Niebawem ruszy pokutna procesja. Wymierzyliśmy już swojej cielesnej powłoce karę postu, więc teraz podręczmy ją biczowaniem. Trochę postu oczyszcza humory, a trochę cierpienia szlifuje spoiny duszy. Wśród pokutników są sami mężczyźni, kroczą na czele procesji zaraz po mnichach niosących chorągwie z wizerunkami Najświętszej Panny i Ukrzyżowanego. Za nimi idzie biskup pod przebogatym baldachimem, dalej feretrony z wizerunkami świętych i nie kończące się zastępy kongregacji i bractw, wszyscy zaś myślą o zbawieniu duszy, zarówno ci, którzy są przekonani, że jeszcze jej nie zatracili, jak i ci, mający co do tego wątpliwości, które zostaną rozwiane dopiero w dniu Sądu, a dziwnym trafem jeden z nich myśli w skrytości ducha, że świat jest zwariowany od chwili stworzenia. Procesja sunie między zgromadzonym ludem, w miarę jej zbliżania się kobiety i mężczyźni rzucają się na ziemię, jedni rozdrapują sobie twarze, inni rwą włosy z głowy lub biją się po twarzach, biskup zaś lekkimi ruchami dłoni kreśli znaki krzyża, to z jednej strony, to z drugiej, podczas gdy ministrant macha kadzielnicą. Lizbona cuchnie, cuchnie zgnilizną, kadzidło nadaje jakiś sens temu smrodowi, zło tkwi w ciałach, nie w duszach, które są wonne.
Zgodnie ze zwyczajem w oknach siedzą same kobiety. Pokutnicy idą z nogami w kajdanach lub też na ramionach dźwigają ciężkie żelazne sztaby, na których opierają rozłożone jak na krzyżu ręce, niektórzy znów chłoszczą sobie plecy dyscyplinami ze sznurów zakończonych kulkami z twardego wosku, najeżonego odłamkami szkła, i właśnie ci, którzy w ten sposób się biczują, są głównym punktem programu, gdyż pokazują prawdziwą krew spływającą po grzbiecie, a do tego przeraźliwie krzyczą, tak z bólu, jak i z wyraźnej przyjemności, której nie zdołalibyśmy pojąć, gdybyśmy nie wiedzieli, że z okien patrzą na nich wybranki serca, a zatem udział w procesji wiąże się nie tyle z myślą o zbawieniu duszy, co z przyobiecanymi lub już zasmakowanymi uciechami ciała.
Do czapek albo nawet do samej dyscypliny mają przywiązane kolorowe wstążeczki, każdy inną, i jeśli wybranka serca, która w oknie drży z przejęcia i litości dla zakochanego cierpiętnika, o ile również nie z rozkoszy, którą znacznie później zaczęto określać jako sadystyczną, a więc jeśli ta wybranka nie zdoła z twarzy czy postaci rozpoznać kochanka w całym tym zamieszaniu pokutników, feretronów, skruszonej i rozmodlonej gawiedzi, w zgiełku litanii, wśród falujących, niesionych nie w nogę baldachimów i gwałtownie chwiejących się obrazów, przynajmniej po różowej, zielonej, żółtej, liliowej, albo czerwonej lub błękitnej wstążeczce będzie mogła się domyślić, że to właśnie ten, a nie inny jest jej ukochanym i sługą, który na jej cześć wymierza sobie tęgie smagnięcia i z niemożności mówienia ryczy niby gżący się byk, ale jeśli kobietom z ulicy, bądź jej samej, wyda się, że męskiemu ramieniu zabrakło wigoru albo że smagnięcie było z tych, co nie tną skóry i nie zostawiają krwawych pręg widocznych z okna, wówczas podnoszą chóralną wrzawę i krzycząc gorączkowo jak opętane, domagają się silniejszych chlaśnięć, chcą słyszeć trzask biczów i żeby popłynęła krew, tak jak płynęła z ran Zbawiciela, a jednocześnie całe pulsują pod szerokimi spódnicami, rozchylając i zaciskając uda w rytm rosnącego podniecenia. Pokutnik zatrzymał się pod oknem ukochanej, a ona patrzy nań władczo, być może towarzyszy