Киртә өстенә менеп, Әтәчетдин:
Коллегалар, безнең Ата күркә
Эш эшләми, фәкать күзлек сөртә.
Тавыкларга җим табагы сорап
Язган заявкабыз айлар буйлап
Сукно астында ята.
Иптәш Ти-ти
Җимне җирдән чүпли.
Ки-кә-ри-ки!
Сүз алды Каз:
Эшләр начар бит,
Күп салгалый иптәш начальник.
И кычкыра безгә, и акыра
Авызыннан исе аңкып тора.
Матур гына хатыны була торып,
Ана үрдәк белән Моральсезлек!
Иске абзар, һаман ярык улак,
кыйгак-кыйгак!
Икенче көн. Приказ:
«Саботажник
Әтәчетдин белән Ата казны
Эштән куарга!
Бибитавык белән Бибиказга
Яшь кияүләр итеп дәртле язда
Карга иптәш белән Чәүкә иптәшне куярга!
Кошлар начальнигы: Ата күркә.
Секретарь: Ана үрдәкбикә».
Кашларым тарткан иде
Сөйгәнем кайткан иде,
Кашларым тарткан иде,
Йөрәгемдә яз гөлләре
Чәчәкләр аткан иде.
Батыр да кебек үзе,
Матур да кебек үзе,
Сөям, диде, алам, диде,
Алыр да кебек үзе.
Туй ясыйк, ди, бу җәйдә,
Мин ашыкмыйм кияүгә.
Бер нәрсәгә хәтерем калды:
Ордены юк берәү дә.
Хәерниса, Гөлниса
Бары да аңа күз кыса,
Әллә инде ярар микән
Барып куйсам югыйсә?!
Килеп күреште иртән,
Шинелен дә салмыйча,
Ни кыланып йөри икән,
Бер орден да алмыйча?
Кыюсыз Габдулла
Суга барган чак булса,
Судан кайткан чак булса,
Тамак кырып калмас иде,
Яратмавы хак булса.
Итегенең кунычларын
Сыдырып салган була;
Түбән очтан өч урадым,
Сызгырып калган була.
Җаның көйгән чак була,
Янып сөйгән чак була;
Нигә инде өзеп кенә
Әйтми икән Габдулла?
Шофёр
Өзгәләнмә, күңел, ташла, җитәр,
Соңга калды синең ай-һаең!
Инде көләр, адәм хуры итәр,
Харап кына булды башкаем!
Каткан куллы шофёр башың белән
Агроном кыз сиңа пармыни!
Аңа хатлар килә бөтен илдән,
Ә соң сиңа почёт бармыни!
Дәртләнде бит күңел, җилкенде бит
Хат язарга шуңа дөньяда;
«Фәлән-фәлән егет гашыйк» диеп,
Кесәсенә салдым, дивана!
Инде үлем, юлда очратсаң,
Читкә генә карап узарсың.
Ул галим кыз, ә син майга каткан
Кулларыңны кая куярсың?!
Кино бара. Гарьлек! Янып-пешеп,
Мин утырам посып иң артта.
Караңгыда учка кәгазь төртеп,
Пинжәк итәгемне кем тарта?..
Чыктым. Укыйм: «Дустым, йөрәк янгач».
Канатланып китте өметләр.
Кайсы кызны шофёр караталмас?
Булдыра ул шофёр, егетләр!
Кыяр-кыймас
Безнең очта яши Зөлхәбирәм,
Күзләрем һич шуны күреп туймас;
Җан калтырап, күрсәм, сәлам бирәм,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Нинди бәхет әгәр миңа барса,
Ничек сөяр идем хатын булгач;
Күргән саен янып сөю арта,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Ул клубта бии Гариф белән,
Көләч йөзле, матур, кашы кыйгач,
Мин елмаеп кына якын киләм,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Танцы бетте, алар бергә кайта,
Яхшы беләм: алар гади юлдаш.
Яхшы беләм: ул мине ярата,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Сөйгәнемне, малай, Салих алды.
Алар китте. Кайгым эчемә сыймас
Йөрәкләрем өзелеп карап калдым,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Ак бәхетләр телим мин аларга,
Берсе ярым, берсе дусым булгач.
