– W dzisiejszych czasach dobrze jest mieć takie znajomości.
Ci właśnie znajomi ojca zasmakowali w polowaniach i przyjeżdżali z wielkiego lasu obwieszeni zającami albo bażantami. Kładli to wszystko w przedpokoju na stole, i zanim jeszcze siedli do stołu, wychylali po pół szklanki wódki. Dom pachniał bigosem.
Adelka wiedziała, że takiego wieczoru będzie musiała grać. Pilnowała też, żeby był pod ręką Antek ze swoim akordeonem. Niczego tak się nie bala jak ojca, kiedy się złościł.
Gdy nadszedł czas, matka kazała im wziąć instrumenty i iść do pokoju. Mężczyźni zapalali papierosy i zapadała cisza. Adelka podawała ton i zaczynali z Antkiem grać. PrzySopkach MandżuriiPaweł brał swoje skrzypce i dołączał do duetu. Misia stała w drzwiach i patrzyła na nich z dumą.
– Temu najmłodszemu kupię kontrabas – mówił Paweł. Witek chował się za matkę, kiedy na niego patrzono.
Przez cały czas gry Adelka myślała o martwych zwierzętach na stole w przedpokoju.
Wszystkie miały otwarte oczy. Oczy ptaków wyglądały jak szklane kamienie z pierścionków, ale oczy zajęcy były jakieś straszne. Adelce wydawało się, że śledzą każdy jej ruch. Ptaki leżały powiązane w pęczki za nogi, jak rzodkiewki. Zające pojedynczo. Szukała w ich sierści i piórach ran od kul, ale tylko czasami udawało się jej znaleźć skrzepnięte okrągłe strupy. Martwym zającom krew skapywała z nosa na podłogę. Miaty pyszczki podobne do kotów. Adelka poprawiała im głowy, tak żeby znalazły się na stole.
Kiedyś wśród ustrzelonych bażantów dojrzała jakiegoś innego ptaka. Był mniejszy i miał piękne niebieskie piórka. Ten kolor ją zachwycił. Adelka zapragnęła je mieć. Nie wiedziała jeszcze, co z nimi zrobi, ale wiedziała, że chce je mieć. Ostrożnie wyrywała pióra, jedno po drugim, aż miała w dłoni niebieski pierzasty bukiet. Przewiązała go białą wstążką do włosów i chciała pokazać matce. W kuchni weszła prosto na ojca.
– Co to jest? Coś ty zrobiła? Czy wiesz, co zrobiłaś?!
Adelka cofnęła się pod kredens.
– Oskubałaś sójkę pana Widyny! A on ją sobie specjalnie ustrzelił.
Misia stanęła przy Pawle, a w drzwiach pojawiły się ciekawe głowy gości.
Ojciec chwycił Adelkę żelaznym chwytem za ramię i poprowadził do pokoju. Popchnął ją ze złością, tak że stanęła przed rozmawiającym z kimś Widyną.
– Co jest? – zapytał ten nieprzytomnie. Miał mętny wzrok.
– Oskubała twoją sójkę! – krzyknął Paweł. Adelka wyciągnęła przed siebie bukiet z piór.
Ręce jej drżały.
– Oddaj te pióra panu Widynie – warknął do niej Paweł. – Misiu, dawaj groch. Ukarzemy ją przykładnie. Z dziećmi trzeba ostro… I trzymać je krótko.
Misia niechętnie podała mu torebkę grochu. Paweł wysypał groch w kącie pokoju i kazał klęknąć na nim córce. Adelka uklękła i zrobiło się na chwilę cicho. Czuła, że wszyscy na nią patrzą. Pomyślała, że powinna teraz umrzeć.
– Chuj z sójką. Polej, Paweł – zabulgotał w tej ciszy Widyna i gwar ożył na nowo.
