Гор адкінуўся на спінку крэсла і заплюшчыў вочы.
Рухавікі зараўлі, і мяне ўціснула ў сядзенне. Мімаходам я падумаў пра тое, якой варяцкі магутнай павінна быць цяга, здольная адарваць шырокафюзеляжны самалёт ад зямлі і не даць яму абрынуцца ўніз. Потым думкі зніклі, я прымушаў сябе павольна і глыбока ўдыхаць, супакойваючы шалёны грукат сэрца.
Разбег, здавалася, доўжыўся цэлую вечнасць, а затым зявілася тое самае ненавіснае мной пачуццё: яшчэ не бязважкасць, але ўжо адсутнасць чагосьці надзвычай неабходнага для камфортнага існавання. 767ы цягнула ўверх быццам на нябачных тросах, гэтае напружанне я фізічна адчуваў кожнай клетачкай цела, і ўва мне не засталося нічога, акрамя жывёльнага страху перад магчымым абрывам гэтых тросаў ад нечалавечага нацяжэння.
Праз хвіліну я расплюшчыў вочы і паглядзеў у ілюмінатар.
Мы былі ўжо высока.
Гор ўсё яшчэ сядзеў з заплюшчанымі вачыма, учапіўшыся збялелымі пальцамі ў падлакотнік. Узлёт даваўся яму відавочна цяжэй, чым мне. Праз нейкі час ён нарэшце з асцярогай разляпіў павекі і агледзеўся па баках. Яго дыханне пакуль яшчэ не прыйшло ў норму, і ён баяўся адпусціць рукі.
І гэта ж толькі пачатак, прастагнаў ён. Чортаў прагрэс, чортавая глабалізацыя, чортавае сціранне межаў! Лепш месяц скакаць на кані, чым хвіліну правесці ў самалёце.
Не перабольшвайце. Вы ствараеце ўражанне цывілізаванага чалавека. Няўжо ўсё настолькі дрэнна?
А вы самі няўжо не замянілі б самалёт на нешта іншае, калі б у вас такая магчымасць?
Я засмяяўся.
Што ж, можа быць. Вось толькі замест каня, мабыць, я аддаў бы перавагу аўтамабілю. Шкада, што Еўропу і Штаты не звязвае хайвэй.
Гор нарэшце адпусціў няшчасныя падлакотнікі.
Калі раптам будзем падаць, будзьце ласкавыя, зламайце мне шыю адразу ж.
Прабачце, не магу. Бо калі я зраблю гэта з вамі, хто акажа мне такую ж паслугу?
Араб агаліў белыя зубы.
Адзін-адзін, Якуб. Вы дазволіце вас называць вас па імені?
Калі ласка, Тамім.
Вы былі ў Нью-Ёрку па нейкіх працоўных пытаннях?
Хутчэй, па асабістых. А вы?
Бізнэс, Якуб. Вялікія грошы патрабуюць вялікіх пакут, як бачыце.
Вы гэта пра самалёты?
Вядома.
А якога роду бізнэс, калі не сакрэт?
Толькі не смейцеся: я займаюся авіяперавозкамі і перапродажам самалётаў.
Не смяяцца я не мог. Гор ветліва ўсміхнуўся за кампанію.
Прабачце мне Гэта на самой справе даволі смешна бачыць чалавека, які зарабляе на авіяцыі і пры гэтым да смерці баіцца лятаць.
Разумею. Калі б я быў на вашым месцы, то таксама смяяўся б. Што зробіш, гэты бізнэс дастаўся мне ў спадчыну, і я не маю права яго прадаць. Да таго ж, ён прыносіць нядрэнныя прыбыткі.
Што ж вы тады робіце ў салоне эканом-класа аўстрыйскіх авіяліній?
