В-третьих, мы видим, что при определении понятий смерти и тления следует разделять смерть как страдание одушевленной твари (высших животных) и некую «текучесть» ( έουσα) первозданного вещества, в которой в уничтожении (съедений) ряда живых организмов, к примеру, растений и грибов, нет порочности, и что смертью в собственном смысле не может быть названо.
Если второе (съедение растений) могло иметь место, то первое (страдание и смерть животных) всецело отвергается Священным Писанием и святыми отцами, что не оставляет места для эволюционной теории происхождения жизни.
Из слов свт. Симеона Солунского130 (а также Прем. 1, 12) мы видим, что смерть мыслится как зло; как то, чего быть не должно; как то, что противно замыслу Божию. В контексте полемики с эволюционизмом это означает, что преблагой Бог не мог творить мир при помощи «злой» смерти (которая является необходимой для теории эволюции). Смерть называет врагом и апостол Павел, говоря, что в конце мира «последний же враг истребится смерть» (1 Кор. 15, 26), над ней же нам даровал победу Христос: «Смерть! Где твоё жало? Ад! Где твоя победа? Жало же смерти грех; а сила греха закон. Благодарение Богу, даровавшему нам победу Господом нашим Иисусом Христом!» (1 Кор. 15, 5557).
Итак, мы видим, что мысль о наличии тления и смерти в раю прямо противоречит святоотеческой традиции, и поэтому эволюционная модель космогонии неприемлема для православного человека, желающего оставаться в рамках мысли церковной традиции. Ведь для правильного направления христианской жизни у нас непременно должно быть и правильное представление о замысле Божием, о том, каким задуман человек и мир.
Закончить настоящую статью хотелось бы словами преподобного Симеона Нового Богослова, показывающего прямую связь между раем первозданным и раем обетованным. Преподобный Симеон сравнивает состояние человека и космоса в будущем веке с их состоянием до грехопадения: «Но как в начале, прежде вся тварь сотворена нетленною, а потом из неё взят и создан человек, так надлежит и опять прежде всей твари сделаться нетленною, а потом обновиться и стать нетленными и тленным телам людей, да будет снова весь человек нетленен и духовен и да обитает в нетленном, вечном и духовном жилище Как собственные наши тела, разрешающиеся теперь на стихии и однако же в ничто не обращающиеся, опять возобновлены будут чрез воскресение, так и небо и земля со всем, что на ней, то есть вся тварь имеет возобновлена быть и освобождена от работы тлению, и эти стихии вместе с нами сделаются причастными светлости, происходящей от Божественного огня»131.
Библиография
Источники
Anastasius Sinaïta. Viae dux // Uthemann K.-H. Anastasius Sinaïtae viae dux. Turnhout: Brepols, 1981. P. 3320. [Corpus Christianorum. Series Graeca 8.]
Apophthegmata patrum (collectio alphabetica) // PG. Vol. 65. Col. 72440.
Athanasius Alexandrinus. Oratio in resurrectionem et in recens baptizatos [Sp.] // M. Aubineau. Une homélie pascale attribuée à S. Athanase dAlexandrie dans le Sinaiticus gr. 492. Zetesis: Festschrift E. de Strycker; Antwerp: De Nederlandsche Boekhandel, 1973. S. 670674.
Callistus Angelicudes. Refutatio Thomae Aquinae // Papadopoulos S. G. Καλλίστου γγελικούδη κατ Θωμ κινάτου. Athens, 1970. P. 27299.
Catena in Marcum (recensio ii) (e codd. Oxon. Bodl. Laud. 33 + Paris. Coislin. 23 + Paris. gr. 178) // Cramer J. A. Catenae Graecorum patrum in Novum Testamentum. Oxford: Oxford University Press, 1840. Vol. 1. P. 261447.
Corpus Hermeticum. Περ νο κοινο πρς Τάτ // Festugière A.-J. Corpus Hermeticum. Paris: Les Belles Lettres, 1946. Vol. 1. P. 174183.
Cyrillus Alexandrinus. Solutiones (e tractatu de dogmatum solutione) // Pusey P. Sancti patris nostri Cyrilli archiepiscopi Alexandrini in D. Joannis evangelium vol. 3. Oxford: Clarendon Press, 1872. Vol. 3. P. 549566.
Damascenus Studites. Thesaurus. Oration // Deledemou E. Θησαυρς Δαμασκηνο το ποδιακόνου κα Στουδίτου. New York: Atlantis Greek Book Co., 1943. P. 2540.
