Ja się z tobą nie kłócę o to wszystko przerwała mu prędko.
Prawda, ale pozwól mi skończyć; otóż była najidealniejszą idealistką, ale jak wyszła za swojego Rosenblatta, to o wszystkich głupstwach zapomniała, idealizm to nie była jej specjalność.
Tobie się to podoba?
Mnie się to właśnie podoba, bo jak miała czas, to się bawiła w poezje, dlaczego nie miała się bawić, to dobrze jest widziane w polskich domach, nadaje pewien modny ton, no i nie jest tak nudne, jak chodzenie po teatrach i balach.
Więc jesteś przekonany, że to tylko dla zabawy?
Do Polek, ani do ciebie tego nie stosuję, to inny gatunek, ale do Żydówek tak, wiem z pewnością. Pomyśl tylko, co je to wszystko może obchodzić? Mela, ja jestem Żyd, ja się tego nigdy i nigdzie nie wstydziłem, ani nie wypierałem, co za interes się wypierać! Mnie tak samo nic nie obchodzi poza moim własnym interesem, jak naszych wszystkich, bo ja tego nie mam wprost we krwi. Masz, taki Borowiecki, to jest dziwny człowiek, to jest mój kolega z gimnazjum w Warszawie, mój kolega z Rygi, mój przyjaciel, my razem mieszkamy tyle lat, mnie się zdawało, że go znam, że to nasz człowiek. On ma ostre pazury, on jest zupełnie człowiek łódzki, on lepszy macher niż ja, a on czasem zrobi coś takiego, czego ja nie rozumiem, czego żaden z naszych nie zrobi; on jest Lodzermensch, a on pomimo to ma różne takie bziki ideowe, utopijne marzenia, dla których gotów jest dać rubla, jak ma dwa przy sobie, a dla których ja bym dał dziesiątkę, jakby się już nie można wykręcić, ja
Do czego prowadzisz? przerwała mu znowu, dotykając parasolką stangreta, żeby przystanął.
Że ty masz właśnie w sobie coś takiego, co mają oni, Polacy.
Czy to czasem nie nazywa się duszą powiedziała wesoło, wyskakując na trotuar.
To za duży szemat.
Pójdziemy Średnią, chcę się przejść trochę.
Najbliżej będzie dojść do Widzewskiej, a stamtąd do Cegielnianej.
Wybierasz krótsze, żeby prędko odbyć pańszczyznę.
Wiesz przecie, Mela, że ja z wielką przyjemnością ci towarzyszę.
Czy dlatego, że tak cierpliwie słucham?
Tak, a i dlatego, że jesteś bardzo ładna z tą ironią na ustach, bardzo ładna.
Komplement twój jest mniej piękny, bo tak en gros88 podany.
Lubisz warszawskie en detaile89, a na krótkie terminy i z dobrem żyrem.
Wystarczy dobre wychowanie i uczciwość.
Ale pomimo to nie zaszkodzi się obwarować intercyzą rzucił ironicznie, wciskając binokle.
A, tuś doprowadził! szepnęła niezadowolona.
Chciałaś!
Chciałam, żebyś mnie poprowadził do Róży przede wszystkim podkreśliła zdanie.
Ja bym cię wszędzie doprowadził, gdybyś zechciała! zawołał, pokrywając pewne dziwne wzruszenie, jakie nim owładnęło, ostrym śmiechem.
Dziękuję ci, Moryc, ale tam to mnie już kto inny doprowadzi odpowiedziała dosyć ostro, zamilkła i patrzyła smutnie w ulicę strasznie błotnistą, po brudnych domach i twarzach licznych przechodniów.
Moryc także milczał, bo był zły na siebie, a więcej jeszcze na nią. Potrącał z gniewu przechodniów, zaciskał binokle i rzucał niechętne spojrzenia na jej bladą twarz, z ironią chwytał spojrzenia współczujące, jakimi obrzucała gromady oberwanych, wynędzniałych dzieci, bawiących się po bramach i trotuarach. Rozumiał ją nieco i dlatego wydała mu się bardzo naiwną, bardzo.
Irytowała go swoim głupim, polskim idealizmem, jak w myśli określał jej charakter, a równocześnie pociągała jego twardą, suchą duszę tą odrobiną uczucia i tą jakąś dziwną poezją wdzięku i dobroci, jaka wydzierała się z jej bladej twarzy, ze spojrzeń zadumanych, z całej postaci wysmukłej i bardzo harmonijnie rozwiniętej.