Читен икән яшәү дөньяларда,
Кыяр-кыймас,
Кыяр-кыймас.
Тотып җибәр, апаем
Баш төзәтеп ара-тирә,
Баш авырткач, ава-түнә,
Бригадага эшкә әйтергә,
Урам буйлап Ахун килә.
Капка бикле, тәрәз ачык:
Харис агай, басуга чык!
Тәрәзәдән кул күренә,
Стаканы мул күренә;
Фани дөнья эше бетмәс,
Күңел ачар чаккаем, ди,
Тәнгә сихәт тәңкә сыйфат,
Тотып җибәр, апаем, ди.
Авыз итеп ара-тирә,
Ахун килә ава-түнә.
Капка бикле, тәрәз ачык:
Латыйп агай, басуга чык!
Тәрәзәдән кул күренә,
Стаканы мул күренә:
Ахун, малай, сүгенмә, ди,
Чыгып булмый бүгенгә, ди.
Авыз итеп ара-тирә,
Ахун китә ава-түнә.
Капка бикле, тәрәз ачык:
Шакир агай, басуга чык!
Кунак җыйдым өем тулы.
Бүген бездә бәби туе,
Чыгып булмый бүген генә.
Тотып җибәр берне генә!
Авыз итеп ара-тирә,
Ахун килә ава-түнә.
Капка бикле, тәрәз ачык:
Сара җиңги, басуга чык!
Вакыт юк бит, апаем, ди,
Товарымны сатаем, ди.
Самогоным яхшы, диләр,
Бер стакан салып җибәр!
Миндә бетмәс, мичкә кипмәс,
Тагын берне кагып җибәр
Авыз итеп ара-тирә,
Ахун китә ава-түнә.
Җире белән урыны белән,
Җиргә ятып борыны белән,
Ахун йоклый, төшләр күреп,
Төрле мәзәк эшләр күреп:
Аңа, имеш, сөенә-сөенә,
Мәскәү абзый медаль бирә.
Өф-өф итеп
Малай туды безнең. Нинди шатлык!
Икебезгә уртак бәхет таптык.
Сокланабыз аңа исебез китеп,
өф-өф итеп,
өф-өф итеп.
Егет үстерәбез туган илгә,
Мондый асыл малай бездә генә.
Тирбәтәбез йоклаганын көтеп,
өф-өф итеп,
өф-өф итеп
Затлы кием, ефәк аңа гына,
Тәмле-татлы нәрсә тамагына.
Тәпи йөри башлый яңа гына,
тып-тып итеп,
тып-тып итеп.
Малай үсә. Буе, яше арта,
Бәби чагы инде калды артта.
Күн диванга ятып «Казбек» тарта,
пыф-пыф итеп,
пыф-пыф итеп.
«Әни, давай, миңа шиблет кидер,
Алыгыз миңа заграничный нидер!
Әти, давай, папироска йөгер,
лап-лап итеп,
лап-лап итеп!»
Йөгерәсең, кала тузан тузып,
Автомобильләрне юлда узып,
Магазинга, магазинга тизрәк,
«Казбек» кирәк,
«Казбек» кирәк!
Яңа мода костюм тапты уйлап,
Газиз парәң булгач, бостон юллап,
Йөгерәбез икәү урам буйлап,
анда лап-лап,
монда лап-лап.
Укырга җибәрдек, бармый анда,
Безнең сүзне алмый искә-санга,
Коньяк эчә хәзер ресторанда,
голт-голт итеп,
голт-голт итеп.
Матур кызлар белән прәннек ашый,
Акча сорап безгә допрос ясый,
Бирми торсаң, хәзер кыйнап ташлый,
дөп-дөп итеп,
дөп-дөп итеп.
Җыелыштан соң уйлану
Собраниедә йолкыш Габделбарый
Мине тәнкыйтьләргә кереште.
Кадеремне белми, әйдә, ярый,
Мин онытмам әле бу эшне
кәнишне!
