Але з фасаду ўсё ціха й мірна. Бабароза ж ніколі не будзе браць удзелу ў сумнеўных праектах! Каб у выпадку новай вайны не галадаць, яна адразу ў 1946-м пойдзе працаваць у рэстаран Рэстаран на Валадарскага, 9 (там цяпер месціцца Чабурэчная). А ў 1951-м Бабарозу, рэстаранную прыбіральніцу, разам з дырэктаркай пасадзяць за раскраданне сацмаёмасці, сістэматычныя прыпіскі ды падробку накладных.
Уяві толькі! выгуквае мама. Абмінуўшы рахункаводку і касірак, пасадзілі непісьменную прыбіральніцу!
А следчы сказаў Бабагруні, што Бабароза была мазгамі афёры. Гэта Бабароза мазгі? Бабароза, якая за вочы атрымала ў суседак з Лодачнай мянушку Пісьменніца, бо не ўмела чытаць? Гэта Бабароза, якая, падказваючы нечы тэлефонны нумар, каб не пісаць лічбаў, мусіць браць апарат у рукі і паказваць на дыску, як яна той нумар набірае?
* * *Персей, ну, што ты мне ўсё тыцкаеш пад нос гэты фальклор пра свае дзетсадаўскія страхі? Колькі можна шмальцаваць той факт, што ты ў дзяцінстве баяўся бабулі, якая нібыта хацела цябе забіць?! кажа Роні. Вярніся да цяпершчыны, да нас з табою, Персей!
І дадае:
Трэба нешта вырашаць тут і цяпер, зараз жа, ты гэта разумееш? Тут вядзецца пра нас, а не пра нейкую там пры ўсёй маёй павазе звекавалую свой век стогадовую бабку.
СтоДЗЕВЯЦІгадовую прабабку, ПРАбабулю, GRANDgrandmother, папраўляю яе я.
Інгліш у Роні куртаты, дзіравы, з яго раз-пораз выпінае, вывальваецца ейная нямецкая. Асабліва калі яна кажа крыху квакаючае w замест в, і заўжды мяккае ль. Ці трэба казаць, як мяне гэта ўзбуджае?
Бабароза, можа, і старэнькая, дадаю я, але цяпер я жыву з ёй на адным паверсе, і мяне не можа не хваляваць тое, што яна
Роні красамоўна маўчыць. Яе вочы колеру пянай вішні разюшана круглеюць. Першы раз гэтыя вішні перыліся на мяне ў сваёй садавіннай бессаромнасці пры нашай першай сустрэчы ў Кішынёве. Калі Роні апавядае мне пра свае былыя каханні, яе вочы крыху блякнуць і адно гараць нязгаснымі вугалькамі з сярэдзіны. Робяцца вішняй на каньяку.
Роні мініяцюрная (у галаве так і свідруе словакрот спартыўная). Мускулістыя рукі яна кажа, што ад прыроды, і рухавая постаць. Пукатыя рэкі венаў, у якіх адчуваецца характар і досвед. Але пацанка. Апошнім часам носіць балахоністыя рэчы. Кажа, што гэта для таго, каб Томас, найгалоўнейшы пляткар з іх мюнхенскага офіса, пачаў плявузгаць, што яна зноў цяжарная. Тады, кажа Роні, ёй будзе прыемна.
Роні яшчэ студэнткай адна, без бацькоў, уцякла да Нямеччыны з Бухарэста ў 1988-м. Там памяняла імя з Аўрэліі на Роні.
Роні кажа, што пакінула ў Румыніі ўсё чыста: сямю, імя і мову. Кажа, мяняць сябе давялося на ўзроўні рэфлексаў. Рабіць усё, каб стаць немкай. Сябраваць толькі з мясцовымі. Нават па-ангельску Роні размаўляе з нямецкім, а не з румынскім акцэнтам.
Гэта, Персей, усё роўна як надзяваць гарнітур з гальштукам і не здымаць яго нават вечарам у ложку, кажа Роні ці то смехам, ці то сурёзна.