Znudziłam cię, żeś zamilkł? szepnęła po pewnym czasie.
Bałem się przerywać milczenie, mogłaś myśleć wtedy o nader wielkich rzeczach.
Bądź pewnym, że o daleko większych, niźli twoja ironia może dosięgnąć.
Równocześnie zrobiłaś, Mela, dwa interesy, mnie dałaś szczutka90 i sama się pochwaliłaś.
A chciałam tylko jedno powiedziała z uśmiechem.
Mnie uderzyć, prawda?
Tak i zrobiłam to z przyjemnością.
Ty mnie bardzo nie lubisz, Mela? pytał trochę dotknięty.
Nie, Moryc kręciła głową i uśmiechała się złośliwie.
Ale mnie i nie kochasz?
Nie, Moryc.
My robimy ładny kawałek flirtu powiedział, zirytowany tonem jej odpowiedzi.
Pomiędzy kuzynami powinno to uchodzić, bo do niczego nie obowiązuje.
Przystanęła, aby dać kilka groszy jakiejś kobiecie okręconej w łachmany, stojącej pod parkanem z dzieckiem na ręku i głośno żebrzącej.
Moryc spojrzał drwiąco, ale sam prędko wydobył jakiś pieniądz i dał.
I ty dajesz biednym? zdziwiła się
Pozwoliłem sobie na taką miłosierną operację, bo miałem akurat fałszywą złotówkę zaczął się śmiać serdecznie z jej oburzenia.
Ty się z cynizmu już nie wyleczysz! szepnęła, przyśpieszając nieco kroku.
Mam jeszcze czas i żebym miał jeszcze sposobność i takiego, jak ty, doktora
Do widzenia, Moryc.
Szkoda, że już.
Ja nie żałuję zupełnie. Będziesz dzisiaj w kolonii?
Nie wiem, ponieważ w nocy wyjeżdżam z Łodzi.
Wstąp, kłaniaj się paniom ode mnie i powiedz pani Stefanii, że będę u niej w sklepie jutro przed południem.
A dobrze, ale za to ty kłaniaj się ode mnie pannie Rózi i powiedz Müllerowi także ode mnie, że jest błazen.
Uścisnęli sobie ręce i rozeszli się.
Moryc obejrzał się za nią, gdy już wchodziła do bramy pałacu Mendelsohnów i szedł do miasta.
Słońce już przygasało i zsuwało się za miasto, rozkrwawiając tysiące szyb łunami zachodu. Miasto cichło i przypłaszczało się w mrokach wieczoru; tysiące domów i dachów zlewało się coraz bardziej w jedną szarą, olbrzymią, zagmatwaną masę, pociętą kanałami ulic, w których zaczynały się palić nieskończone linie świateł gazowych, tylko kominy fabryk, co niby las potężnych pni czerwonych, wznosiły się nad miastem i zdawały się drgać i kołysać na jasnym tle nieba, płonęły jeszcze zorzami zachodu.
Wariatka! Ja bym się z nią ożenił Grünspan, Landsberger i Welt, byłaby solidna spółka; trzeba o tym pomyśleć szepnął Moryc, uśmiechając się do tego interesu.
VII
Co się stało Morycowi dzisiaj? myślała Mela, wchodząc do wielkiego, dwupiętrowego domu narożnego, nazwanego pospolicie pałacem Szai. Prawda, przecież ja mam pięćdziesiąt tysięcy rubli posagu, musi być w złych interesach i stąd ta gwałtowna czułość.
Nie mogła już myśleć więcej, bo wybiegła naprzeciw niej do przedpokoju jej najserdeczniejsza przyjaciółka, Róża Mendelsohn, nieznacznie utykając na prawą nogę.
Miałam już posłać po ciebie powóz, bo nie mogłam się doczekać.
Odprowadził mnie Moryc Welt, szliśmy wolno, prawił mi komplementa, no i tam dalej.
Żydziak rzuciła pogardliwie Róża, rozbierając ją i ciskając lokajowi kapelusz, rękawiczki, woalkę, okrycie, w miarę, jak zdejmowała to z Meli.
