява, — заўважыў містэр Кін. — У моманты вялікага напружання наш розум засяроджваецца на нейкіх зусім нязначных рэчах, якія помняцца потым доўга і надзвычай дакладна, нібы неаддзяляльныя ад самога душэўнага напружання. Гэта могуць быць вельмі недарэчныя дэталі, напрыклад, узор на шпалерах, але забыць іх немагчыма.
— Цікава, што вы загаварылі пра гэта, містэр Кін, — прамовіў Конвэй. — Калі вы гэта казалі, мне раптам падалося, што я вярнуўся ў пакой Дэрэка Кейпла ў той момант, калі ён ляжаў там мёртвы. І я з усёй выразнасцю ўбачыў за акном вялікае дрэва і цень, які яно адкідвала на снег. Вось так яно і стаіць перад вачыма: месяцовае святло, снег і цень дрэва. Божа мой, я магу гэта, здаецца, намаляваць, але ніколі раней я не ўсведамляў, што мог тады штосьці заўважыць.
— Гэта быў вялікі пакой над вітальняй? — спытаў містэр Кін.
— Той самы, а дрэва — гэта вялікі бук ля павароту пад’язной алеі.
Містэр Кін задаволена кіўнуў. Містэр Сатэртуэйт ледзь не дрыжаў ад цікаўнасці. Ён не сумняваўся, што кожнае слова, кожная інтанацыя містэра Кіна мела свой сэнс. Ён іх упэўнена кудысьці вёў, і хаця містэр Сатэртуэйт не ведаў, куды дакладна, ён не сумняваўся, хто кіруе сённяшнім спектаклем.
На хвіліну павісла цішыня, але тут Іўшэм вярнуўся да нядаўняй тэмы.
— Я добра запомніў тую справу Эплтанаў. Ну і шуму яна нарабіла! Але яе ж не пасадзілі, праўда? Прыемная жанчына, з такімі прыгожымі светлымі валасамі...
Вочы містэра Сатэртуэйта амаль супраць яго волі скіраваліся да фігуры, што кленчыла ўверсе. Яму падалося ці ён сапраўды ўбачыў, як яна сціснулася, нібы ад удару? І яшчэ — ці праўда ён бачыў руку, што пацягнулася да абруса, але спынілася ля краю стала?
Пачуўся грукат разбітага шкла. Алекс Портал, наліваючы сабе віскі, упусціў графін.
— Ой, сэр, вельмі выбачаюся… Не разумею, як гэта я так…
Іўшэм перарваў яго:
— Нічога страшнага, сябра, нічога страшнага. Цікава… Разбітае шкло нагадала мне… Яна ж тады таксама разбіла графін, місіс Эплтан. Ну той, з-пад партвейну.
— І праўда. Стары Эплтан кожны вечар выпіваў шклянку партвейну — толькі адну, не больш. А на наступны дзень пасля яго смерці хтосьці са слуг бачыў, як яна вынесла графін з дому і разбіла яго. Безумоўна, пайшлі чуткі. Бо ўсе ж ведалі, як ёй кепска з ім жылося. Плёткі распаўзаліся ўсё далей і далей, і ўрэшце праз некалькі месяцаў нехта з яго сваякоў падаў хадайніцтва аб эксгумацыі. І небеспадстаўна — выявілася, што старога атруцілі. Мыш’як, здаецца.
— Ды не, мусіць, стрыхнін. Але розніцы ніякай. Такія справы. І зрабіць гэта мог толькі адзін чалавек. Місіс Эплтан паўстала перад судом. Апраўдалі яе хутчэй праз недахоп доказаў, чым дзякуючы важкім аргументам на карысць невінаватасці. Іншымі словамі, ёй пашанцавала. Але я б не стаў моцна сумнявацца ў тым, што гэта яна. Што там з ёй потым здарылася?