Czas Pawia
Paweł leżał na wznak i wiedział, że już nie uśnie. Za oknem robiło się szaro. Bolała go głowa i koszmarnie chciało mu się pić. Był jednak zbyt zmęczony i przybity, żeby teraz wstać i iść do kuchni. Rozpamiętywał więc cały wczorajszy wieczór, wielką bibę, kilka pierwszych toastów, bo następnych nie pamiętał, niewybredne żarty Uklei, jakieś tańce, jakieś niezadowolone miny kobiet, jakieś pretensje. A potem pomyślał, że skończył czterdzieści lat i oto zamknął pierwszą część swojego życia. Dotarł do szczytu, a teraz, leżąc na wznak z potwornym kacem, patrzy w mijający czas. Zaczął przypominać sobie jeszcze inne dni i inne wieczory. Oglądał je niby film, gdy się go puści od końca do początku – groteskowy, śmieszny i bez sensu, jak jego życie. Widział wszystkie obrazy ze szczegółami, ale wydały mu się nieważne i bez znaczenia. Zobaczył w ten sposób całą swoją przeszłość. I nie znalazł w niej nic, z czego bytby dumny, co by go ucieszyło, co budziłoby jakiekolwiek dobre uczucia. Nie było w całej tej dziwacznej opowieści nic pewnego, stałego, czego można by się uchwycić. Było tylko szarpanie się, nie spełnione marzenia, nie zaspokojone pragnienia. „Nic mi się nie udało" – pomyślał. Zachciało mu się płakać, więc spróbował, ale chyba zapomniał, bo nie płakał od dziecka. Przełknął gęstą gorzką ślinę i chciał wydobyć dziecięcy szloch z gardła i płuc. Nic z tego nie wyszło, więc rzucił się myślami w przyszłość i na siłę pomyślał o tym, co będzie, co ma jeszcze do zrobienia: kurs i pewnie awans, dzieci do średnich szkół, rozbudowa domu i pokoje do wynajęcia, nawet nie pokoje, ale pensjonat, mały dom wczasowy dla letników z Kielc i Krakowa. Na chwilę ożywił się w środku i zapomniał o bólu głowy, języku suchym jak wiór, połkniętym płaczu. Ale ten straszny smutek powrócił. Pomyślał, że jego przyszłość jest taka sama jak przeszłość – wydarzają się w niej różne rzeczy, które nic nie znaczą, donikąd nie prowadzą. Ta myśl wzbudziła w nim lęk, bo za tym wszystkim, za kursem i awansem, za pensjonatem i rozbudową domu, za wszelkimi pomysłami, wszelkim działaniem była śmierć. I Paweł Boski zdał sobie sprawę, że tej bezsennej skacowanej nocy patrzy bezradnie na narodziny swojej śmierci. Że oto wybiła godzina południa życia i teraz powoli, podstępnie i niezauważalnie nadciąga zmierzch.
Poczuł się jak opuszczone dziecko, jak grudka ziemi rzucona na pobocze drogi. Leżał na wznak w szorstkiej i nieuchwytnej teraźniejszości i czuł, że z każdą sekundą rozpada się w nicość razem z nią.
Czas Ruty
Ruta była nawet gotowa pokochać Ukleję. Mogła go traktować jak wielkie chore zwierzę. Ale Ukleja nie chciał jej miłości – chciał nad nią władzy.
Rucie czasem wydawało się, że w Uklei siedzi kudłaty Zły Człowiek – tak samo się na nią kładł, jak Zły Człowiek na matkę. Ale matka przyzwalała na to z uśmiechem na twarzy, a w Rucie budziły się wtedy złość i nienawiść, które – jak ciasto drożdżowe – rosły i pęczniały. Zawsze potem Ukleja usypiał na niej, a jego ciało wydzielało woń alkoholu. Ruta wysuwała się spod tego ciała i szła do łazienki. Nalewała pełną wannę wody i leżała w niej, aż woda wystygła.
Ukleja zamykał Rutę w domu samą.
