Dada en Barcelona, dius nuestro siello secreto, a .XXVIIIº. días de noviembre del anyo de la Natividad de Nuestro Senyor mil .CCCº.LXXª. cinquo.
Infans Martinus.
4.
1376, abril 24. Montsó.
Linfant Martí, a petició del noble Pere de Centelles, nomena Guillem Martorell, de la casa de dit noble, batlle de la Vall dUixó, atès que espera recuperar-la aviat. Haurà de cobrar les rendes i exercir sobre els vassalls la justícia que correspon al càrrec, amb un salari anual de 700 sous a cobrar per terces (cada quatre mesos) a partir de quan locupe. Mana a lalcaid, alamí, vells i aljama de sarraïns de la Vall que lacaten i paguen dit salari.
ACA, Reial Cancelleria, Registres, núm. 2065, ff. 65v-66r.
Nos infans Martinus etc., ad supplicacionem humilem pro subscriptis nobis factam per nobilem et dilectum nostrum Petrum de Scintillis in favorem Guillermi Martorelli, de domo sua, tenore presentis carte nostre nunc pro tunc comittimus sive comendamus vobis dicto Guillermo ad cautelam officium baiulie vallis nostre de Uxone, possessionem cuius habere intendimus in brevi, Deo duce, tenendum, regendum et exercendum per vos fideliter atque bene quamdiu de nostro processerit13 beneplacito voluntatis ius et iusticiam subditis dicto vobis comisso officio tribuendo et in omnibus observando, necnon iura, regalias et esdevenimenta nostra quecumque ac vasallos nostros dicte vallis legaliter tuendo atque pro posse defendendo contra personas quascumque. Et habeatis inde per vostra salaria et labore dicti officii, a die videlicet qua ipso officio pro nobis deservire incipietis ex tunc anno quolibet, et per tercias asuetas, septingentos solidos regalium Valencie. Mandantes serie huius alcaydo, alamino, veteribus et aliame sarracenorum dicte vallis quod vos pro baiulo nostro dicte baiulie quando vallis predicta ad nostrum pervenerit,14 dominium habeant et teneant vobisque pareant, obediant et attendant prout aliis baiulis dicte vallis retroactis temporibus parere, obedire et attendere consueverunt, tenentur et debent [necnon dictus] alaminus quamdiu nobis placuerit et dictum pro nobis tenebitis officium vobis satisfaciat annuatim et per termino<s> assuetos de salario supradicto integre et complete. Iniungentes etiam per hanc eandem procuratori nostrorum locorum regni Valencie vel eius locumtenenti ali<i>sque universis et singulis officialibus nostris presentibus et futuris vel eorum locatenentibus quatenus concessionem et graciam nostram huiusmodi vobis dicto Guillermo teneant firmiter et observent et non contraveniant seu aliquem contravenire permitant aliqua racione. In cuius rei testimonium presentem cartam nostram fieri et sigillo nostro pendenti iussimus comuniri.
Datum in villa Montissoni, vicessima quarta die aprilis anno a Nativitate Domini .Mº.CCCº.LXXVIº.
Inffans Martinus.
5.
1376, octubre 25. Barcelona.
Linfant Martí anuncia que les possessions atorgades pel seu pare el rei Pere han de retornar al domini i propietat de la Corona, deslliurades de tot vincle de deute. Especifica que es reduirà a la Corona tota la tinença del comtat de Xèrica, la Vall dUixó i Alfondeguilla, tot indicant que aquestes dues darreres per certa quantitat de diners estaven empenyorades al noble en Pere de Centelles.
ACA, Reial Cancelleria, Registres, núm. 2065, f. 141r.