Үзен сөя, имеш, ә кем сөйми,
Саттаров та телгә килеште;
Җаббаров та шулар көен көйли,
Язып куйыйм әле бу эшне,
кәнишне!
Ул малайлар пүскәй кычкырсыннар,
Көз көне санарбыз чебешне.
Бу абзагыз сезне бәреп егар!
Болай гына куймыйм бу эшне,
кәнишне!
Иртәгә үк куып чыгарырга
Пычак телле шадра егетне!
Миңа каршы гауга кубарырга,
Мин күп күрдем андый җимешне,
кәнишне!
Партком, цехком миңа каршы чыга,
Коры тотам, ахры, мин эшне,
Может, миңа азрак йомшарырга,
Әзрәк юл куярга тиешле,
кәнишне?..
Хатын да бит мине кушбугаз, ди,
Халык сүзен тыңлау килешле.
Үч алырга йодрык кызган иде,
Куеп торыйм, ахры, бу эшне
кәнишне?!
Дипломлы кәләш
Вакыт җиткән аңарга
Кияү эзләп карарга;
Агроном дипломы белән
Катык сата базарда.
Вак-вак атлаган була,
Урам таптаган була.
Ә анасы, безгә кереп,
Кызын мактаган була.
Гуртка барасыңмыни,
Бирнә аласыңмыни?
Кияү чыкмаган кызыңны
Миңа тагасыңмыни?
Кино килгән, кино килгән
Малай-шалай сөенеп йөри,
Беләсезме шатлык нидән?
Авыл шаулый, авыл гөрли:
Кино килгән, кино килгән
Сөенделәр җегет-җилән:
Яхшы хәбәр, җилле хәбәр.
Инде безгә бүтән кино
Күреп булмас көзгә кадәр.
Кызлар өчен ямьле көннәр,
Курчак кебек киенделәр.
Җиңгиләр дә сөенделәр,
Дәртләнделәр яшь киленнәр.
Правлениегә халык тулды,
Кәнсә эче гөрли генә.
Гайнан абзый акча җыйды,
Билет-фәлән бирми генә.
Кәгазь майлы боткамыни,
Билет сезгә чурткамыни;
Өйгә кайтып киткәндә, ди,
Ташлыйсыз бит идәнгә, ди.
Утырабыз кино көтеп,
Көнбагышны учлап тетеп;
Төкерәбез уңга-сулга,
Теф-теф итеп, теф-теф итеп.
Гайнан абый, нинди кино?
Башла инде, унбер тула!
Җәмәгатьләр, хәзер була
Сезнең алда «Волга-Волга».
Әйдә, бөтер, Гайнан абый!
Әйдә, төкер, Гайнан абзый!
Егерме ел карый-карый,
Эч пошканда, ул да ярый.
Киноң шундый җүнсезмени,
Артистларың телсезмени:
Иреннәрен селкетәләр,
Сөйләшмичә ни көтәләр?
Гайнан әйтә: Товаришлар,
Күп сөйләшеп бу артистлар
Карлыкканнар, шуңа алар
Сөйләшмиләр, бичаралар.
Карый-карый тәмам алҗап,
Сигез тапкыр лента ялгап,
Өч бүлеген бетергәндә,
Мотор тынды бөтенләйгә.
Гайнан әйтә: Мотор янган,
Бер шөребе төшеп калган,
Ардым инде үзем дә, ди,
Җитеп торыр бүгенгә, ди.
Калганнарын, ходай кушса,
Моторны, ди, ямап булса,
Тәвәккәлләп көен-көйгә,
Күрсәтербез берсекөнгә.
Килешү
Бакчагызда нәфис гөл генә лә,
Сулар сибәр идем мин генә.
Харис абзый, Хафизәттәй,
Сулар сибәр идем мин генә.
Бик мәслихәт күрә әткәй-әнкәй,
Сандугач та очыра баласын.
Харис абзый, Хафизәттәй,
Сандугач та очыра баласын.
Мин һөнәрсез түгел, мал да табам,
Почёт тактасында сурәтем.
Харис абзый, Хафизәттәй,
Язмыш шулай язган, күрәсең.