Разумею ваш недавер. Аднак арабская марнатраўнасць не больш чым забабон. Мы ўмеем лічыць грошы не горш за іншых. Я мог бы перасоўвацца на асабістым самалёце, але лічу за лепшае накіроўваць сродкі ў тыя сферы, дзе яны насамрэч неабходныя. Для мяне не мае ніякага значэння, каму належыць самалёт, у якім мне страшна лятаць. Так навошта пераплочваць?
Магчыма, вы і маеце рацыю. Хоць не магу сказаць, як бы я да гэтага ставіўся, калі б мог дазволіць сабе асабісты самалёт.
Падазраю, што гэтак жа. Мне здаецца, што асабісты самалёт неабходны толькі нуварышам, якія яшчэ не паспелі найграцца ў сваё багацце, або суперзоркам, якім хочацца спакою і адзіноты хоць бы ў небе. Калі ты проста заможны чалавек, якога, аднак, не пазнае на вуліцах кожны другі, то і патрэбы ў гэтым прадмеце раскошы няма ніякай. А чым вы зарабляеце на жыццё, Якуб?
Збольшага пісанінай.
То бок, вы пішаце кнігі?
Не зусім. Я пішу планы, праграмы, праекты і іншую бязглуздзіцу. Сацыялагічныя і паліталагічныя даследаванні на службе дзяржаў і грамадскіх арганізацый.
Вы працуеце самі на сябе?
Па большай частцы, так.
І хто ваш апошні кліент, калі не сакрэт?
ААН і ўрад Бельгіі.
Нядрэнна, трэба сказаць! Напэўна, вы добра зарабляеце?
Гледзячы з чым параўноўваць, я ўсміхнуўся. У параўнанні з вамі я жабрак, але, тым не менш, мне хапае на жыццё. Скардзіцца было б несумленна.
Што ж, гэта цалкам годны падыход. Вы, здаецца, казалі, што накіроўваецеся дадому?
Так. Хачу адпачыць ад паездак і працы хоць бы месяц.
Мне таксама хацелася б кінуць усё і адправіцца да сябе. Парадокс заключаецца ў тым, што ў мяне гэта атрымаецца толькі калі мая справа пацерпіць крах.
Мне таксама хацелася б кінуць усё і адправіцца да сябе. Парадокс заключаецца ў тым, што ў мяне гэта атрымаецца толькі калі мая справа пацерпіць крах.
Як гэта?
Разумееце, я лячу ў Вену, не ведаючы, куды адпраўлюся далей. Усё залежыць ад таго, ці змагу я пераканаць патрэбнага мне чалавека дапамагчы мне ў маёй працы. Калі я акажуся недастаткова пераканаўчым, мне давядзецца, так ці інакш, адправіцца ў Доху. Калі ж мне пашанцуе, хутчэй за ўсё, мяне чакае яшчэ адно падарожжа праз паўсвету.
Чаго вы хочаце больш?
Слова гонару, я стаміўся ад самалётаў да азвярэння. Але разумееце, ад размовы ў Вене залежыць не толькі поспех маёй справы, але і рэалізацыя вельмі важнага праекта, які мае значэнне не толькі для мяне.
У такім выпадку, жадаю вам поспеху.
Дзякуй. Я адлучуся на хвіліну.
Гор адшпіліў рамяні і падняўся.
Я адвярнуўся да ілюмінатара. Далёка ўнізе сінеў акіян. Мы яшчэ не ляглі на эшалон, аднак табло «Прышпіліць рамяні» ўжо згасла.
Гор падаўся мне цікавым чалавекам. Мая першапачатковая насцярожанасць у дачыненні да яго практычна цалкам знікла, саступіўшы месца зацікаўленасці. Хоць мне было камфортней падарожнічаць, не кантактуючы ні з кім, аднак я ўсё-ткі быў рады, што побач са мной апынуўся добры суразмоўца, а не маўклівы надзьмуты балван.
Сцюардэсы разносілі напоі. Я папрасіў віна. Выканаўшы маю просьбу, сцюардэса павярнулася да Гора, які вяртаўся з прыбіральні.
Чаго жадаеце?