David Phil. Prolegomena philosophiae // A. Busse. Davidis prolegomena et in Porphyrii isagogen commentarium. Berlin: Reimer, 1904. S. 355.
Ephraem Syrus. Institutio ad monachos // Phrantzoles K. G. σίου φραίμ το Σύρου ργα. Thessalonica: To Perivoli tis Panagias, 1994. Vol. 5. P. 300370.
Epiphanius. Panarion (= Adversus haereses) // Holl K. Epiphanius: Ancoratus und Panarion Leipzig: Hinrichs, 1915. Bd. 1. S. 153464.
Gennadios Scholarios. Divisio summaria quinque primorum librorum Aristotelis Physicae // Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios. Paris: Maison de la bonne presse, 1936. Vol. 8. P. 1133.
Gennadios Scholarios. Translatio Petri Hispani Summulae logicae // M. Jugie. Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios. Paris: Maison de la bonne presse, 1936. Vol. 8. P. 283337.
Gennadios Scholarios. De unica via ad salutem hominum // M. Jugie. Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios. Paris: Maison de la bonne presse, 1936. Vol. 8. P. 434452.
Gennadios Scholarios. De unica via ad salutem hominum // M. Jugie. Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios. Paris: Maison de la bonne presse, 1936. Vol. 8. P. 434452.
Georgius Pisides. Bellum Avaricum // Pertusi A. Giorgio di Pisidia. Poemi. I. Panegirici epici. Ettal: Buch-Kunstverlag, 1959. P. 176200.
Gregorius Nyssenus. In inscriptiones Psalmorum // McDonough J. Gregorii Nysseni opera. Leiden: Brill, 1962. Vol. 5. P. 24175.
Gregorius Palamas. Orationes asceticae // P. K. Chrestou. Γρηγορίου το Παλαμ συγγράμματα. Θεσσαλονίκη, 1992. T. 5. Σ. 157260.
IoannesItalus. Quaestiones quodlibetales // Joannou P.-P. Joannes Italos. Quaestiones quodlibetales (πορίαι κα λύσεις). Ettal: Buch-Kunstverlag, 1956. P. 1158. [Studia patristica et Byzantina, 4.]
Ioannes Philoponus. De aeternitate mundi // Rabe H. Ioannes Philoponus. De aeternitate mundi contra Proclum. Leipzig: Teubner, 1899. P. 1646.
Joannes Climacus. Scala paradise, 30 // PG. Vol. 88. Col. 6311161.
Joannes Gramm. Adversus Aphthartodocetas // Richard M. Iohannis Caesariensis presbyteri et grammatici opera quae supersunt. Turnhout: Brepols, 1977. P. 6978. [CCSG, 1.]
Johannes Chrysostomus. In Matthaeum (homiliae 190) // PG. Vol. 58. Col. 471794.
Manuel Chrysaphes. Περ τν νθεωρουμένων τ ψαλτικ τέχν κα ν φρονοσι κακς τινες περ ατν // Conomos D. E. The Treatise of Manuel Chrysaphes, the Lampadarios. Vienna: Österreichische Akademie der Wissenschaften, 1985. P. 3666.
Manuel II Palaeologus. Dialogi cum mahometano // Trapp E. Manuel II. Palaiologos. Dialoge mit einem «Perser». Vienna: Böhlau, 1966. S. 3302.
Maximus Confessor. Quaestiones ad Thalassium // PG. Vol. 90. Col. 243786.
Michael Psellus. Opuscula psychologica, theologica, daemonologica // OMeara D. J. Michaelis Pselli philosophica minora. Leipzig: Teubner, 1989. Vol. 2. P. 1164.
Neophytus Encleistus. Commentarius in psalmos // Δετορακες Θ. ρμηνεία το ψαλτρος // Ζαχαρόπουλος Ν. γίου Νεοφύτου το γκλείστου Συγγράμματα. Πάφος: ερ Βασιλικ κα Σταυροπηγιακ Μον γίου Νεοφύτου, 2001. Τ. 4. Σ. 232529.
Nicetas Byzantius. Confutatio falsi libri, quem scripsit Mohamedes Arabs // Förstel K. Schriften zum Islam // Corpus Islamo-Christianum (CISC). Series Graeca. 2000. Bd. 5. S. 2198.
Nicetas Myrsiniotes. Homiliae // Moniou D. I. Ο μιλίες το Νείλου Μητροπολίτου όδου. θήνα: κδόσεις Π. Κυριακίδη, 2010. Σ. 147359. [Βυζαντιν Γραμματεία 7.]