In Dei nomine. Noverint universi quod nos infans Martinus etc. Attendentes quod iuxta formam hereditamenti seu donacionis quod seu quam dominus rex iam dictus nobis fecit inter alia de comitatu et baronia de Exerica et castro et valle de Uxone, comittatus et vicecomitatus quos antea ipse dominus rex sub certa forma nobis donavit ad ipsum et inclitum dominum infantem Iohannem, eiusdem domini regis primogenitum et in omnibus regnis et terris suis generalem locumtenentem, ducem Gerunde et comitem Cervarie, dominum fratrem nostrum carissimum debent reverencie et iuri, dominio et proprietati corone regie reduci, videlicet quocumque ipsi domini rex et dux seu alter ipsorum dictum castrum et vallem de Uxone et de Alfandiguiella15 que per nobilem Petrum de Scintillis pro certa peccunie quantitate detinentur, redemerint necnon desobligaverint omnia et singula loca comitatus de Exerica et eius tenencie ab omni vinculo debitorum prout in carta donacionis dicti comitatus de Exerica continetur, pro quibus siquidem redempcione et desobligacione nobis, dicto infanti, de voluntate et assensu dictorum dominorum regis et ducis.16
6.
1376, octubre 25. Barcelona.
Linfant Martí ja que el rei Pere el Cerimoniós i el primogènit Joan, duc de Girona, volen recuperar per a la Corona el comtat de Xèrica i el castell i la Vall dUixó, que han de ser, amb lacord explícit del seu pare i del seu germà, reduïts lliures i francs de deutes, com la donació feta lany 1372 estipulava designa procuradors seus Castelló de Mallorca, jurista a la cort reial, i Guerau Sespluga, conseller i escrivà de ració del duc de Girona, en aquesta transmissió de drets a la Corona. Hauran de reunir tots els llocs i propietats que han de formar part de la lluïció i obtenir els diners necessaris per redimir aquests territoris a la Corona, que han danar units a la recuperació de totes les seues jurisdiccions, tal i com linfant té a la viles de Banyoles i dOlot, i a altres llocs del comtat de Besalú i vescomtat de Bas. Delegant en aquests procuradors citats la capacitat de signar de part de linfant qualsevol carta de gràcia o documents de venda, empenyorament o alienació. Ordenant, finalment, a tots els oficials reials i súbdits de linfant que obeïsquen i atenguen qualsevol requeriment daquests comissionats, als quals els dona facultat plena per actuar en el seu nom en aquestes transaccions.
Testimonis: Francesc de Sant Climent, conseller i majordom del duc de Girona, Jaume March, uixer del rei, i Pere Ermengaud, sots-dispenser del duc de Girona.
ACA, Reial Cancelleria, Registres, núm. 2065, ff. 142v-143v.
In Dei nomine. Noverint universi quod nos infans Martinus etc.17 Attendentes quod iuxta formam hereditamenti seu donacionis quod seu quam dominus rex iam dictus nobis fecit inter alia de comitatu et baronia de Exerica et castro et valle de Uxone, comitatus Bisulduni et vicecomitatus de Bas, quos antea ipse dominus rex sub certa forma nobis donavit ad ipsum et inclitum dominum infantem Iohannem, eiusdem domini regis primogenitum et in omnibus regnis et terris suis generalem locumtenentem, ducem Gerunde et comitem Cervarie, dominum et fratum nostrum carissimum, debent reverencie et iuri, dominio et proprietati corone regie reduci, videlicet quocumque ipsi domini rex et dux seu alter ipsorum dictum castrum et vallem de Uxone et de Alfondiguiella que per nobilem Petrum de Scintillis pro certa peccunie quantitate detinentur redemerint necnon desobligaverint omnia et singula loca comitatus de Exerica et eius tenencie ab omni vinculo debitorum prout in carta donacionis dicti comitatus de Exerica continetur, pro quibus siquidem redempcione et desobligacione nobis dicto infanti, de voluntate et assensu dictorum dominorum regis et ducis convenit de necessitate iurisdiccionis impignorare seu vendere aut alienare infrascripta.18 Prospicientesetiam quod ex quo prefati dominus rex et dominus dux, qui predicta et infrascripta sume cordi<s> habent, volunt predicta redimere et desobligare, nos locum dare debemus omnino ad predicta et in hiis et aliis suis voluntatibus complacere toto posse nostro, ideo, ut peccunia pro dicta luicione fienda melius et promptius procurari possit et haberi ac subscripta alia fieri, tenore presentis carte nostre seu instrumenti publici, de voluntate et consensu expresso dictorum dominorum regis et ducis, vos dilectos nostros Castilionem de Maioricis, iurisperitum, consiliarium et promotorem negociorum curie domini regis prefati, et Gueraldum Caspluga, consiliarium et scriptorem porcionis iam dicti domini ducis, procuratores nostros constituimus certos et speciales scilicet ad cogendum, forciandum19 et distringendum prius et ante omnia modis, formis et viis quibus decet omnes et singulas universitates castrorum et locorum dictorum comitatus et vicecomitatus et aliorum locorum sive castrorum et illos etiam quorum dicta castra seu loca sunt se in unum congregandum, conveniendum seu interessendum pro luicione seu redempcione ipsarum villarum, castrorum et locorum comitatus et vicecomitatus predictorum et partem quamlibet universitatis20 et alias personas solvere contingentem in et pro quantitate dicte luicionis et aliorum inde emergendorum persolvi faciendum seu statutis terminis solvere obligandum cum securitatibus et cautelis ad premissa necessariis prout vobis videbitur peragendum, necnon ad vendendum, impignorandum et quocumque alio alienacionis genere alienandum omnes et singulas iurisdicciones nostras ac merum et mixtum imperium ad imperpetum vel ad tempus quas et quod nos habemus in villis Balneolarum et Oloti et aliis parrochis quibuscumque et castris comitatus Bisulduni et vicecomitatus de Bas predictorum et extra prout vobis videbitur faciendum cum instrumento perpetuo gracie et pro quocumque seu quibuscumque preciis volueritis aut prout cum emptoribus seu aliis contrahentibus poteritis convenire ipsosque emptores et contrahentes per vos seu quos volueritis in possessionem rey (sic) empte seu impignorate vel alia adquisicione21 mittere et inducere, et inductos in ea denfendere (sic) et defendi facere et mandare vice nostra bonaque vestra quod eviccione rey vendite vel impignorare vel alii alienate seu permutate obligare pre[...] et quasvis peccunias nobis pro dictis contractibus et quibusvis concessionibus per vos pro expressa racione nostro nomine faciendis pertinentes recipere tam de vendicionibus, impignoracionibus et alienacionibus quam in possessionem induccionibus et preciorum ac peccuniarum recepcionibus quam aliis circa premissa agendis instrumenta facere et firmare nomine nostro possitis etiam pro predictis bona nostra obligare et promitere quoscumque fideiubentes quod nos servare indempnes cum omnibus eorum bonis et pro huiusmodi indempnitate et [alia] pro predictis iuramentum in animam nostram facere et prestare. Preterea, possitis in quam universis et singulis officialibus et subditis nostris ex nostra parte mandare, quibus etiam cum presenti mandamus, sub pena nostre gracie et mercedis ut pro execucione promissorum vobis et vestris iussionibus et requisicionibus pareant et attendant. Et demum omnia alia et singula possitis facere et expedire in et pro predictis et dependentibus ex eis que nos possemus personaliter constituti, etiam si talia essent que mandatum exigerent speciale, dantes et comitentesvobis super predictis omnibus et singulis et dependentibus seu emergentibus ex eisdem seu eis [con]nexis facultatem plenariam et generaliter vices nostras. Et iuramus per dominum Deum et eius sancta Quatuor Evvangelia manibus nostris corporaliter tacta et dicti religione iuramenti promittimus infrascripto notario tanquam publice persone stipulanti et recipienti pro omnibus illis et singulis quorum interest et interesse potest et poterit in futurum quod quidquid per nos et super predictis [se]u racione aut occasione eorum promissum, iuratum et firmatum fuerit sive factum, ratum, [g]ratum et firmum perpetuo habebimus et tenebimus et [non] contraveniemus aut faciemus aliqua racione ac si per nos [per]sonaliter actum fuisset sub nostrorum omnium obligacione bonorum in quorum omnium testimonium presentem cartam nostram sive hoc presens publicum instrumentum fieri et sigillo nostro pendenti iussimus comuniri.
Quod est actum Barchinone, vicesima quinta die octobris anno a Nativitate Domini .Mº.CCCº.LXXº.sexto.
Signum (en blanc) infantis Martini etc., qui hec firmamus, laudamus, concedimus et iuramus. Inffans Martinus.
Signum (en blanc) Petri, Dei gracia regis Aragonum, Valencie, Maioricarum, Sardinie et Corsice, comitisque Barchinone, Rossilionis et Ceritanie, qui predictis omnibus et singulis tanquam de voluntate et speciali nostro consensu per dictum infantem factis et firmatis consentimus22 eaque laudamus [et] approbamus, in quorum testimonium sigillum nostrum apendicium huic instrumento ducimus apponendum. Rex Petrus.
Signum (en blanc) infantis Iohanis, serenissimi domini regis predicti primogeniti ac in omnibus regnis et terris suis generalis locumtenentis, ducis Gerunde et comitis Cervarie, qui predictis omnibus et singulis ut suppra.
Primo<genitus>.
Testes huius rei sunt Franciscus de Santo Clemente, consiliarius et maiordomus dicti domini ducis, Iacobus March, uxerius dicti domini regis, milites, et P(etrus) Ermengaudi, subexpensor domini ducis predicti.
Dominus infans in cuius posse predicta firmavit. Et subsequenter dominus rex et dominus dux mandavit mihi Iacobo de Castellione.
7.
1377, abril 3. Barcelona.
Linfant Martí, com a comte de Xèrica i de Luna, nomena Jaume Castelló procurador seu especial dUixó i Alfondeguilla, qui ha de rebre homenatge i fidelitat de lalcaid del castell, del batlle, alamins, vells, aljama i oficials cristians i sarraïns (quan Pere de Centelles lliure a linfant aquells llocs íntegres amb les seues rendes i jurisdiccions). Li atorga plenes facultats per administrar aquells llocs dUixó, Alfondeguilla (igualment, Viver i Caudiel i la tinença de Xèrica), dels quals confirma els seus privilegis, franqueses, Sunna i Xara, bons usos i immunitats.
Testimonis: Berenguer de Cruïlles, camarlenc, Berenguer de Vilaragut, majordom, i Dalmau de Cervelló, cambrer de linfant Martí.
ACA, Reial Cancelleria, Registres, núm. 2066, ff. 46v-47v.
Iacobo de Castilioni. 23
Noverint universi quod nos infans Martinus etc., quia nobilis Petrus de Scintillis, ex ordinacione vel mandato prefati domini regis24 seu incliti et magnifici domini infantis Iohannis, ducis Gerunde, fratris nostri carissimi, nobis tradere tenetur possessionem castri et Vallis de Uxone et alcaree de Alfandiguella, regni Valencie, cum suis redditibus, iuribus et esdevenimentis universis, necnon prefati domini rex et dux vel alter ipsorum pari modo nobis tradi facere tenentur possessionem locorum de Bivel et de Caudiell, tenencie de Exerica, cum suis pertinenciis, redditibus et iuribus universis et cum omni integritate eorum, ideo tenore presentis facimus, constituimus et ordinamus procuratorem nostrum certum et specialem ac etiam generalem vos, dilectum consiliarium et prothonotarium nostrum Iacobum de Castillione, presentem et onus huius procuracionis suscipientem ad recipiendum pro nobis et nomine nostro corporalem possessionem vel quasi castri et alcarearum Vallis de Uxone et de Alfandiguiella et aliorum predictorum, de quibus possessio est recipienda, et ad recipiendum pro nobis et nomine nostro homagia et fidelitatis iura ab alcaydo dicti castri et baiulo, alaminis, veteribus, officialibus, aliamis et quibuscumque singularibus hominibus christianis et sarracenis dictarum \alcarearum/,25 necnon ab26 \officialibus et hominibus [dictorum] locorum de Bivel et de Caudiel/ et aliis hominibus et mulieribus cuiuscumque legis existant dictarum vallis et alcarearum \et locorum/ de Uxone,27 Alfandiguiella, \Bivel et Caudiel vel/ in eis et seu ipsarum terminis aut territoriis habitantibus seu populaturis, et ad omnia alia et singula faciendum quod ad perfeccionem et complementum promissorum vobis utilia seu neccessaria videbuntur, necnon ad confirma<n>dum dictis \universitatibus et aliamis28 ac singularibus de eisdem29 et aliis omnibus et singulis supradictis et eorum succesoribus perpetuo ipsorum privilegia, libertates, franquitates, xaram, çunam ac bonos usus sicut et prout hactenus eis bene usi fuerunt, necnon etiam officiales quoscumque \dictarum alcarearum et locorum/30 pro nunc officia exercentes ad ipsis officiis removendum, et si vobis videbitur ipsis officialibus qui nunc sunt dicta officia comitendum et tornandum aut alios, si malueritis, de novo creandum, ponendum et constituendum, et omnia alia faciendum et libere31 peragendum in predictis et circa ea et quolibet ipsorum quecumque potest facere quilibet procurator legittime constitutus, et que nos possemus facere si hiis personaliter adessemus,, etiam si essent talia que mandatum exigerent speciale ubi etiam forent maiora vel graviora superius expressatis. Quare nos de fide, industria et prudencia vestri dicti nostri prothonotarii confidentes ad plenum, comitimus vobis eidem prothonotario nostro super predictis omnibus et singulis cum emergentibus, dependentibus et connexis plenarie vices nostras, dantes et concedentes vobis superseis plenam, liberam et generalem administracionem cum plenissima facultate. Et promittimus subscripto notario tanquam publice persone hec a vobis legittime stipulanti, paciscenti et recipienti nomine vestri, dicti prothonotarii nostri, et omnium etiam aliorum et singulorum quorum interest vel poterit interesse nos habere perpetuo ratum, gratum et firmum quicquid per vos super predictis et quolibet eorum actum, gestum seu procuratum fuerit et nullo tempore revocare sub bonorum nostrorum omnium ypotheca. In cuius rei testimonium huic instrumento sigillum nostrum apponi iussimus inpendentem.
Datum et actum est hoc Barchinone, tercia die aprilis anno a Nativitate Domini .Mº.CCCº.LXXº.VIIº.
Infans Martinus.
Signum (en blanc) infantis Martini, comitis de Exerica et de Luna predicti, qui hec facimus et firmamus.
Testes hui rei sunt nobiles Berengarius de Crudiliis, camerlengus, Berengarius de Vilariacuto, maiordomus, et Dalmacius de Cervilione, camerarius dicti domini infantis Martini. 32
Fuit clausum per R(aimundum) de Cumbis, scriptorem domini infantis.
Dominus infans mandavit mihi R(aimundo) de Cumbis.
8.
1377, abril 20. Barcelona.
Linfant Martí comunica als alamins, vells i aljames de la Serra dEslida, que la necessitat de finançament lempeny a enviar Jaume de Castelló, conseller i protonotari seu que ha danar a rebre les possessions de la Vall dUixó i Alfondeguilla, novament atorgades a linfant, perquè recapte les quantitats necessàries per a socórrer-lo en les seues despeses.
ACA, Reial Cancelleria, Registres, núm. 2100, f. 140r.
Infant don Martín.