Мертвяцы. Страшныя казкі з «Беларускага зборніка» Еўдакіма Раманава - Еўдакім Раманавіч Раманавў

Еўдакім Раманаў

Мертвяцы. Страшныя казкі з «Беларускага зборніка» Еўдакіма Раманава

© ІП Янушкевіч А.М., 2016

© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2016

1. Мертвая вѣдзьма и шавецъ

Уво днэй дзяревни жила вѣдзьма, баба. Якъ поме́рла йна, дакъ яе́ схували на царковъи. Яна, померши, ня давала збыту, кажную ночь дзѣлала порчу у цэркви: вобра̀зы побъѐ, свѣчи погрызе́ Скольки ни ставляли сторожовъ, усихъ поѣсць и косточки ня покиня. Бяда зъ бабойвѣдзьмой. Яны стали доклада̀ць начальству. Начальство поставило калавуриць солдатовъ, а вѣдзьма и тыхъ поѣла. Стали тоды шукаць смяльчака́, кабъ тэй пераночувавъ у цэркви. Ну, й знашли у шинку шавцапъяницу; ёнъ усимъ мужукамъ дужо надоѣвъ пъяный, отъ яны и стали уговаруваць яго ици у цэркву калавурыць ноччи. «А зачимъ, кажа: можно! Тольки дайця мнѣ на ночь га́рняцъ горѣлки и гарняцъ маку, и плець зямца̀, и хрестъ, и пѣвня!» Ну яму, звѣсно, усё ето дали. Ёнъ убивъ баньку у булавѣ (кольцо въ куполѣ), привязавъ плець, узявъ съ собою свое начиння и пошовъ. Усцягнули яго у булаву. Ёнъ поставивъ перадъ собой горѣлку: выпъя да й пяѐ. Сяродъ ночи приходя вѣдзьма и давай своимъ порадкомъ: «ага, хто тутъ ё?» Шавецъ пъяница! «Ну, сяйчасъ и косточки ня ставлю!» А шавецъ и не спужався: пяѐ да ча̀сцянько горѣлку пъе́. Вѣдзьма й закричала: «стары̀я и малы̀я, ко мнѣ на помогу!» Тутъ уси мертвяцы идуць и домовинки съ собой нясуць, церамкѝ. Вѣдзьма заволала имъ ставляць домовинки и церамки одзинъ на одзинъ, и полѣзла по ихъ на верхъ. Тольки хоцѣла узяць шавца, а ёнъ сыпе́ль маку! Такъ усё и побурилося, и вѣдзьма звалилась. «Погодзи жъ», каець. «Становиця узновъ!» И полѣзла. Тольки узяць шавца, а ёнъ яе́ по лбу хре́стомъ, яна й звалилася. «Погодзи жъ, пъяница дурный! Рабяты, узновъ начинайця складуваць!» Тутъ уси мертвяцы узновъ узялись складуваць. Полѣзла вѣдзьма за имъ, а ёнъ пѣвня краць! А пѣвянь кукареку! Вѣдзьма упала и забилася, и мертвяцы помёрли. Одзинъ шавецъ остався живъ; сядзиць на булавѣ, пяе́ ды горѣлку пъе́. Пришли людзи, цэркву отпёрли, ажъ тамъ повна цэрква мертвяцовъ, и вѣдзьма ляжиць ня жива. Тоды людзи зняли шавца, поховали усихъ мертвяцовъ, вѣдзьму пробили осиновымъ коликомъ и спалили на осиновыхъ дровахъ. Послѣ̀ того у цэркви усё змирилось. А шавецъ за ето ня ўзявъ ничого.

