Arthur Conan Doyle
ANTA?VORTOJ DE LA TRADUKINTO
Mi neniel pardonpetas pro mia esperantigo de propraj nomoj en tiu ?i traduko. Min ?iam ?enas fremdlingvaj nomoj, ofte por mi neprononceblaj, meze de Esperanta teksto, ?ar ili ?iam hezitigas la rapidan fluon de mia legado. Ne nur tio, sed la fremdlingvaj nomoj ne akceptas nature adjektivigon a? adverbigon, kaj — plej grave — akuzativigon. Ne ekzistas regulo, kiu tekstas:
; a?:
. Agi tiel estas subtila subfoso de nia lingvo, kaj vidigas mankon de fido pri ?i entute.
Alilandula fu?prononco de anglaj propraj nomoj nur konfirmas por mi mian sintenon.
En la kazo de Dr Watson (tiel), la nomo mem jam ?ajnas havi akuzativan fina?on, kio estas maloportuna (?u Dr Watson'on — ba!), do mi uzas: doktoro Vatsono.
Vivanta homo eble havas rajton al sia nomo, sed tio ne nepre validas kaze de fikcia krea?o. Ni devas liberigi nin de imponi?o anta? la nomaj ideogramoj, kaj restarigi la fluantecon de nia ?atata lingvo!
Alia problemeto levi?as jam en la titolo: temas pri la angla vorto
The Baskervilles Dog
The Dog of the Baskervilles
hound
?ashundo
SINJORO ?ERLOKO HOLMSO
Sinjoro ?erloko Holmso, kiu kutime elliti?is tre malfrue en la matenoj, krom je tiuj ne maloftaj okazoj, kiam li maldormis tutan nokton, sidis anta? la matenman?a tablo. Mi staris sur la apudkamena tapi?eto kaj levis la bastonon postlasitan de nia vizitinto la anta?an vesperon. Tio estis bela dika ligna?o, tuberkapa, de tiu speco, kiun oni nomas penanga advokato”. ?uste sub la kapo estis ar?enta bendeto, lar?a preska? unu colon. “Al Jakobo Mortimero,M.R.K.?., de liaj amikoj en M?K” estis sur ?i gravurita, kun la dato “1884”. Estis ?uste tia bastono, kian kutimis porti pramodaj familiaj kuracistoj — digna, solida kaj kura?iga.
— Nu, Vatsono, kiel vi taksas ?in?
Holmso sidante prezentis al mi sian dorson, kaj mi neniel signis al li mian okupi?on.
— Kiel vi sciis, kion mi faras? ?ajnas al mi, ke vi havas kapmalanta?e okulojn.
— Tamen mi havas brilpoluritan ar?entumitan kafujon anta? mi, — li diris. — Sed diru al mi, Vatsono, kiel vi taksas la bastonon de nia vizitinto? ?ar ni beda?rinde maltrafis lin kaj scias nenion pri lia komisio, tiu hazarda memora?o i?as grava. Lasu, ke mi a?du vin rekonstrui la homon per esplorado de ?i.
— ?ajnas al mi, — mi diris, la?eble imitante la metodojn de mia kunulo, — ke doktoro Mortimero estas sukcesinta maljuneta kuracisto, altestimata, ?ar tiuj, kiuj konas lin, donacis al li tiun ?i atesta?on pri sia ?ato.
— Bone! — diris Holmso. — Bonege!
— Al mi ?ajnas cetere, ke plej probable li estas kampara kuracisto, kiu sufi?e multe vizitadas mar?e.
— Kial do?
— ?ar tiu ?i bastono, kvankam origine tre bela, estas tiom uz?ifita, ke mi malfacile imagas, ke urba kuracisto portus ?in. La dika metala bastonpinto estas tute trivita, ?ar evidente li multe mar?is kun ?i.
— Senmanke kredinde! — diris Holmso.
— Kaj cetere, jen estas la “amikoj de M?K”. Mi konjektas, ke tio estas iu ?asista klubo, al kies membroj li eble havigis iom da kuracista helpo, kaj kiuj reciproke donacis al li modestan memora?on.