Даволі хутка яна зрабіла ў Нямечччыне кареру ў еўраструктурах, якія тады толькі будаваліся. Цяпер яна высокапастаўленая чыноўніца і аўтарытэтная спецыялістка па Усходзе і краінах, якія прымыкаюць да Еўрасаюза. Яна шмат туды ездзіць, але толькі ў кароткія камандзіроўкі. Спецыялістка спецыялісткай, але ў Румынію на стала яна зусім не хоча.
Мы ў бары. Чарговая еўрапейшчына брукаванка, старая фартэцыя на пагорку і магутная рака, выдае на Дунай. Азіраюся на антураж. Перагорнуты дагары нагамі расійскі трыкалор з разлапістым арлом робіць кавярню сербскай. Бялград.
Тутэйшыя кельнеры распаўнелыя сельскія маладзёны, якія дарваліся да дармавой рэстараннай ежы. Але яны ўжо па-буржуазнаму ціхія і неназольныя. Навучаныя працаваць на перспектыву: калі кліенты мала заказваюць, значыць так трэба. Іх ангельская ўжо прымальная.
Вакол пануе маскуючае сутонне.
Я люблю гэтую першую нашую сустрэчу ў барах на ўскраіне. Мы з Роні заўжды прыходзім, калі вечаровы вір спадае. І застаемся датуль, пакуль кельнеры не пачынаюць знарочыста гучна размаўляць і хапатліва закідваць крэслы на сталы.
З Роні мы ўжо, вядома, павіталіся мімаходам на самім мерапрыемстве, мультыкультурным кірмашы Балканфэст. Нават здолелі цішком прытуліцца і даць буську за сметнікам. Але тут, у гаючым сутонні бара ужо ўсё па-сапраўднаму. І вітанні, і абдымкі, і пацалункі. Пасля працы на кірмашы, а Роні яшчэ і пасля дзелавой вячэры з бельгійскімі партнёрамі і яшчэ пасля дзелавога чыл-аўту ў клубе разам з аўстрыйскімі арганізатарамі фестывалю. Сюды, па-шпіёнску азіраючыся, мы прыйшлі паасобку.
Гэта нават ужо не псіхалагічныя комплексы, Персей! ніяк не ўрымсціцца Роні. У псіхолагаў і тэрмінаў такіх няма, калі нехта панічна баіцца сваёй бабкі! Прабач, ПРАбабкі Персей, шчыра, гэта дзіка, не па-цывілізаванаму, я не хачу пра гэта размаўляць Вось скажы праўду, любы, Бабароза і дагэтуль абцірае цябе голага алеем, калі ты прастуджваешся?
Яе вішні зноў робяцца маціцовыя, амаль чорныя. Мяне гэты колер заўжды ўводзіць у зман. Гэта яна сурёзна ці смяецца?
Кінь, Ронька! кажу я ёй па-беларуску. За тры гады яна вывучыла шмат нашых фразаў. І зноў пераходжу на ангельскую:
Ну, як гэта няма тэрмінаў?! Ты ж сама гэта сказала: Персей, старагрэцкі герой, які пастаянна жыў пад праклёнам прароцтва, што забе свайго дзеда Акрысія, гаспадара Аргаса.
Звышгерой Персей? нібыта ўпершыню перапытвае Роні.
А я табе пра комплекс Персея, здаецца, усе вушы прагудзеў, ці не? цярпліва нагадваю я. Таму ты мяне называеш Персеем, ага
Бо ты ўсё ж урэшце забеш, калі не забіў ужо кагосьці са сваіх дзядоў ці бабуль, Ігар! Роні ўпершыню за сёння ўжывае маё сапраўднае імя.
Не выдумляй, ну, каго я магу забіць? І працягваю:
Бабарозу? Маю прабабку, за яе трохі камічную тыранію? Дзядзюлю, за яго даўнейшыя любоўныя здрады сваёй першай жонцы і маёй Бабагруні? Бабагруню, маю бабулю, за тое, што яна жыве са мной лічы ў адной кватэры? Я ж love them badly, страшна іх усіх люблю!
Надта іх у цябе шмат, і надта ты ў іх.
Я ў іх? перапытваю я. I am in them?
Aha, ты ў іх, а яны ў табе, падтаквае Роні.