Zostawiał jej w kuchni mnóstwo dobrego jedzenia z restauracji „Zacisze": kurczaka na zimno, golonkę, rybę w galarecie, sałatkę jarzynową, jajka w majonezie, śledzie w śmietanie – co tylko było w jadłospisie. W domu Uklei niczego jej nie brakowało. Chodziła z pokoju do pokoju, słuchała radia, przebierała się w swoje suknie, przymierzała pantofle i kapelusze. Miała dwie szafy ubrań, kasetkę pełną złotej biżuterii, kilkanaście kapeluszy i dziesiątki par butów, więc dostała to, czego chciała. Na początku wprawdzie myślała, że będzie mogła przechadzać się w tych strojach po ulicach Taszowa i paradować przed kościołem na rynku, słyszeć westchnienia i kątem oka widzieć pełne zachwytu spojrzenia. Ukleja jednak nie pozwalał jej wychodzić samej. Mogła wyjść tylko z nim. A on zabierał ją do swoich kumpli i zadzierał na niej jedwabne spódnice, żeby pochwalić się jej udami. Albo brał ją do Boskich w Prawieku, albo na brydża do mecenasów i sekretarzy, gdzie nudziła się i godzinami wpatrywała w swoje nylonowe pończochy. _
Potem Ukleja przejął od zadłużonego u niego fotografa aparat na stojaku i wyposażenie ciemni. Ruta szybko pojęła, na czym polega robienie zdjęć. Aparat stał w sypialni i Ukleja zawsze, zanim wchodził do łóżka, nastawiał samowyzwalacz. Potem Ruta oglądała w czerwonym świetle ciemni zwały ciała Uklei, jego tyłek, genitalia, tłuste i wydatne jak u kobiety piersi, pokryte czarną szczeciną. Widziała też siebie przygniecioną i pokawałkowaną na piersi, uda i brzuch. Kiedy więc zostawała sama, przebierała się w swoje suknie i stawała wypachniona i elegancka przed okiem obiektywu.
„Klik" – mówił aparat z zachwytem.
Czas Misi
Przemijanie czasu martwiło Misie szczególnie w maju. Maj gwałtownie wciskał się na swoje miejsce w szeregu miesięcy i eksplodował. Wszystko zaczynało wzrastać i kwitnąć. Naraz.
Misia, obyta z wczesnowiosennym, płowoszarym widokiem z okna kuchni, nie mogła przyzwyczaić się do codziennych zmian, jakimi szafował maj. Najpierw, w ciągu dwóch dni, zazieleniły się łąki. Potem Czarna błysnęła zielono i wpuściła w swoje wody światło, które od tego dnia codziennie przybierało inne odcienie. Las na Papierni stał się seledynowy, potem zielony, w końcu ściemniał i zanurzył się w cieniu.
W maju kwitł sad Misi i to był znak, że można prać wszystkie zatęchłe od zimy ubrania, zasłony, pościel, chodniki, serwety i narzuty. Przeciągała między kwitnącymi jabłoniami sznurki i zapełniała różowo-biały sad jaskrawymi kolorami. Za Misia dreptały dzieci, kury i psy. Czasem przychodził też Izydor, ale on zawsze mówił o rzeczach, które jej nie zajmowały.
W sadzie myślała o tym, że nie da się zatrzymać kwitnienia drzew i że płatki nieuchronnie się osypią, a liście zaś z czasem zbrązowieją, a potem opadną. Nie pocieszała jej myśl, że w przyszłym roku znowu będzie tak samo, bo wiedziała, że to nieprawda. W przyszłym roku drzewa będą inne – większe, ich gałęzie masywniejsze, inna będzie trawa, inne owoce. Nigdy nie powtórzy się ta kwitnąca gałąź. „Nigdy nie powtórzy się to wieszanie prania – myślała. – Nigdy nie powtórzę się ja."
