Ийэбит Аммаҕа балыыһаҕа сыттаҕына хайдаҕын туһунан төлөпүөнүнэн ыйыттахпытына «үчүгэй» дииллэрэ. Дьиэтигэр бэйэтэ хааман киирэрин көрөөрү долгуйарбыт, онтубут эмиэ көтөҕүллэн киирбитин көрөн хомойорбут ахан, кыыһа Иванна ол кинилэр дьиэлэригэр бүрүүкээбит кэмнэри санаан үөһэ тыынар, ийэтин санныттан аргыый имэрийэр.
Бу сытан кини ийэ, хаһаайка киһи буоларынан, хара күүһүнэн илиитин-атаҕын хамсата, эрчийэ сатаан, дьиэбэр-уоппар, дьоммор тугу эрэ туһалаатарбын диэн санаанан салайтаран иистэммит, бэргэһэҕэ тиийэ тикпит.
Биирдэ эбэ биэрэгэр Сиэллээх Маарыйа олорорун көрдүм. Дьэ салыбыраан-илибирээн тиийэн кэпсэттим, сиэли кытта хайдах үлэлиири сүбэлэттим. Кини «эн бэйэҥ сатыаҕыҥ, үөрэниэҕиҥ. Сиэли сууйбакка тутун, онтуҥ бэйэтэ маас курдук туһалыа» диэбитэ. Дьэ онон кини сүбэтинэн, сиэлинэн эппин сотун да сотун буолбутум. Сылгыһыт Байбалтан куулунан сиэли ылан тугу баайбатахпыный диэх курдук, улахан дьарык оҥостубутум, диэн Чугдаара сиэлинэн дьарыктаммыта эмиэ улаханнык туһалаабытын махталынан ахтар.
Аны өйүгэр-санаатыгар киирэр көрүүлэрин, санаатын-оноотун барытын, тиһиллэн кэлэр хоһооннорун блокнокка түһэрэргэ дьулуспут. Дьүөгэлэрэ киниэхэ анаан-минээн аҕалар литератураларын ааҕар, билсэр эбит.
МИН СЫЛАЙДЫМ ЫАЛДЬАРТАН
САХСЫРҔА
Кыаммат киһини, оннооҕор, сахсырҕа атаҕастыыр* * *
САНАА ТИҺИГЭ
* * *
2008 с.ЭТИТЭР, ИЭТЭР ИЭЙИИЛЭРИМ
Матрена Ивановна хоһоонугар, эппитин курдук, «айылҕатын дьикти күүһэ абылаан», блокнотугар айылҕаттан анаммыт ураты дьоҕура арыллан, аһыллан, бэйэтин биллэрэн эрэрин туһунан хоһоонунан этитиилэр киирэн кэлбиттэрэ кэккэлии тиһиллибит.
* * *
Дьэ ити курдук тохтоло суох кэлэн барбыт этитиилэрин өйүгэр-санаатыгар иэтэн, Матрена Ивановна айылгытынан анаммыт арыллыытыгар сыыйа кэлбит.
Нэһилиэкпитигэр быыбар буолбута. Кэргэним Дмитрий эмиэ кыттарга быһаарыммыта. Дьэ бу кэмҥэ мин кулгааҕым дьиктитик аһыллан, дьон тугу саҥарарын истэр буолбутум. Аны харахпын симтэхпинэ, кимнээх саҥаралларын истэрим уонна көрөрүм, диир Матрена Ивановна.
Кэргэнэ Дмитрий Николаевич баһылыгынан быыбарданан, онтон Матрена Ивановна дьонун-сэргэтин үөрдэн, соһутан, сыыйа бэттэх кэлэн барыытыгар аны көһүтүллүбэтэх иэдээн тиийэн кэлбитэ. Григорьевтар орто уоллара Ваня бу орто дойдуттан баран, ыар ыарыыттан саҥа өрүттэн эрэр ийэтин улаханнык аймаабыта
Ыар аһыылаах ыал таһыгар доҕотторо ыкса мустубуттара. Матрена Ивановна чугас дьүөгэтэ Мира Михайловна Барабанова уонна Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕэр олорор алгысчыт, сэрэбиэйдьит Варвара Николаевна Федороваҕа илдьэ барбыт. Кини Матренаны кытта билсээт, «хайа, бу кыыһыҥ айылҕалаах эбит» диэн быһаарбыт.
Дьүөгэм Мира Сырдыгы, Аар Саарыны ыҥыран аҕалан, дьоҕурбун астарыы сиэрин-туомун оҥорторбута. Миигин олоппоско уот иннигэр олордубуттара. Икки атаҕым сиргэ батары киирэн хаалбыт курдуктара. Икки айылҕалаах киһи алгыстарыттан, айылҕабын уһугуннарбыт түгэннэриттэн эмиэ маннык этитиилээх хоһоон тахсыбыта.
Сотору кэминэн доҕотторо Мира Барабанова, иистэнньэҥ идэлээх дьүөгэтэ Мария Егоровна Никитина-Оһуор Маайа, Бүтэйдээхтэн Варвара Николаевна Федорова Матренаны Ньурбаҕа «Сата» турбазатыгар илдьэ барбыттар. Дьэ манна Матрена эмиэ айылҕалаах Александр Кузьмич Петрову-Аар Саарыны көрсөн, сэһэргэһэн, ыраастанан, киниттэн Чугдаара Хотун диэн ааттанан дойдутугар эргиллибит. Аар Саарын эмиэ Матренаны көрөөт, «айылҕалаах киһи хаайтара сылдьар эбит» диэбит.
Сатаҕа кэлбиппит сарсыныгар Аар Саарын таһырдьаттан мас тэллэйин тутан киирбитэ. Дьиктитэ диэн, онто көстүүтүнэн оруобуна Матрена Московская курдуга. Бэйэм даҕаны хайдах эрэ кинини чугастык ылынарым, Москваҕа дьиҥнээх көмүллэ сытар сиригэр тиийиэхтээхпин быһыылаах дии саныырым.