Miałam już posłać po ciebie powóz, bo nie mogłam się doczekać.
Odprowadził mnie Moryc Welt, szliśmy wolno, prawił mi komplementa, no i tam dalej.
Żydziak rzuciła pogardliwie Róża, rozbierając ją i ciskając lokajowi kapelusz, rękawiczki, woalkę, okrycie, w miarę, jak zdejmowała to z Meli.
Przesyła ci ukłony bardzo uniżone.
Głupi! Myśli, że go poznam na ulicy, jak mi się będzie kłaniał.
Nie lubisz go? pytała, przygładzając powichrzone włosy przed wielkim zwierciadłem, stojącym pomiędzy dwiema olbrzymimi sztucznymi palmami, w jakie cały przedpokój był ozdobiony.
Nie cierpię, bo ojciec chwalił go któregoś dnia przed Fabciem, a zresztą i Will go nie cierpi. Piękna lala!
Wilhelm jest?
Są wszyscy i wszyscy się nudzą, oczekując na ciebie.
A Wysocki? zapytała ciszej i trochę niepewnie.
Jest i przysięga, że mył się cały przed samą wizytą. Słyszysz, cały.
Przecież nie będziemy sprawdzać
Musimy wierzyć na słowo przygryzła usta.
Ujęły się pod ręce i szły przez szereg pokojów, zalanych mrokiem nadchodzącego wieczoru, umeblowanych z nadzwyczajnym przepychem.
Co robisz, Róża?
Nudzę się i udaję przed gośćmi, że mnie bawią, a ty?
Nic nie udaję przed nikim i także się nudzę.
Okropne życie! szepnęła Róża z westchnieniem. I dokąd się to ma ciągnąć?
Ty wiesz najlepiej dokąd, do śmierci chyba.
Ach, co ja bym dała, żebym się mogła zakochać, co ja bym dała.
Siebie i miliony w dodatku.
Chciałaś powiedzieć: miliony i siebie w dodatku powiedziała cierpko a drwiąco.
Róża! szepnęła Mela z wyrzutem.
No, cicho, cicho! ucałowała ją serdecznie. Weszły do niewielkiego pokoju, zupełnie czarnego, bo meble, obicia ścian, portiery, wszystko było pokryte czarnym pluszem lub czarną, matową farbą.
Pokój robił wrażenie kaplicy przedpogrzebowej.
Dwóch, zupełnie nagich, przegiętych w tył olbrzymów, z ciemnego brązu, unosiło w herkulesowych rękach, nad głową wielkie gałęzie dziwacznie poskręcanych storczyków, o kryształowych białych kwiatkach, z których mżyło na pokój elektryczne światło.
Na czarnych kanapkach i fotelikach niskich siedziało kilka osób w milczeniu i w najswobodniejszych pozach, a nawet jeden z mężczyzn leżał na dywanie, pokrywającym całą posadzkę; dywan był także czarny, miał tylko w środku wyhaftowany olbrzymi bukiet czerwonych storczyków, które, niby potworne, dziwaczne, powyginane robaki, zdawały się pełzać po pokoju.
Will, na przywitanie Meli mógłbyś wywrócić koziołka zawołała Róża.
Wilhelm Müller, olbrzymi jasnowłosy drab, w obcisłym kostiumie cyklisty, podniósł się z fotelu, rzucił na dywan, przekręcił się trzy razy w powietrzu z wprawą gimnastyka zawodowego i stanął na środku pokoju, kłaniając się po cyrkowemu.
Brawo, Müller! zawołał leżący na dywanie pod oknem, zapalając papierosa.
Mela, chodź mnie pocałować mówiła rozrośnięta panna, leżąca na niskim, biegunowym krześle, leniwie nadstawiając policzek. Mela ją pocałowała i usiadła na kanapce obok Wysockiego, który, pochylony nad małą, szczupłą, różową blondynką, trzymającą nogi na taburecie, szeptał po cichu i co chwila otrzepywał klapy, chował w głąb rękawów dość brudne mankiety, wykręcał energicznie wąsiki blond i dowodził:
Z punktu właśnie feministycznego nie powinno być żadnych różnic prawnych pomiędzy kobietą a mężczyzną.
No tak, ale ty Mieciek jesteś nudny! skarżyła się żałośnie blondynka.
Nie witasz się ze mną, Mieciek! szepnęła Mela.