Будзьце ласкавыя, піва.
Араб злавіў мой здзіўлены погляд.
Асуджаеце?
Крый Божа. Не маю на тое ніякага права.
Я мусульманін, але я ўсё-ткі прагрэсіўны і цывілізаваны чалавек, як вы заўважылі, Якуб. Хрысціяне таксама далёка не заўсёды строга прытрымліваюцца Бібліі, і гэта не замінае ім лічыць сябе добрапрыстойнымі паслядоўнікамі Хрыста. Я не злоўжываю алкаголем, аднак магу зрэдку яго сабе дазволіць. Напрыклад, для зняцця стрэсу, як цяпер.
Нічога не маю супраць, Тамім. Наадварот рады, што вы не закасцянелі ў рэлігійных догмах, як многія іншыя.
Усё павінна быць у меру, я лічу. І ўзровень рэлігійнасці, і адступленні ад яе. Тады чалавек становіцца збалансаваным і гатовым да жыцця ва ўсіх яго праявах.
Я падняў бакал.
Ваша здароўе, Тамім.
Ваша, Якуб.
Самалёт выраўняўся. Мы выйшлі на эшалон. Наступныя сем з паловай гадзін пры нармальным збегу абставін павінны былі прайсці без усялякіх змен.
Дык значыць вы, Якуб, працуеце, па большай частцы, з буйнымі гульцамі на рынку. А вам даводзілася выконваць працу для камерцыйных арганізацый?
Даследаванні рынку і ўсё ў гэтым духу? Не, гэта не мой профіль. А вы хочаце прапанаваць мне працу?
Гор шлынуў піва і ўсміхнуўся.
Не, мой бізнэс не мае патрэбы ў даследаванні рынка. У мяне ёсць кліенцкая база, пад патрэбы якой я працую, і ніякага жадання пашырацца ў мяне няма.
Дзіўныя словы для бізнэсмена. Як правіла, усе хочуць маштабаваць сваю справу.
Толькі не я. Ведаеце, я кантралюю невялікі сегмент рынку, які дазваляе мне не бедаваць. Сам бізнэс даўно надакучыў, дакладней надакучыла матывацыя. Грошай мне хапала заўсёды, а вось бізнэс дзеля бізнэсу мяне ніколі не вабіў. Вось чаго сапраўды хацелася б дык гэта паменшыць уласны галаўны боль, які ўзнікае па прычыне залішняй занятасці. Як я ўжо казаў, прадаць справу я не магу (такія ўмовы тэстаменту), але ў ім нічога не сказана пра тое, што я павінен гэтую самую справу развіваць да нейкіх сапраўды сурёзных маштабаў.
Вы хочаце шчаслівай бяздзейнасці?
Не зусім. Я хачу рабіць штосьці, што мне падабаецца. У апошні час я атрымліваю задавальненне ад дабрачыннасці. Што вы думаеце пра гэтую зяву?
Гледзячы што вы маеце на ўвазе. Адзін мудры чалавек сказаў аднойчы, што дабрачыннасць гэта калі ты з жонкай не пасварыўся з раніцы, і ведаеце, Тамім, у яго словах нешта ёсць. Так пра якую дабрачыннасць вы кажаце?
Мы дапамагаем дзецям, Якуб. Тым, хто мае патрэбу ў тэрміновым лячэнні, тым, хто пацярпеў ад баявых дзеянняў, тым, хто страціў бацькоў і апекуноў.
У Катары ёсць такая праблема?
Хіба я згадаў дзесьці Катар? Мы прымаем дзяцей з усяго свету, аказваем ім медычную і рэабілітацыйную дапамогу цалкам бясплатна, лечым іх, вучым, дапамагаем адысці ад мінулага жыцця і навучыцца самім клапаціцца пра сябе. Гэта пачаў рабіць яшчэ мой бацька, пры ім быў заснаваны рэабілітацыйны цэнтр у Доху, якім я зараз фармальна кірую.