— Vere, Vatsono, vi superas vin mem, — diris Holmso, retro?ovante sian se?on kaj fajrigante cigaredon. — Mi nepre devas diri, ke en tiuj priskriboj, kiujn vi bonvolis publikigi pri miaj propraj modestaj plenumoj, vi kutime subtaksis la proprajn talentojn. Eble vi ne estas mem luma, sed lumon vi konduktas. Kelkaj homoj, kiuj ne estas geniaj, rimarkinde kapablas stimuli. Mi konfesas, kara homo, ke mi tre multe ?uldas al vi.
Li neniam anta?e diris simile, kaj necesas konfesi, ke liaj vortoj profunde plezurigis min, ?ar min ofte pikis lia indiferento pri mia admirado kaj miaj provoj por publikigi liajn metodojn. Mi anka? fieris pensante, ke mi sufi?e mastras lian sistemon por utiligi ?in la? maniero, kiu gajnis lian aprobon. Li nun prenis la bastonon el miaj manoj kaj esploris ?in dum kelkaj minutoj per senvitraj okuloj. Poste, kun mieno interesata, li demetis sian cigaredon kaj, portinte la bastonon al la fenestro, li traesploris ?in denove per konveksa lupeo.
— Interese, kvankam elemente, — li diris, reirante al sia ?atata angulo de la kanapo. — Certe trovi?as unu-du indikoj sur la bastono. ?i donas al ni fundamenton por pluraj induktoj.
— ?u mi ion neglektis? — mi demandis, iom memgravige. — Mi esperas, ke nenion atentindan mi pretervidis, ?u?
— Mi timas, kara mia Vatsono, ke plimultaj viaj konkludoj estis eraraj. Kiam mi diris, ke vi stimulas min, mi intencis diri, se paroli malka?e, ke per rimarkado de viaj eraroj mi estis de tempo al tempo gvidata al la vero. Tio ne signifas, ke en tiu ?i kazo vi tute malpravis. La homo certe estas kampara kuracisto. Kaj li multe mar?as.
— Sekve mi pravis.
— Tiomgrade.
— Sed tio estis la tuto.
— Ne, ne, kara mia Vatsono, tute ne — neniel la tuto. Mi volas sugesti, ekzemple, ke solena donaco al kuracisto pli ver?ajne venas de malsanulejo ol de ?asista klubo, kaj kiam la literoj “?K” sekvas tiun malsanulejon, la vortoj “?aring-Kruca” tre nature sugesti?as.
— Vi eble pravas.
— Probableco trovi?as tiudirekte. Kaj se ni akceptas tion kiel provizoran hipotezon, ni havas novan fundamenton la? kiu ni komencu konstrui tiun nekonatan vizitinton.
— Nu do, se ni supozas, ke “M?K” efektive indikas “Malsanulejon ?aring-Krucan”, kiajn pliajn induktojn ni rajtas elpreni?
— ?u neniuj sin proponas? Vi konas miajn metodojn. Utiligu ilin!
— Mi povas nur pripensi la memevidentan konkludon, ke la homo kuracistis en la ?efurbo anta? ol iri en la kamparon.
— Al mi ?ajnas, ke ni rajtas riski iom pli ol tion. Rigardu la aferon jenmaniere. Je kia okazo estus plej probable, ke tian solenan donacon oni transdonus? Kiam liaj amikoj unui?us por doni al li garantia?on pri sia bonvolo? Evidente en la momento, kiam doktoro Mortimero eksi?is el de?orado en la malsanulejo por komenci propran kuracistan praktikon. Ni scias, ke okazis tia donacado. Ni opinias, ke okazis ?an?i?o de urba malsanulejo al kampara praktiko. ?u do tro stre?as nian indukton se ni diras, ke la donaco estis prezentita okaze de la ?an?i?o?
— Tio certe ?ajnas tre probabla.
— Nu, vi konstatos, ke li ne povis esti stabano de la malsanulejo, ?ar tian postenon povus havi nur iu firme establita en londona praktikado, kaj tia persono ne drivus en la kamparon. Kio li estis do? Se li estis en la malsanulejo kaj tamen ne stabano, li povis esti nur dom?irurgo a? kuracisto — ne multe pli ol supera studento. Kaj li foriris anta? kvin jaroj — la dato trovi?as sur la bastono. Sekve via serioza meza?a familia kuracisto malaperas en maldensan aeron, kara mia Vatsono, kaj aperas junulo malpli ol tridekjara, afabla, senambicia, distrita, kaj posedanto de ?atata hundo, kiun mi emas malprecize priskribi kiel pli grandan ol terhundo kaj malpli grandan ol dogo.