Сез, кәнишне, үзегез белерсез лә,
Сез аңламый торган түгелсез.
Харис абзый, Хафизәттәй,
Ялгыз йөрүләре күңелсез.
Кичә генә бардым шәһәргә лә,
Ефәк күлмәк алдым мәһәргә.
Харис абзый, Хафизәттәй,
Ефәк күлмәк алдым мәһәргә.
Без килештек, сездән рөхсәт кирәк,
Фатихагыз кирәк яшьләргә,
Харис абзый, Хафизәттәй,
Пар күгәрчен кебек яшәргә.
Авыл клубында концерт
Фокус күрсәтүче чибәр егет,
«Карагыз, мин бик тиз байыйм» диеп,
Кузгалмыйча баскан урыныннан,
Акча койды авыз-борыныннан.
Күр әле, карт, диде кемдер берәү,
Менә Айсылуга асыл кияү.
Утырыр идек акча санап кына,
Кияү байлыгына карап кына.
Шуннан егет, төрле юк-бар сөйләп,
Кулына алды ике төпсез чиләк.
Берсе эченә берсен каплады,
Шуннан товар чыгара башлады
Улым, диде шулчак Шәкүр бабай,
Ай-яй, ансат мал табасың, малай.
Чыгарчәле шуннан ансат кына
Сыерларга ферма ясап кына.
Безнең председатель Сафа куштан
Бушатырга мачтыр юкны буштан.
Хикмәт чыкмый аның, ә син оста,
Ярдәм итче шуңа, пожалыста!
Сәләхетдин абзый сүзләре
Дүрт малаем дүрт урында,
Газетта алар турында
Язалар, сөенә күңел,
Мактанып әйтү түгел.
Алар район күркесе лә,
Начальниклар дүртесе дә,
Сокланып туймый күңел,
Мактанып әйтү түгел.
Кабинетта уңга-сулга
Кычкыралар телефонга,
Мал табалар бик җиңел,
Мактанып әйтү түгел.
Базарга да левковуйда,
Абзарга да левковуйда,
Башкалага күчү уйда,
Мактанып әйтү түгел.
Бер министр кызын димли,
Кызы фәрештәгә тиң, ди,
Ләкин малай, кирәкми, ди,
Мактанып әйтү түгел.
Бер төрик әле, Сәйфулла,
Янчыгым юк минем монда,
Калган акча сандыгында,
Мактанып әйтү түгел.
Карчык белән без икәү
Өй каршында тупыл үскән,
Тәрәзәдән кояш төшкән.
Әнкәләре белән түрдә
Чәй эчәбез икәү бергә.
Чәй эчәбез шикәр кабып,
Үткәннәрне искә алып:
Шөкер, дибез бер-бер артлы,
Кишер чәе бәрәкәтле!
Карчык минем уңган нәрсә,
Аш-су фәлән әзерләсә,
Бәлеш-мазар чамаласа,
Телең йотма, шәйләп аша!
Кырык еллап тату торып,
Хәлле генә тормыш корып,
Берсе-берсе баһадирдай
Үстердек без алты малай.
Тәмле уйлар, татлы уйлар
Кунак булды безнең өйдә:
«Яшь киленнәр, ямьле туйлар
Шатлык алып килер безгә.
Йортлар салып шыңгырдатып
Чыршы белән, нарат белән,
Тарантаслар зыңгырдатып,
Туйга китсәк пар ат белән
Әнкәләре ефәк кигән,
Көмеш кашык балда-майда,
Йөрербез без карчык белән
Бер малайдан бер малайга
Килеп керсәк, менә кемнәр,
Урын түрдә, аста мендәр.
Сый бар иде бик бәләкәй,
Җитешегез, әткәй-әнкәй!
Безгә пачут, безгә хөрмәт,
Кызылымы, акмы кирәк!
Эһем-эһем, әйдә, ярар,
Исәнлеккә, балакайлар!..»
Тәмле уйлар, татлы уйлар
Кунак булды безнең өйдә.
Яшь киленнәр, ямьле туйлар
Күренмәде әле безгә.
Хәстәрлисең югын-барын,
Һәркайсына кием-салым.