2. Мужымертвяцы

Якъ жило двѣ жонки. Яны перша были жанатыя, а по̀томъ зыўдовѣли, мужы ихъ поўмирали. И имъ кажный дзень треба було пругонъ служиць ици, а сабѣ работыць и не́кыли. Дыкъ яны днёмъ на пругони работаюць, а пришовши съ пругону, ноччу къ сабѣ на ниву йдуць, жаць при мѣсячку. Вотъ яны жнуць, жнуць, а сноповъ нема кому носиць. А якъ были мужы жывы, дыкъ яны бывало носили. Вотъ яны и кажуць: «Божа, Божа, кабъ то мужы были, яны бъ намъ снопъя поносили!» Коли пылядзяць, ашъ идуць къ имъ ихъ мужы, удвохъ. Пришли и стали имъ снопъя носиць, и гыворѝць зь ими. Жонки дужо были рады, што яны имъ пымогаюць и зь ими говоруць. Такъ яны жали, а яны снопъя носили, чуць не до дня. Тоды пошли повячерали и лягли спаць. Назаўтраго яны пошли на своё мѣсто, а жонки пошли на пругонъ. Пришли съ пругону и опяць жаць икъ мѣсяцу. И мужы приходзюць. Тыя жнуць, а яны снопъя носюць. И ходзили яны такъ кажную ночь, покуль жыто пожали. На послѣднію ночь яны стали гуляць дожинки. Сѣли вячераць, тоды уво дные́ звалилыся лошка потъ столъ. Полѣзла яна дыставаць лошку, коли пылядзиць, ашъ у ихъ ноги коровъи. Ну, яна скорѣй зъ-за стола ды на вулицу, стала сусѣдзявъ зваць. Пришли сусѣдзи у хату, ашъ хата отчинята, и нема никого. А тэй жонки тольки шкура висиць на печцы.

3. Мертвая помѣщица и грошы

Жила одна помѣщица дужо быгатая. И ў яе було́ три сыны. Вотъ гэта помѣщица захворѣла, и видзиць, што яна ўжо помрець, не зыхоцѣла, капъ яе́ грошы зысталися сыномъ. И была ў яе покоёвая дзѣвка, што служыла у яѐ змалку. Дыкъ ина просиць у своёй вѣрный служанки, капъ яна дала ёй пылотна: я, каець, сыбираюсь умираць, дыкъ дай мнѣ пылотна, я буду сабѣ шить на смерць подушачки! Дзѣвка гэта дала ёй пылотна, дыкъ яна ўзяла, сшила двѣ подушачки, и въ водну подушачку пыложыла бумашки, а ў другую пыложыла золота. Тоды призвала дзѣвку покоёвку и кажыць: «глядзи жъ, каець, якъ я помру, дыкъ ты пыложи мнѣ гэтыя подушачки ў домовину по̀бочъ. Ты, каець, и одзѣвай мяне, я табѣ сто цалковыхъ отказую!» Помёрла паня, дзѣвка тая одзѣла яе, прибрала якъ треба быць, и пыложила тые двѣ подушачки зъ ёй у труну. Ну, пыховали яе́. Тоды оглѣдзилися, што нема гро̀шый. А вѣдыли, што у яе́ було много. И напали на гэтую дзявчонку, стали нырака́ць, што гэта яна пыбрала. Яна й божилася и клялася, ну яны не повѣрили и зысадзили яѐ у вострогъ. Тоды яна сядзѣла тамъ и ўздумыла про тэи подушачки. Призвала своихъ паничовъ и кажыць: ци ня были гэто у тыхъ подушачкахъ грошы, што йна шыла ператъ смерцю? Ну, яны пошли и откыпали яѐ. Коли пылядзяць, ашъ у яе́ ны грудзёхъ крукъ сядзиць, и съ однэй подушачки цягаець бумашку, ды ёй у глотку, а йна глытаець, а зъ другей золото ёй у глотку, и йна глытаець. Яны хоцѣли гэтыя гроши ўзяць, дыкъ крукъ не даець. Яны яѐ ўзяли и зыкопали изъ грошами съ тыми.