jej matka lub kuzynka, niańka lub wyrozumiała babka albo też zgryźliwa ciotka, ale to nie ma znaczenia, bo każda z nich wie z własnego, mniej lub bardziej odległego doświadczenia, co się właściwie dzieje w tym momencie, i że Bóg nie ma z tym nic wspólnego, bo chodzi tu wyłącznie o akt płciowy, i najprawdopodobniej obydwa spazmy rozkoszy – w oknie i na dole – następują w tym samym czasie i podczas gdy zwalony na kolana samiec jęcząc z bólu smaga się z coraz bardziej frenetycznym zapamiętaniem, ona wpatruje się weń szeroko rozwartymi oczyma, a rozchylone wargi gotowe są spijać jego krew i całą resztę. Procesja zatrzymała się, aby akt mógł się spełnić do końca, biskup pobłogosławił i poświęcił wszystko, ciało kobiety ogarnia rozkoszna ociężałość, mężczyzna zaś idzie dalej myśląc z ulgą, że od tej chwili nie będzie musiał smagać się z taką siłą, będą to czynić inni gwoli uciechy innych kobiet.
Wydawać by się mogło, że w umartwionym i wyposzczonym ciele wszelkie nie zaspokojone pragnienia powinny przycichnąć aż do wielkanocnego rozbudzenia i że natura powinna poczekać, aż zniknie cień z oblicza naszej wspólnej Matki, Świętego Kościoła, w dodatku teraz, gdy zbliża się Męka i Śmierć. Ale może to bogactwo fosforu w rybach rozpala krew, a może wielkopostny zwyczaj zezwalający kobietom biegać samopas po kościołach, wbrew zasadom obowiązującym przez resztę roku, kiedy więzi się je w domach, co zresztą nie dotyczy kobiet z ludu, których drzwi wychodzą wprost na ulicę albo które po prostu żyją na ulicy, i to więzi się do tego stopnia, iż o kobietach dobrze urodzonych mówi się, że mogą wyjść tylko do kościoła, i to zaledwie trzy razy w życiu: z okazji chrztu, ślubu i śmierci, gdyż do innych rzeczy służy im domowa kaplica, a więc może właśnie ten zwyczaj sprawia, że Wielki Post jest tak nieznośny, nie mówiąc o tym, że jest to czas przedwczesnych zgonów, o czym każdy powinien pamiętać. W Wielki Post mężczyźni naprawdę wierzą, czy też tylko udają, iż kobiety nie oddają się niczemu innemu, jak tylko praktykom religijnym, którymi motywują wyjście z domu, a tymczasem wtedy właśnie, jeden jedyny raz w roku, kobieta jest wolna i jeśli nie wychodzi sama, bo na to nie zezwala przyzwoitość, to ta, która jej towarzyszy, żywi te same pragnienia i tę samą potrzebę zaspokojenia ich, dlatego też między jednym kościołem a drugim kobieta spotyka się z takim czy innym mężczyzną, a służąca, co ma jej pilnować, też nie jest lepsza, toteż gdy obydwie spotkają się przy kolejnym ołtarzu, są przekonane, że Wielki Post wcale nie istnieje i że na szczęście świat jest całkiem zwariowany od chwili stworzenia. Ulicami Lizbony, pełnej identycznie ubranych kobiet, z głowami tak otulonymi w mantylki i zapaski, że zostaje tylko szparka, przez którą można dawać znaki wzrokiem lub ustami, zgodnie z kodem powszechnie stosowanym przez tych, co skrywają uczucia i kosztują zakazanych rozkoszy, tymi ulicami, gdzie na każdym rogu jest kościół, a w każdym kwartale klasztor, powiało wiosną, która przyprawia o zawrót głowy, a jeśli nawet to nie powiew wiosny, tenże skutek mają westchnienia płynące zarówno z konfesjonałów, jak i różnych zacisznych miejsc sprzyjających innym spowiedziom, spowiedziom cudzołożnego ciała oscylującego na granicy rozkoszy i piekła, a jedno i drugie jest równie słodkie w te dni umartwienia, nagich ołtarzy, rytualnej żałoby i wszechobecnego grzechu.