Przepraszam panią, panna Fela właśnie nie da się przekonać.
Wysocki płaci podwójną karę: Meli powiedział pani, a Feli panna, płać Mieciek! wołała Róża, przyskakując do niego.
Zapłacę, Róża, zaraz zapłacę zaczął się rozpinać i szukać po wszystkich kieszeniach.
Mieciek, nie rozpinaj no się zupełnie, to nie jest zabawne szczebiotała Fela.
Ja za ciebie zapłacę, jeśli nie masz pieniędzy.
Dziękuję ci Mela, pieniądze mam, byłem dzisiaj w nocy wzywany do chorego.
Róża, dlaczego ja się potrzebuję nudzić? jęknęła Toni z fotelu biegunowego.
Will, zabaw Toni, słyszysz, próżniaku!
Nie chcę, muszę się przeciągnąć, bo mnie krzyż boli.
Dlaczego ciebie boli krzyż?
Toni, jego z tych samych powodów boli krzyż, co ciebie śmiała się Fela.
Trzeba go wymasażować.
Ja bym chciała mieć twoją fotografię, Will, ty dzisiaj mocno wyglądasz szepnęła Róża, w jej szarych wielkich oczach zaczęły skrzyć się zielonawe błyski, przygryzła usta bardzo szerokie i wąskie, co niby kresa czerwona przecinały jej twarz długą, biało-przeźroczystą, okoloną nimbem najczystszej miedzi, włosami rozdzielonymi na środku głowy i zaczesanymi na skronie i na uszy, że tylko ich różowe końce migotały olbrzymimi szafirami, oprawnymi w brylanty.
Fotografujcie mnie w takiej pozie wołał, kładąc się w znak na dywanie i z rękami podwiniętymi pod głowę leżał w całej swojej długości, śmiejąc się dźwięcznym, wesołym śmiechem.
Siądźcie dziewczynki obok mnie! Chodźcie sikorki!
On jest zupełnie dzisiaj ładny szepnęła Toni, pochylając się nad jego jasną, młodą, typowo niemiecką twarzą.
On jest młody wołała Fela.
Wolisz Wysockiego?
Kiedy Wysocki ma takie cienkie nogi.
Cicho, Fela, nie gadaj głupstw.
Dlaczego?
No, wprost dlatego, że nie wypada.
Moja Róża, dlaczego nie wypada? Ja wiem, co mężczyźni opowiadają o nas, mnie wszystko Bernard mówi, on mi opowiadał taki jeden zabawny kawał, że umierałam ze śmiechu.
Powiedz go Fela szepnęła Toni, ziewając z nudów.
Mała, jak opowiesz przy mnie, to ci już nigdy nic nie opowiem zaoponował Bernard, leżący na dywanie.
On się wstydzi! ha, ha, ha! zerwała się z kanapki, zaczęła biegać po pokoju jak wariatka, przewracała sprzęty, zataczała się na Tonię.
Fela, co ty wyrabiasz?
Ja się nudzę. Róża, ja się wściekam z nudów.
Usiadła na stosie pluszowych, czarnych poduszek, jakie jej podsunął lokaj.
Skąd ty, Wilu, masz tę szramę? pytała, wodząc palcem długim i cienkim po czerwonej prędze przecinającej mu twarz od ucha do małych rozstrzępionych wąsików.
Od szabli odpowiedział, usiłując złapać jej palec zębami.
O kobietę?
Tak. Niech Bernard opowie, on mi sekundował tak głośno, że wszystkie bumsy berlińskie wiedziały o tej sprawie.
Powiedz Bernard.
Dajcie mi spokój, nie mam czasu mruknął Bernard, przewrócił się z boku na wznak i patrzył w sufit, po którym leciały za złotym wozem Aurory gromady nagich, skrzydlatych nimf; palił papierosa za papierosem, które mu podawał i zapalał stojący w drzwiach lokaj, ubrany w czerwoną francuską liberię zresztą to sprawa za bardzo skandaliczna.
Will, umawialiśmy się przecie, zawiązując nasze zebranie, że mamy mówić sobie wszystko, wszystko mówiła Toni, przysuwając się bliżej z fotelem.
Mów, Wilhelm, wyjdę za ciebie za mąż w nagrodę rozśmiała się dziwnie.