4. Ночлегъ мертвяцовъ

Жили сабѣ такъ два браты. И яны бодвы пожанилися, и ще дзяцей у ихъ не было, яны и поме́рли бо́е. Хозяйки были молодыя, дыкъ имъ у етакую пору, у жниво, треба коло кладзища ходзиць. Ну, дзень яны жали, тоды ето надъ-вечаръ, якъ скотъ домовъ идзе́ць, дыкъ ета, большая, домовъ пошла, а меньшая застала́сь снопъя носиць, ды й припозьнилася позно. Идзе́ць ли кладзища ли етаго, выскакуюць мужи етыя бо́е и говоря̀ць: «жджиця насъ, мы сіеношную ночь прѝдземъ къ вамъ у госьци!» Яна спужалась дужо, пришла и гово̀риць: моя ты, говориць, сястрица, придуць къ намъ наши мужуки сяньни! А яна каець: дура ты, каець: ня бойся! Придуць, каець, побудуць да й по́йдуць! Ну, сѣли яны, повячеряли удвёхъ. Тоды бо́льшая нявѣстка гово́риць: «ну̀мотка мы хату затопимъ!» во время сна глубокаго, коли уси поўспались ужо. «Ты сѣй муку, а я унясу говядзину!» Значитца, знаходзиць работу, госьцей етыхъ дожидаючи. Ну, печка, до́бря не разгорѣлися дровы, яны сычасъ скокъ у хату бое. Большій начавъ сваритца на свою: на што позно печку топишъ? Яна яму отвѣщаець: табѣ ла̀цвѣй, у цябе ўсё подзѣлано, а ў насъ работы много! На тую говориць: ты, каець, мяси хлѣбъ! А мужикъ меньшія не даець, ирве́ць изъ рукъ дзежку, да зовець яе́ ў клѣць спаць. Тая жъ большая узяла да стала жаръ загрябаць, а на меньшую сказала: ты мяци хату! Ёнъ у яе узявъ вѣникъ зъ рукъ вырвавъ. И повёвъ тыки у клѣць. А йна стала на свойго сваритца, да ўсё то то́, то другое прибираець. А ёнъ усё грямиць на яе: ты туши гонь, ужо ўремя намъ спаць ложитца! Пришло бъ ёй ето ужо спаць ложитца пѣвни запѣли. Дакъ ёнъ барано́мъ покацився съ хаты, а той съ клѣци. Яна одна осталась у хаци. Потомъ яна ужо не клалася, боялася класцися спаць, и сядзѣла покуль на ра̀нки стали гнаць. Дыкъ яна гукнула сусѣдку къ сабѣ на дворъ: послухай ты мяне, миленькая, родненькая, полядзѣць молодзицы моѐ у клѣци, ци жива, ци нѣ? Увыйшли яны ў клѣць, дыкъ яна замучана ляжиць, правая грудзь вырвана

5. Вѣдзьмакъмяртвецъ

Жили сабѣ два браты. И было̀ у ихъ зямли поо́бмаль. И стали яны сваритца за зямлю. Тоды одзинъ братъ напросивъ вѣдзьмака, кабъ ёнъ яму наря̀дзивъ, кабъ ёнъ умёръ. Вѣдзьмакъ той и нарядзивъ братъ и помёръ. Черазъ скольки ўремя помёръ и вѣдзьмакъ. Тоды злучилось тому брату ици ли могильнику. Ёнъ позно ишовъ, присѣвъ и заснувъ на дорози ли могильнику. И видзиць уво снѣ вѣдзьмака: «вотъ, каець, кабъ ты ко мнѣ зайшовъ, тутъ мясо славное ёсь, давъ ба й табѣ, коли бъ ты зайшовъ сюды!» Пришовъ ёнъ домовъ, повячеравъ и пошовъ изновъ на по̀ля ли могильнику, ужо по заходзи сонца. Якъ ёнъ подыйшовъ вѣдзьмакъ ждже́ць: «ходзитка, каець, сюды мясо ѣсць. Перевярнись, каець, задомъ ко мнѣ, да сигни разы три назадъ!» Ёнъ перавярнувсь, и ставъ зразу у могилцы,якъ разъ якъ комнаци нябольшенькой. Ляжыць тамъ яго братъ, и ножикъ ли яго бытто. Етый вѣдзьмакъ рѣжець съ одной половины и ѣсць. И што ёнъ отрѣжець, дакъ яно сичасъ опяць заростаець. Тоды отрѣзавъ отъ яго половины скибочку: «на́, говорить, ѣжъ говядзину! Я поддзѣлавъ, а ты просивъ, дакъ намъ, гово̀риць, съ тобой умѣсьци и ѣсць!» Тэй узявъ скибочку у ротъ, укусивъ, дакъ ня могъ проглыциць. «Ну, коли цяперь ня хочешь ѣсць, дакъ придзець уремя: твоя (половинка) табѣ будзець! Перевярнись задомъ и сигнѝ узновъ три разы!» Ёнъ сигнувъ и опяць ставъ на дорози. Пошовъ домовъ, захворѣвъ и помёръ скоро.