Jeśli kobiety wychodzą za dnia, łatwowierni czy też takowych udający mężowie ucinają sobie poobiednią drzemkę, jeśli zaś nocą, gdy ulice i place wypełniają się tłumem, od którego zalatuje cebulą i lawendą, a szmer modlitw wydobywa się przez otwarte na oścież bramy kościołów, wówczas czują się nieco spokojniejsi, gdyż nie będzie to trwało tak długo, o, właśnie już słychać stukanie do drzwi i kroki na schodach, wchodzi pani poufale gawędząc ze służącą, no pewnie, nic dziwnego, lub też z czarną niewolnicą, o ile ta z nią poszła, przez szpary przedzierają się tańczące smugi światła od kaganka lub oliwnej lampy, mąż udaje, że właśnie się obudził, żona udaje, że go obudziła, i jeżeli on spyta: No i jak tam, wiemy już, co mu odpowie, że wprost umiera ze zmęczenia, że prawie nie czuje stóp i kolan, wymienia też tajemniczą cyfrę, w siedmiu kościołach byłam, co brzmi tak namiętnie, że albo jest w tym wielka nabożność, albo też jej całkowity brak. Podobnych rozrywek pozbawione są królowe, szczególnie jeśli są już w ciąży, i to ze swoim prawowitym panem, który przez dziewięć miesięcy więcej się do nich nie zbliży, co jest zresztą powszechnym zwyczajem wśród ludu, choć ostatnio coraz mniej przestrzeganym. Królowa Maria Anna ma jeszcze dodatkowe powody do powściągliwości, płynące z maniakalnej nabożności, jaką wpoiło jej wychowanie w Austrii, oraz ze wspólnictwa w fortelu franciszkanów, jakby chciała pokazać czy też zasugerować, że rozwijające się w jej łonie dziecko pochodzi tyleż od króla Portugalii, co od samego Boga, w zamian za klasztor.
Królowa Maria Anna wcześnie udała się na spoczynek i mimo że przedtem odmówiła pacierze przy wtórze usługujących dam, to jeszcze pod pierzyną modli się w nieskończoność, damy już zaczynają drzemać, choć dzielnie się bronią, wreszcie wychodzą i zostaje tylko jedna, która niebawem zaśnie na swoim niskim posłaniu i może nawet coś jej się przyśni, ale cóż nas obchodzą obrazy przesuwające się pod jej powiekami, nas interesuje jedynie niejasna myśl, która jeszcze kołacze się w głowie królowej Marii Anny, już na wpół śpiącej, że w Wielki Czwartek musi iść do kościoła Matki Boskiej, gdzie znajduje się Święty Całun, który zakonnice rozłożą dla niej, zanim go wystawią na widok wiernych, wyraźnie widać na nim zarysy ciała Chrystusa, a jest to, proszę państwa, jedyny prawdziwy Święty Całun, jaki istnieje w chrześcijańskim świecie, podobnie jak wszystkie inne są jedyne i prawdziwe, inaczej przecież nie wystawiano by ich o tej samej godzinie w tak różnych zakątkach ziemi, ale ponieważ jesteśmy w Portugalii, ten jest najprawdziwszy ze wszystkich i naprawdę jedyny. Jeszcze na jawie wyobraża sobie, że się pochyla nad przenajświętszą tkaniną, ale nie wiemy już, czy ucałuje ją nabożnie, bo właśnie w tej chwili nagle zasypia i znajduje się wewnątrz powozu, którym wraca do pałacu ciemną nocą, pod strażą