Я трохі раззлаваўся, але не бяды. Хай там што, але недарэчныя перапытванні і бязладнасць нападаў азначаюць, што Роні калі не супакоілася, дык супакоіцца неўзабаве. Яе вераломная навала стрыманая, загрузла на подступах у рытарычных балотах.
Я заказваю чырвонае віно, яна піва. Такая ў нас завядзёнка. Хаця я ведаю, што ад узрушанасці не выпю больш за два келіхі.
Мы будзем гаманіць занач. І ў першы дзень нічога, хутчэй за ўсё, не будзе. Яна, як заўжды, не гатовая з дарогі, ці там у яе якраз жаночае. Пачакай, Persejčyk, заўтра ноччу, абяцаю. Думаю, яна робіць гэта наўмысна. Каб павялічыць асалоду. Маўляў, пачакалі месяц, дык пачакаем і яшчэ адзін дзянёк. Але я звычайна не настойваю. У мяне самога ўвесь першы вечар трасуцца каленкі. Якія ўжо тут любошчы, адно марнаванне.
Я кладу руку на яе белую далонь з шлюбным пярсцёнкам. Далонь трымціць, як злоўленая ў цянёты птушка. Тры гады ніхто не можа растрэсці нашага шчасця.
Трэба вырашаць, Персей, зусім іншым, ціхім і цвёрдым голасам кажа Роні, ды глядзіць у акно. Трэба нешта вырашаць
Мы амаль ніколі не супадаем па фазе. Нават дзіўна, як увогуле мы ўмудрыліся адначасова закахацца. То яна раз-пораз пачынае гэтую цягамоціну, маўляў, трэба нешта мяняць, рабіць наступны крок, а я не шманаю. Або я пачынаю далдоніць, што ўся гэтая шпіёншчына так цягнуцца не можа, а Роні, спакойная, бы поўня, адно пасміхаецца куткамі вуснаў і юрліва перыцца мне ў вочы. Заўжды адно і тое ж.
Ведаеш што, Роні?.. кажу я ціхім голасам і раблю кантрольны стрэл кладу зверху другую руку на яе другую далонь.
Яна матляе галавой.
Насамрэч усё на сваіх месцах, так. Парушыць канструкцыю жыццяў немагчыма. За тры гады нашыя лёсы дасканала дапасаваліся, не раўнуючы дошкі з той выславёнай драўлянай чайні Дзедвасілія, збудаванай без аніводнага цвіка.
А значыцца, ніякі ўвагнаны цвік хай сабе і ў нашу галаву нічога не зменіць, дадумваю я, але ўголас ні-ні.
Ніхто з нас не здольны ані паварушыцца, ані змяніць ніводнай дэталькі. Ані перайначыць дасканалай аркестроўкі нашых жыццяў. Роні тут са сваімі краінамі-еўрапеечкамі і войскам увішных кельнераў. А я там з шматлікімі беларускімі бабулямі і дзядамі ды іх бясконцымі гісторыямі. Але ж і гэтыя, і тыя гаранты нашага стабільнага шчасця.
Персей, ты не разумееш! План памяняўся! Я прыняла рашэнне!
Я раблю красамоўную паўзу, маўляў, усё, ты скончыла істэрыку?, і працягваю апавядаць ёй чарговы раздзел са свайго жыццяпісу ўнука.
Раздзел 2
Бабулі і дзяды
Усё дзяцінства мяне атачалі бабулі і дзяды. Іх было так шмат, ажно кожнага разу належала ўдакладніць, якую канкрэтна бабулю або дзеда ты маеш на ўвазе. Званіла баба Роза, ці прыходзіў дзед Барыс. Нашыя з бацькамі гутаркі заўжды круціліся вакол бабуль і дзядоў, мы жылі іхнімі біяграфіямі і цікавасцямі, таму пакрысе дзеля зручнасці сталі называць іх злітна: Бабароза, Дзядзюля, Бабаманя, Бабагруня, Дзедбарыс. Скланяецца як адно слова: Бабароза, няма Бабарозы, аддаюся Бабарозе, віню Бабарозу, капітулюю перад Бабарозай, памятаю аб Бабарозе.