Wracała do kuchni i brała się do szykowania obiadu, ale wszystko, co robiła, wydawało się jej prostackie i niezgrabne. Pierogi były nieforemne, kopytka nierówne, makaron – gruby i ordynarny. Obrane do czysta ziemniaki nagle dostawały oczek, które trzeba było wydłubywać czubkiem noża.
Misia była taka jak ten sad i jak wszystko na świecie, co podlega czasowi. Przytyła po trzecim dziecku, jej włosy straciły blask i zrobiły się proste. Oczy miały teraz kolor gorzkiej czekolady.
Była czwarty raz w ciąży i po raz pierwszy pomyślała, że to za dużo jak na nią. Nie chciała tego dziecka.
Urodził się syn, któremu dała imię Marek. Był. cichy i spokojny.
Od początku przesypiał całą noc. Ożywiał się tylko, gdy widział pierś. Paweł pojechał na kolejne szkolenie, więc w połogu Misia zajmował się Michał.
– To dużo dla ciebie czworo dzieci – powiedział. – Powinniście się jakoś zabezpieczyć. W końcu Paweł zna się na tym.
Wkrótce Misia upewniła się, że Paweł chodzi z Ukleją na baby. Może nie powinna mieć mu tego za złe. Najpierw była w ciąży – gruba i spuchnięta. Potem w połogu, który źle znosiła. Jednak miała mu za złe.
Wiedziała, że on obściskuje i pieprzy te wszystkie bufetowe, sklepowe z mięsnych sklepów, kelnerki z restauracji, które kontroluje jako urzędnik państwowy. Znajdowała na koszuli Pawła ślady szminki, pojedyncze długie włosy. Zaczęła tropić w jego rzeczach obce zapachy. W końcu znalazła napoczętą paczkę prezerwatyw, których nigdy nie używał, kiedy się kochali.
Misia zawołała z góry Izydora i razem rozdzielili wielkie podwójne małżeńskie łóżko w sypialni. Widziała, że Izydorowi spodobał się ten pomysł. Dodał coś nawet od siebie do tej nowej konfiguracji – postawił donicę z wielką palmą na środku pokoju między łóżkami. Michał przyglądał się temu z kuchni, paląc papierosa.
Kiedy Paweł wrócił lekko podpity, Misia podeszła do niego z czwórką dzieci.
– Zabiję cię, jeżeli zrobisz to jeszcze raz – powiedziała. Zamrugał oczami, ale nie próbował udawać, że nie wie, o co chodzi. Potem rzucił buty w kąt i zaśmiał się wesoło.
– Zabiję cię – powtórzyła Misia tak ponuro, że niemowlę na jej ręku rozpłakało się żałośnie.
Późną jesienią Marek zachorował na koklusz i umarł.
Czas sadu
Sad ma swoje dwa czasy, które przeplatają się i następują rok po roku. To czas jabłoni i czas grusz.
W marcu, kiedy ziemia robi się ciepła, sad zaczyna wibrować i wpija się w ciało ziemi podziemnymi, szponiastymi łapami. Drzewa ssą ziemię jak szczenięta, a ich pnie stają się cieplejsze.
W roku jabłoni drzewa ciągną z ziemi kwaśne wody podziemnych rzek, które mają moc zmiany i ruchu. W tych wodach jest potrzeba parcia, wzrastania i rozprzestrzeniania się.
W roku grusz jest zupełnie inaczej. Czas grusz to wysysanie z minerałów słodkich soków, to powolne i łagodne łączenie ich w liściach z promieniami słońca. Drzewa zatrzymują się w swoim wzroście i smakują słodycz samego bycia. Bez ruchu, bez rozwoju. Sad wydaje się wtedy niezmienny.
W roku jabłoni kwiaty kwitną krótko, lecz najpiękniej. Często ścina je mróz albo strząsają gwałtowne wiatry. Owoców jest wiele, lecz drobnych i niezbyt okazałych.