przybocznego oddziału łuczników, nagle pojawia się jakiś jeździec wracający z polowania w towarzystwie czterech służących na mułach, przy łękach i w siatkach mają pełno ptactwa i zwierzyny, jeździec ze strzelbą w ręku zawraca nagle w kierunku powozu, koń kopytami krzesa skry, z nozdrzy bucha mu para, a gdy niczym błyskawica przedziera się przez straż królowej z trudem osadzając konia tuż przy stopniach powozu, światło pochodni pada mu na twarz i okazuje się, że to infant, książę Franciszek, który przybywa nie wiedzieć dlaczego tak często z jakichś wyśnionych krain. Spłoszył mu się koń, co jest całkiem naturalne, zważywszy na turkot powozu i tętent konnej straży, ale porównując kolejne sny królowa zauważa, że infant za każdym razem podjeżdża coraz bliżej, czego on właściwie chce, czego oczekuje ona sama…
Tak oto Wielki Post jednym przynosi sny, a innym bezsenność. Minęła Wielkanoc, która wszystkich rozbudziła, ale kobiety wtrąciła na powrót w mroki sypialń i okowy ciężkich spódnic. Tu i ówdzie przybyło mężów wystrychniętych na dudka, zazwyczaj dosyć srogich w przypadkach zdrad w innym okresie. A skoro już tak od słowa do słowa zaczęliśmy mówić o ptakach, właśnie teraz jest odpowiedni moment, aby posłuchać kanarków, które w przystrojonych wstążkami klatkach zawieszonych w kościołach wyśpiewują miłosne trele, podczas gdy z ambony zakonnik wygłasza kazanie, mówiąc o sprawach, które wydają mu się niesłychanie święte. Jest czwartek, Święto Wniebowstąpienia, śpiew ptaków wzbija się pod sklepienia, ale czy modły również wzbiją się do nieba, słaba nadzieja, chyba że na skrzydłach ptaków albo może gdy wszyscy zamilkniemy.
Mężczyzna, który, sądząc po zadziornej minie, potrząsaniu szablą i nie dopasowanym do wzrostu ubraniu, mimo iż bosy, wygląda na żołnierza, to Baltazar Mateusz, zwany Siedem Słońc. Został zwolniony z wojska, gdyż na nic się tam już nie mógł przydać po odjęciu lewej ręki, w samym przegubie, została ona bowiem strzaskana przez kulę pod Jerez de los Caballeros podczas wielkiego natarcia naszej jedenastotysięcznej armii, zakończonego śmiercią dwustu żołnierzy i rejteradą ocalałych, ściganych przez hiszpańską kawalerię wysłaną z Badajoz. Schronili się w Olivenca z jakim takim łupem zdobytym w Barcarrota, ale nikogo on nie cieszył, gdyż nie był wart dziesięciu przemaszerowanych mil, które później trzeba było przebiec z powrotem zostawiając na placu boju tylu zabitych i połowę dłoni Baltazara Siedem Słońc. Szczęśliwy los czy też szczególna łaska szkaplerza, który żołnierz nosi na piersi, sprawiły, że w ranę nie wdała się gangrena ani że nie popękały mu żyły od silnie zaciśniętej opaski hamującej krwawienie, a w dodatku chirurg bardzo umiejętnie rozdzielił ścięgna i nawet nie trzeba było piłować kości. Obłożono mu kikut gojącymi ziołami, a że Siedem Słońc miał silny organizm, po dwóch miesiącach był zdrów.