Укып чыккач, кеше булгач,
Кая синең малайларың?
Олактылар калаларга,
Җайлы эшкә, чиста эшкә.
Ятим калган ихатада
Кычыткан да әрем үсә.
Туганкай, инде нишләргә,
Үпкәлибез бу яшьләргә,
Калдык колхозда эшләргә
Карчык белән без икәү.
Шәрифулла күршем белән
Әмма ансат һөнәр таптым,
Баеп ятам җайлап кына.
Бура чаптым, бура саттым
Файда калды байтак кына.
Караңгы төн, кара урман,
Атым белән барам юлдан.
Бу урманда күпме агач
Китте инде минем кулдан
Кисәм чыршы, кисәм нарат,
Үзем карыйм уңга-сулга.
Мылтык асып, усал карап
Килеп чыкты Шәрифулла.
Нигә боздың син законны?
Хәзер язам пыртакулны!
Рапорт бирәм начальникка,
Әзерләп куй биш йөз сумны!
Абзыкаем, Шәрифулла,
Үзең күрше, үзең кода;
Каршы торма минем юлда,
Ярты литр менә кулда!
Үзең өчен караштыр җай,
Хөкүмәт ул болай да бай.
Адәм кулы кисә торыр,
Урман һаман үсә торыр.
Моның чаклы кем дә чиртә,
Харап икән ике киртә!
Татулыкка ниләр җитә,
Тотып җибәр исәнлеккә!
Мөмкин түгел һич, знакум,
Каты, малай, монда закон;
Берне генә авыз итсәм
Ачы да соң, нәләт төшкән!
Штубы син юлны кара,
Күренмиме кеше-кара,
Тагын берне авыз итсәм
Ай-яй, ачы, нәләт төшкән.
Мин күрмәгән, син белмәгән
Башың азат мең бәладән.
Ходай саклап эләкмәсәк,
Тыныч кына булыр яшәп
Ярый, сау бул, Шәрифулла,
Сагындырма, ялындырма;
Кагылгала иртә-кичен,
Сындырырбыз мәгәричен!
Караңгы төн, кара урман,
Шыпырт кына кайтам юлдан.
Йөри торгач, бәхетсезлек
Килде чыкты, Ходай орган.
Кем уйлаган, кемнәр белгән,
Бәла тактым бу башыма,
Шәрифулла күршем белән
Килеп бастык суд каршына.
Тапсак сигез, бүлсәк тигез,
Белгән идек дөнья җаен;
Инде хәзер нәрсә дибез,
Шәрифулла абзыкаем?!
Тема юк
Юл читендә читәннәр,
Койма юк.
Җырлар идем читәнне,
Тема юк.
Иске амбар утыра
Кыйгаеп,
Язар идем шул турда,
Тема юк.
Юлдан олау шуыша
Озаеп,
Ике әтәч сугыша,
Тема юк.
Ике абзый, баскычка
Таянып,
Ачы махра пыскыта,
Тема юк.
Басуларда, яланда
Кызу эш,
Ялкау йоклый саламда,
Күреп төш.
Уятмадым кешене,
Ни гаеп!
Кыза бодай көшеле,
Тема юк.
Елга буена киләм
Моңаеп,
Туктап тәмәке төрәм,
Тема юк.
Урамда да тема юк,
Йортта юк.
Миндә, ахры, талант та,
Чорт та юк!
Механик кемне сүгә?
Нәләт кенә төшсен тракторга,
Шундый җебегән, шундый булмаган,
Кичә генә чыгып китте кырга,
Бүген әнә тагын туктаган.
Тагын буксир белән монда сөйрәт,
Тазарт, чистарт маен, балчыгын!
Может, аңа яңа запчасть кирәк?
Мало ли что,
Тотсын капчыгын!
Кайчан гына ремонтта булды,
Тагын ремонт сорый, әшәке!
Аның өчен миңа выговор кунды,
Тфү, сабаке!
Тәмәкене ташлаганда
Тәмәкене зарарлы, ди, врач,
Ә ник тарта үзе алай булгач?