Nicetas Stethatus. Vita Simeonis Novi Theologici // Hausherr I. Un grand mystique byzantin. Vie de Syméon le Nouveau Théologien par Nicétas Stéthatos. Rome: Pontificum Institutum Orientalium Studiorum, 1928. P. 1230. [Orientalia Christiana, 12.]
Oecumenius. Commentarius in Apocalypsin // H. C. Hoskier. The complete commentary of Oecumenius on the Apocalypse. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1928. P. 29260.
Origenes. Selecta in Psalmos [Dub.] (fragmenta e catenis) // PG. Vol. 12. Col. 10531685.
Pachomius Rhusanus. Epistulae // Karmires J. N. Π. ουσάνος κα τ νέκδοτα δογματικ κα λλα ργα ατο. Athens: Verlag der «Byzantinisch-neugriechischen Jahrbücher», 1935. P. 167222.
Philo Judaeus. Quis rerum divinarum heres sit // Wendland P. Philonis Alexandrini opera quae supersunt. Berlin: Reimer, 1898. Bd. 3. S. 171.
Philo Judaeus. Quod deterius potiori insidiari soleat // Cohn, L. Philonis Alexandrini opera quae supersunt. Berlin: Reimer, 1896. Bd. 1. S. 258298.
Plutarchus. Romulus // Ziegler K. Plutarchi vitae parallelae. Leipzig: Teubner, 1969. Vol. 1. P. 3576.
Pseudo-Macarius. Epistula magna // Jaeger W. Two rediscovered works of ancient Christian literature: Gregory of Nyssa and Macarius. Leiden: Brill, 1954. P. 233301.
Pseudo-Macarius. Opusculum 1 (= De custodia cordis) // PG. Vol. 34. Col. 821841.
Scholia in Homerum. Scholia in Iliadem // Erbse H. Scholia Graeca in Homeri Iliadem (scholia vetera). Berlin: De Gruyter, 1969. Bd. 1. S. 3538.
Scholia in Maximum Confessorem // Laga C., Steel C. Maximi confessoris quaestiones ad Thalassium. Turnhout: Brepols, 1990. Vol. 2. P. 15325. [CCSG, 22.]
Simplicius. In Aristotelis quattuor libros de caelo commentaria // Heiberg J. L. Simplicii in Aristotelis de caelo commentaria. Berlin: Reimer, 1894. S. 1731. [Commentaria in Aristotelem Graeca, 7.]
Symeon Neotheologus. Hymni // Kambylis A. Symeon Neos Theologos, Hymnen. BerlinNew York: De Gruyter, 1976. P. 34462. [Supplementa Byzantina 3.]
Symeon Neotheologus. Orationes ethicae // Darrouzès J. Syméon le Nouveau Théologien, Traités théologiques et éthiques. Paris: Éditions du Cerf, 1966. Vol. 1. P. 170440. [SC., 122]
Symeon Neotheologus. Capita theologica // Darrouzès J. Syméon le Nouveau Théologien, Chapitres théologiques, gnostiques et pratiques. Paris: Éditions du Cerf, 1996 P. 40186. [SC., 51bis.]
Symeon Neotheologus. Gratiarum actiones // Krivochéine, B. Syméon le Nouveau Théologien, Catéchèses, Actions de Grâces 12. Paris: Éditions du Cerf, 1965. P. 304356. [SC., 113.]
Themistius. Περ τς το βασιλέως φιληκοΐας // Downey G. Themistii orationes quae supersunt. vol. 1, Leipzig: Teubner, 1965. Vol. 1. P. 311325.
Theodorus Heracleensis vel Theodorus Mopsuestenus. Fragmenta in Matthaeum (in catenis) // Reuss J. Matthäus-Kommentare aus der griechischen Kirche. Berlin: Akademie Verlag, 1957. S. 136150.
Theodorus Studites. Epitaphius in matrem suam // Pignani A. Teodoro Studita Catechesi-epitafio per la madre (testo in parte edito per la prima volta, introduzione, traduzione e indici). Naples: Bibliopolis, 2007. P. 67148
Theognostus Monachus Constantinopolitanus. Encomium in dormitionem sanctissimae Deiparae // Jugie Μ. Homélies mariales byzantines. Paris: Firmin-Didot et Companie, 1922. P. 457462. [Patrologia Orientalis, 16. Fasc. 3.]