– Ды вы не зразумелі... Ну, кітайцам можна было.
– Хіба дзед – кітаец?
– З вамі гаварыць немагчыма. Які кітаец? Хто сказаў, што кітаец? Падобен я на кітайца? Вось каб да кітайца ў рабыні не трапіць, яна і згадзілася, каб дзед яе купіў. Пане ты божа мой, хіба не ясна?! Ён перагаварыў з ёю, яна згадзілася, ён яе купіў. Стала яна, тым самым, свабодная. Тут яе адразу ў царкву. Тут папу хабар. Тут яе адразу з купелі – на што рускім жанчынам мінімум шаснаццаць год патрабавалася – ды вакол аналою. Ды гулянка, ды... Словам, гэта мая бабка... А вы вось лепей, размоўны ад афіцыйнага сябра Будрыс, скабляначкі з трапангаў... Ды пад яе...
Скаблянка сапраўды была дзівосная. Мяккае, смачнае мяса, у чымсьці падобнае да грыбоў, плавала ў карычневай падліве і таяла ў роце.
Паўлаў кудысьці адышоў, і Севярын, грэшным чынам, падумаў, што ён знікне. I награшыў на чалавека. Жандарскага палкоўніка праўнук і ўнук рабыні з Явы прыйшоў і прыцягнуў з сабою, "па асобым заказе", бутэльку японскага сакe, рысавай гарэлкі.
– Падагрэтую піць будзем. Бачыце? Паспрабуйце дастаць. А раней у Каўшы не толькі бабку, але і гэта – колькі хочаш купляй. Страціў каларыт горад... Не той стаў горад. Ну і дзякуй богу, што не той...
Урэшце ўсё было выпіта і з'едзена, і нават бясконцыя байкі сабутэльніка сталі вычэрпвацца. Будрыс палез у кішэнь і спыніў афіцыянтку.
– Заплачана, – суха і нібы стомлена сказаў Паўлаў.
– Як?
– Заплачана. Праўда, Верачка?
– Як заўсёды.
Будрысу стала пякельна сорамна. Што думаў! Ён цяпер ясна бачыў самоту гэтага чалавека і – ад самоты – утрапёную прагу субяседніка.
– Як хочаце, – сказаў Будрыс. – Я гэтага дазволіць не магу.
– А вы дазвольце. – Паўлаў уважліва, быццам усё разумеючы, назіраў, як чырванее субяседнік.
– Ну, тады яшчэ, – сказаў Будрыс. – Яшчэ.
Ён здатны быў зараз выпiць з гэтым чалавекам мора, абы тое мора змыла яго пякучы сорам.
Заказ узялі.
– А добра гэта, калі ёсць грошы, – наіўна і хітравата сказаў Паўлаў. – Во каб гэта ў мяне іх не было... Або ў вас... Я не сеў бы... Вы пайшлі б. I не было б дваіх харошых людзей. А быў бы абаронца біча, пыхаты "еўрапеец"... I біч...
Скалануў галавою. Сказаў пасля паўзы:
– Я не біч, Севярыне. Няшчасце маё, што сем месяцаў абабіваюся тут, ды сяджу па карчмах вечарамі, ды раблю ўдзень за багатую зарплату, замест каб плаваць. Але да плавання мне далей, чым да месяца. Мабыць, ніколі... Вы прабачце, я не магу сказаць болей...
– I вы прабачце, – сказаў Будрыс. – Я таксама...
Яны паціснулі адзін аднаму рукі.
– Заўважаю, са здароўем у вас нешта? – ціха спытаў Паўлаў.
– I са здароўем. I так – пагана...
Паразумела ўсміхнуліся сінія вочы:
– Ну, добра... А то вось яшчэ было... Падчас японскай акупацыі бацька мой выдаў сябе за нашчадка японца. Маўляў, выхадзень з поўдня Японіі, з вострава, здаецца, Акінасіма. Ад маці меў трохі ў форме вачэй і ў колеры аблічча. Зусім трохі, але ж у нейкім там пакаленні – японец... Валодаў гэты японец мовамі: рускай, начаткамі кітайскай і карэйскай, як усе карэнныя, украінскай і яшчэ антыяпонскай... На нас працаваў...
Плыла вясёлая, простая, натуральная размова. Яна нібы варажыла, бо давала радасць, разуменне і спакой.
I пад гэтую размову, і жадаючы змыць няёмкасць і сорам першай гадзіны, яны такі здорава ўзялі ў той вечар.
Ва ўсякім разе, пад канец, калі раптам ударылі смыкі, барабаны і трубы і ўся зала пачала падпяваць і зрывацца а месца, Будрыс са здзіўленнем пачуў, што ён таксама на ўвесь голас падпявае і не бяжыць танцаваць толькі таму, што не ўпэўнены, ці атрымаецца гэта.
У кожнага партовага горада ёсць свая песня, свой асаблівы гімн, пад які не ўседзіць ніхто і ўседзець пад які – гэта амаль што ўчыніць здраду айчыне, ва ўсякім разе, напляваць на яе святыя традыцыі. Тое, пра што ў Амерыцы кажуць: "Лепей апаганьце абеліск Вашынгтону, абы не гэта".
Тут такой песняй была старая, наіўная песня пра дзяўчыну, якая "па-ка-ха-ла ма-ра-ка!!!". I вось глоткі раўлі яе, а ногі адтупвалі так, што дымеў паркет:
Он не лекарь!
Не аптекарь!
Не разносчик мо-ло-ка!!!
Плачу я, но не жалею,
Что влюбилась не в жокея,
Не в торговца бакалеей,
А в бродягу моря-ка!!!
Яны спявалі "джокея" і "торговца-бакалея", нібы гэты гандляр меў другую прафесію – "бакалей" – або гэта было ягонае імя, накшталт "Бармалей". Але спявалі так заўзята і захоплена, што брала ачмурэнне:
Знает он, где спят туманы,
Где кочуют ураганы
И когда цветут бананы
На Гавайских островах.
Ён глядзеў на гэта, праз туман, і, здаецца, блытаў куплеты. Але гарлаў разам з усімі: