Ты ж ведаеш, я раней цябе дакладна не памру, стары. захоплена, з лёгкім смехам, вымавіў Сядоў Мельніку.
Мы яшчэ паглядзім. Я бачыў, як твае каленкі задрыжалі, калі я навёў на цябе аўтамат. адказаў яму Леанід.
Ну нетвой дрыготкі голас і дрыгаценне лядашчых рук я адразу распазнаўслых у мяне, як у маладога ваўка. працягваў жартаваць лейтэнант Сядоў.
Двое затрашчалі языкамі. З-за размоў перасталі заўважаць іншых салдат, зусім не думалі аб вайсковых абавязках.
А Агуркоў, седзячы пад акном, з панурым тварам слухаў іх размовы, а затым выпрастаў свае тонкія ногі і апусціў дула аўтамата ўніз. Патокі вулічнага паветра, што несліся з аконнага праёму, урэзаліся ў яго галаву з левага боку. Ад лёгкага халоднага ветру ціха засоп яго ружовы нос. Іван без усякай пагарды не адводзіў вачэй ад таварышаў па службе і, хоць не разумеў усіх усмешак і сяброўскіх размоў двух салдат, яму было цікава глядзець на іх. Агуркоў усміхнуўся. Адпусціў усе свае страхі і адчайныя думкі ў гэтую хвіліну, яны больш не прыходзілі яму на розум. Іван не заўважаў ні ветру, ні радавога салдата Зуйко, які выйшаў з-за вугла.
Салдат? глухім тонам звярнуўся да Агуркова Зуйко. Не стой адкрыта каля акна, заб'юць жа!
І тут жа на васемнаццацігадовага хлапчука нарынулі самотныя пачуцці смутку. Ён нават уздрыгнуў. Яго цёмныя вочы прабегліся па закінутаму шырокаму памяшканню, ён незадаволена скрывіў свой смуглы твар і прыціснуўся да цаглянага мура, што знаходзіўся паміж ваконных праёмаў.
У той час Алесь Траўнік моўчкі выцягнуў адзінае металічнае крэсла з кучы разбітых карцінных рам і іншага смецця, паставіў яго ля сцяны. Сеў далей ад усіх. Алесь адчуў, як патроху яго адпускала душэўная стомленасць. Ён стаў рэдка і ляніва дыхаць. Ногі прыемна балелі пасля цяжкага шляху. Хацелася спаць. Алесь сядзеў на крэсле і ўважліва аглядаў вельмі знаёмае для яго памяшканне. Затым ён паглядзеў на кожнага салдата, на іх чорныя ваенныя плашчы. Успомніў, што дакладна такі плашч вісіць у яго бацькоўскай хаціне. І адразу Алесь трывожна падумаў пра тое, што, напэўна, ягоны бацька Віктар быў тут і нейкім чынам змог пакінуць гэты змрочны свет, прыхапіўшы з сабой плашч. Алесь сказаў сабе: «Гэта знак! Дакладна. Значыць, я на правільным шляху. Я іду па яго следзе, за ім». Гэта падзея распаліла ў Алесі вялікі азарт да прыгод, хіліла яго прадоўжыць шлях да загадак і адказаў. Ён нехаця стаў горача разважаць аб тым, што адбывалася ў самалёце. Як так атрымалася, што ён сустрэў маму?! І тым самым, усё больш пераконваў сябе гэта дзіўнае месца дазваляе ўбачыць тых, каго няма. Яму захацелася зноў убачыць яе, адшукаць маму ў гэтым чужым і невядомым свеце, каб абняць і пагаварыць з ёй. Алесь уяўляў сабе сустрэчу з ёй і, нават калі яна яго не пазнае, яму б было прыемна і ў той жа час балюча стаяць побач з ёй. Алесь меркаваў: «Мабыць, таму бацька і быў тут. Знайшоў яе і захацеў застаццаці ж, затрымаўся ў гэтым свеце і ніяк не можа выбрацца дадому». Доўга і цяжка думаў Алесь. «Што ж рабіць мне? Кінуць усіх гэтых салдат і шукаць родныхці ж паддацца ўплыву гэтага месца і дзеяння?» трымаў у галаве гэтыя пакутлівыя думкі Алесь.
Радавы Зуйко ціха, з змрочным тварам, падышоў да Сядова і загаварыў з ім:
Лейтэнант?! Капітан просіць дапамогі. Лекар патрэбен!
Гэтыя два апошнія сказы адцягнулі на сябе ўсю ўвагу акружаючых. Сядоў страціў усмешку, а затым павярнуўся да радавога.
Што здарылася? Дзе капітан? Паранены? звонкім голасам замітусіўся чарнявы лейтэнант.
З капітанам усё добра. Цывільны на другім паверсе. хутка прамармытаў Зуйко, папраўляючы вінтоўку.
Тады чаго ты глядзіш на мяне? Забыўся, хто ў нас медык? Траўнік! Вось жа ён сядзіць! сурова вымавіў лейтэнант Сядоў, а затым раздражнёна звярнуўся да Алеся. Эй, аглух, ці што? Уставай і выконвай загад! Рассеўся ён!..
Моцны характар лейтэнанта не раз гартаваўся ў баі. Яго стрыманасць і ўпартасць не раз ратавалі многіх юных салдат, такіх, як Агуркоў. За ўвесь час службы Сядоў так і не пачуў падзякі ад генералаў за яго гераічныя ўчынкі. Ад гэтага ён не пакорліва адчуваў злосць, лічыў, што з ім паступаюць несправядліва. І нягледзячы на гэта, чалавек ён быў добры. Гэта прымушала яго працягваць аберагаць жыццё слаба навучаных салдат на рэальнай вайне. Лейтэнант лічыў, што мала хто можа паклапаціцца аб новых прызыўніках, быў упэўнены, што калі яго падвысяць у званні або дадуць яму свой атрад, ён зробіць куды больш для перамогі, чым тыя генералы, што толькі лічаць страты за сталом. Час зараз быў такі: у войска заклікалі ўсіх дзеяздольных юнакоў і мужчын; недахоп людзей на фронце, зацягнутыя баі, мноства забітых і параненых.
Пасля цвёрдых эмацыйных слоў лейтэнанта Сядова Алесь неахвотна ўстаў з крэсла. Ён стомлена, не адводзячы вачэй ад лейтэнанта, працягваў думаць пра сваё. Алесь некалькі секунд памаўчаў, потым не паверыўшы словам старэйшага па званні, абыякава спытаў:
Хто, я?
Не, Агуркоў! Ну, вядома ж, тызбярыся ўжо Траўнік! Хутчэй наверх! Не чуў ці што, лекар патрэбен! з больш павышаным тонам у голасе адказаў Сядоў.
Лейтэнант чужа і з прывідам паглядзеў на радавога. І Алесь, бачачы варожы твар лейтэнанта, не стаў пярэчыць яму.
Слухаюся! выразна сказаў ён.
Алесь хутка пабег услед за радавым Зуйко да лесвіцы.
У вялізным пакоі першага паверха засталося трое салдат.
Агуркоў!? запальчыва, але не гучна звярнуўся лейтэнант да маладога. Працягвай несці службу. Сачы, што адбываецца за вокнамі. з прыкрасцю ў галаве і са звычкай аддаваць загады, вымавіў Сядоў. Не салдаты, а нейкія дзеці
Цалкам так сказаў Мельнік, адыходзячы да крэсла, на якім сядзеў Алесь.
Лейтэнант злосна пакруціў галавой, выцер вусы і вярнуўся да Мельніка. А той, сеўшы на крэсла, адразу ж вырашыў змяніць напружаную атмасферу ўнутры лейтэнанта.
Ну, расказвай, дзе цябе насіла,як дабіраўся сюды? ахвотна завёў размову Леанід. Я вось, праз дзесяць ці пятнаццаць хвілін, адразу выйшаў на капітана. Гляджу, а з ім ужо Зуйкомабыць, побач прызямліліся. Ну, а потым мы хутка і акуратна дабраліся сюды да світанняа колькі мёртвых мы бачылі. Усіх шкада: і сваіх, і чужыхусё ж людзі. Такія ж, як мы. Адправілі нас забіваць без волі. Але з выбарам! На фронт, альбо смяротнае пакаранне за здраду. А тут, на вайне, ёсць шанец выжыць Ну, а што рабіць, сам ведаеш, у палон ужо не бяруць! У бітвах так: альбо цябе заб'юць, альбо ты іхвайна складаны і хворы трагічны механізм не змаўкаў Мельнік.
Сядоў слухаў яго цяжкі аповяд, а затым, быццам адкінуўшы ўсе яго словы, спытаў:
А Агрукоў што?
А што, Агуркоў!? Ён раней за ўсіх тут апынуўся. Быццам парашут прама ля будынка яго пасадзіў. Малайчына хлопец, толькі вось
Лейтэнант, змяніўшы выраз твару, перабіў гаворку Мельніка.
Усё зразумела! сказаў Сядоў, не жадаючы слухаць занадта шмат пра Івана.
Ну, а ты што? спытаў Леанід.
А мне ж што расказваць? Вецер, гад такі, аднёс мяне ў бок. Прызямліўся я, вядома, удала, прама на футбольнае поле. А вось ісці гэтак доўга я не планаваў. Ноч. Усюды такая ж разруха, трупы цывільных і салдат. Начная цішыня. Чуў кулямётныя стрэлы. Потым зноў цішыня. Дождж. Ішоў гадзіну, затым наткнуўся на ворага, але я з ім хутка расправіўся: аднаму кулю ў шыю, іншаму ў тулава і ў галаву, каб ужо дакладна. Потым яшчэ дзве гадзіны па бруднаму палігону. А на досвітку сустрэў Траўніка. Ледзь не застрэліў яго, нечакана ён паказаўся сярод абломкаў, прама перад носамвыскачыў, раскрыўшы свае шырачэнныя вочы Бачыў Божа, ледзь не застрэліў яго!
Спалохаўся, значыць, самы бясстрашны салдат нашай арміі?! дадаў Мельнік, па-сяброўску ўсміхаючыся над лейтэнантам.
Ідзі тыне спалохаўся я! А вось радавы Траўнік яшчэ як Задрыжаў увесь, спалоханы такі, ледзь было не зваліўся з ног. казаў і размахваў рукамі Сядоў, Ну я і павёў яго за сабой. Ты ж ведаеш, я не кідаю таварышаў. Ішлі мы ўдваіх, а ён як прыстане да мяне са сваімі пытаннямі: то ён пытаўся пра пілотаказаў, што тая, на маці ягоную падобная. злёгку засмяяўся, у канцы прапановы, лейтэнант, а затым, нетаропка прадоўжыў гаварыць. То пра нейкага худога мужчыну ў акулярах. Увогуле, ён сапраўды кагосьці шукае. Дзіўны нейкі, быццам не салдат зусім. Усё распытваў пра вайну, пра мяне. Паводзіў сябе падазрона! Нават вось зараз лекарам сябе не палічыў. Трэба будзе паназіраць за ім
Ты ж ведаеш, як ён трапіў у атрад? Я вось толькі з самалёта памятаю яго Мабыць, мы заходзілі ўсе разам на борт!? Так? дадаў падазрэнняў радавы Мельнік.
А ты маеш рацыю. Нешта з памяці выпала, не памятаю, каб ён быў з намі на агульным сходзе перад заданнем. занерваваўся лейтэнант і дастаў з кішэні пачак цыгарэт.
Можа шпіён які?
Хто ж яго ведае. Аднаму Богу вядома Магчыма, «зялёныя» нешта паабяцалі яму. Вось і працуе на ворага. Пазней пра яго ў капітана спытаю. Сядоў памаўчаў з хвіліну, затым дадаў: Будзеш цыгарэту?
Мельнік не адмовіўся. Закурыў. Рабіў кароткія зацяжкі, выпускаючы белы дым. Ён знаходзіў усё новыя тэмы для размоў. Усё з той жа нястрыманасцю гаварылі гэтыя двое, а таксама лёгкім позіркам сачылі за тым, што робіцца ў шэрым будынку.