Z żołdu nie mógł wiele zaoszczędzić, musiał więc żebrać w Evorze, by uciułać grosiwo potrzebne na zapłatę kowalowi i rymarzowi, chciał bowiem mieć hak, który by mu zastąpił dłoń. W ten sposób przeżył zimę, odkładając połowę tego, co zebrał, zostawiając na drogę połowę drugiej połowy, a resztę wydając na wino i strawę. Dopiero na wiosnę spłacił ostatnią ratę rymarzowi i otrzymał hak oraz szpikulec, który też sobie zamówił, przyszedł mu bowiem taki kaprys, żeby mieć dwie różne lewe ręce. Części skórzane były starannie wykonane, doskonale połączone z metalowymi, te zaś solidnie wykute i zahartowane, obstalował też podwójne rzemienie do przywiązania nad łokciem i na ramieniu, gwoli wzmocnienia. Siedem Słońc ruszył w drogę w czasie, kiedy już było wiadomo, że armia z Beiry pozostanie w koszarach i nie wspomoże oddziałów w Alentejo, wielki bowiem głód panował w tym regionie, tak samo zresztą jak i we wszystkich innych. Żołnierze byli obdarci i bosi, rabowali wieśniaków, odmawiali udziału w bitwach, dezerterowali tak do nieprzyjaciela, jak i w rodzinne strony, wędrując bezdrożami, siłą zdobywając pożywienie, gwałcąc zabłąkane kobiety, jednym słowem ściągając swój dług z tych, którzy nic im nie byli winni i cierpieli taką samą nędzę. Kaleki Siedem Słońc maszerował do Lizbony królewskim traktem, będąc również królewskim wierzycielem z racji lewej dłoni, której kawałek został w Hiszpanii, kawałek zaś w Portugalii, takich bowiem sztuczek dokonywano na tej wojnie, która miała rozstrzygnąć, kto zasiądzie na hiszpańskim tronie, jakiś Karol austriacki czy jakiś Ludwik francuski, w każdym razie żaden Portugalczyk, ciekawe, czy oni sami wyjdą z wojny cało, czy może któryś z nich straci rękę lub nogę, o ile w ogóle jest to możliwe, bo ginąć na polu walki lub zostawiać tam jakąś część ciała to bodaj wyłącznie los prostego żołnierza, co może sobie zasiąść najwyżej na ziemi.
Siedem Słońc opuścił Evorę, minął Mentemor, nie ma do towarzystwa czy pomocy ani mnicha, ani diablika, a jeśli idzie o dziurawą rękę, to wystarcza mu własna.
Idzie wolnym krokiem. Nikt go nie oczekuje ani w Lizbonie, ani w Mafrze, którą opuścił przed laty jako szeregowiec królewskiej piechoty, o ile matka i ojciec jeszcze go pamiętają, pewnie myślą, że żyje, bo nie doszły ich wieści o jego śmierci, albo może myślą, że umarł, bo nie daje znaku życia. Ale wszystko się wyjaśni we właściwym czasie. Teraz świeci słońce, w nocy nie padało, pola są pełne kwiatów, ptaki śpiewają, Baltazar Siedem Słońc schował do sakwy swoje żelastwa, gdyż są takie chwile, a nawet całe godziny, kiedy czuje lewą dłoń, jakby ciągle ją miał, nie chce więc pozbawiać się szczęśliwego złudzenia, że jest zdrów i cały, tak jak zdrowi i cali zasiądą na swoich tronach Karol i Filip, bo w końcu dla obydwu coś się znajdzie, gdy skończy się wojna. Jeśli idzie zaś o Baltazara, to wystarcza mu do szczęścia, pod warunkiem, że nie patrzy na nieszczęsną rękę, swędzenie, które czuje na czubku wskazującego palca, i złudne uczucie, że pociera kciukiem świerzbiące miejsce. A gdy tej nocy ujrzy się we śnie, stwierdzi, że niczego mu nie brak i że może oprzeć zmęczoną głowę na obydwu dłoniach.
Ale Baltazar ma jeszcze inne wyrachowanie w tym, żeby chować żelastwa. Szybko zorientował się, że gdy je zakłada, szczególnie zaś szpikulec, odmawiają mu jałmużny albo dają bardzo skąpo, choć zawsze coś kapnie na widok szpady przypasanej u boku, bo niby wszyscy, nawet czarni, noszą szpady, ale rzadko w ten szczególny sposób, świadczący o umiejętności doskonałego władania nią w razie potrzeby. Jeśli więc grupa podróżnych nie jest dość liczna, by mogli nie obawiać się żebraka, który na środku traktu zastępuje im drogę prosząc o wsparcie dla żołnierza pozbawionego ręki i o mały włos życia, jeśli podejrzewają, że prośba może przerodzić się w rozbój, jałmużna zawsze spada do całej dłoni, to naprawdę szczęście, że ma jeszcze prawą rękę.