Алдаша, конечно, ну шулай да
Ташларга уйладым мин бу айда.
Хатынга да шуны әйтеп куйдым,
Янчыкны син, хатын, җыеп куй, дим,
Шырпы, кәгазь, тәмәкесе тулып,
Күренмәсен күзгә шайтан булып!
Ихтыярым җитте, таптым җаен,
Тәүфыйк арта, малай, сәгать саен.
Ишек бикләп утырам, сынап көчем,
Тарткан кешеләрне күрмәс өчен.
Ташлап булмый, диеп әйтмә юкны!
Ихтыяр, дим, әллә бездә юкмы!
Түз йөрәгем, димен, кичкә кадәр,
Премия бирәм, түзсәң әгәр.
Йөрәк түзде шулай кичкә кадәр,
Түзгән өчен наград сорый, каһәр,
Вәгъдә булгач, димен, йөрәк, тукта,
Бер төрәбез, әйдә, хатын юкта.
Автор киңәш итми
Арып көндез эш белән,
Түшәк җәеп кич белән
Йоклый бирсен карт-коры.
Гыйшык-мыйшык уй белән,
Чыгып китте юл белән
Бу сүзләрнең авторы.
Ире эштә булсачы,
Үзе көтә булсачы,
Бакча туры, өй туры
Озак шакып тормады,
Серенада җырлады
Бу юлларның авторы.
Берәү чыкты ишектән,
Танып булмый ничек тә,
Монда төшми ай нуры.
Кем икәнен күрмичә,
Чәчәк сузды белмичә
Бу юлларның авторы.
Яңак янды чалт итеп,
Ут күренде ялт итеп,
Әйтим инде туп-туры:
Мескенем, таеп һуштан,
Чәчрәп төште баскычтан
Бу юлларның авторы.
Имансыз Габделәхәт,
Тимер куллы кабахәт,
Мылтык белән аткыры
Ирле хатын янына
Киңәш итми барырга
Бу юлларның авторы.
Урынбасар булу яхшырак
Киңәш итәм: җәфа чигеп йөрмә,
Һөнәр эзләп йөрмә аптырап.
Яхшы гына оклад килгән җирдә
Урынбасар булу яхшырак.
Шәп кабинет. Өстәл. Йомшак диван.
Телефонын бор да шылтырат.
Җаның тыныч булган җирдә, туган,
Урынбасар булу яхшырак.
Бер эшне дә үзең хәл итмисең,
Берни өчен җавап бирмисең.
Эшләр хөрти китсә, мин күрмәдем,
Мин начальник түгел бит, дисең.
Рәхәт. Җылы. Тыныч. Оклад килә.
Елына бер чыгып доклад сөйлә,
Начальникка күрен ялтырап,
Урынбасар булу яхшырак.
Карт егет хәле
Балакаем, Гайфулла,
Сиңа утыз яшь тула.
Үзе чибәр, үзе зирәк
Килен алырга кирәк!
Сәлимгәрәй Саҗидәсе,
Сәләхинең Сагыйдәсе,
Сәйфелмөлек Сәкинәсе
Бары да сиңа бик киләсе.
Балакаем, Гайфулла,
Миңа алтмыш яшь тула.
Эшкә оста, теле кыска
Килен алыйк, пожалыста!
Шакир агай Шакирәсе,
Гали агай Галимәсе,
Вафа кызы Васыйлә
Бары да барырлар сиңа.
Кашың да кара синең,
Күзең дә кара синең,
Чәчәк кебек яшь гомерең
Әрәмгә кала синең.
Әхмүш кызы Оркыя
Кулларыннан гөл коя;
Балакаем, Гайфулла,
Шуны алсак, ни була?
Хат язмаган дисеңме,
Сүз кушмаган дисеңме;
Әллә сиңа әйтмәгәч тә,
Күз кысмаган дисеңме?
Сафа кызы Мөршидә,
Садыйк кызы күршедә;
Барсына да каш сикерттем,
Каш сикертми берсе дә.
Яшең узгач илледән,
Сакал булыр билеңнән.
Картайганчы йөрерсеңме
Буйдак булып, җебегән!