Mi ridis malkredeme, dum ?erloko Holmso klini?is malanta?en sur sia kanapo kaj blovis etajn ?anceli?ajn fumringojn al la plafono.
— Koncerne la lastan parton, mankas al mi rimedo por kontroli vin, — mi diris, — sed almena? ne estas malfacile eltrovi kelkajn detalojn pri la a?o kaj profesia kariero de la homo.
De mia malgranda medicina breto mi prenis la
?u malsano estas reveno al pratipo?
Kelkaj kurioza?oj de atavismo
(?urnalo de psi?ologio, Marto 1883). Medicina oficisto en la paro?oj de Grimpeno, Torsleo, kaj Alta Barovo.
— Neniu mencio pri tiu loka ?asista klubo, Vatsono, — diris Holmso kun petola rideto, — sed kampara kuracisto, kiel vi tre lerte rimarkis. Al mi ?ajnas, ke miaj induktoj estas pli-malpli pravigitaj. Koncerne la adjektivojn, mi diris, se mi ?uste memoras: afabla, senambicia kaj distrita. La? mia sperto, nur homo afabla en tiu ?i mondo ricevas solenajn donaca?ojn, nur homo senambicia forlasas londonan karieron por iri en kamparon, kaj nur homo distrita postlasas sian bastonon kaj ne vizitkarton post tuthora atendado en via ?ambro.
— Kaj la hundo?
— ?i kutimis porti tiun ?i bastonon malanta? sia mastro. ?ar la bastono pezas, la hundo tenis ?in forte en la mezo, kaj la signoj de ?iaj dentoj klare videblas. La makzelo de la hundo, kiel indikas la spaco inter tiuj ?i signoj, estas miaopinie tro lar?a por esti terhunda kaj ne sufi?e lar?a por esti doga. ?i eble estas — jes, al kukolo, ?i ja estas spanielo kurbharara.
Li jam stari?is kaj dumparole trapasis la ?ambron. Nun li haltis en la fenestra alkovo. En lia vo?o a?di?is tia konvinkita sonoro, ke mi ekrigardis lin surprizite.
— Kara homo, kiel eblas, ke vi tiom certu pri tio?
— Pro la tre simpla kialo, ke mi vidas tiun hundon mem ?e nia sojlo, kaj jen a?di?as la sonoro de ?ia mastro. Ne foriru, mi vin petas, Vatsono. Li estas via profesia frato, kaj via ?eesto eble helpos min. Nun estas drameca sortmomento, Vatsono, kiam vi a?das sur la ?tuparo pa?ojn, kiuj mar?as en vian vivon, kaj vi ne scias, ?u tio signifas bonon a? mison. Kion petos doktoro Mortimero, scienculo, de ?erloko Holmso, fakulo pri krimoj? Envenu!
La aspekto de nia vizitanto estis por mi surpriza, ?ar mi atendis tipan kamparan kuraciston. Li estis tre altstatura maldikulo, kun longa nazo beksimila, kiu elstari?is inter du akravidaj grizaj okuloj, tre proksimaj unu al la alia kaj hele briletantaj malanta? orkadraj okulvitroj. Li estis vestita la? profesia sed iom malzorga maniero, ?ar lia redingoto estis malpureta kaj lia pantalono ?ifita. Kvankam li estis juna, lia longa dorso estis jam kurbi?inta, kaj li mar?is kun anta?en?ovo de la kapo kaj ?enerala mieno gape bonvolema. Envene liaj okuloj trafis la bastonon en la mano de Holmso, kaj li alkuris ?in kun krio de ?ojo.
— Mi estas tre kontenta, — li diris. — Mi ne certis, ?u mi lasis ?in ?i tie a? en la ?ipkompania Oficejo. Tiun bastonon mi ne volus perdi por io en la mondo.
— Donaco, mi vidas, — diris Holmso.
— Jes, sinjoro.
— De la Malsanulejo ?aring-Kruca, ?u?
— De unu-du amikoj tie okaze de mia edzi?o.
— Ho ve, tre malbone! — diris Holmso, skuante la kapon.
Doktoro Mortimero palpebrumis malanta? la okulvitroj pro milda ekmiro. — Kial malbone?
— Nur pro tio, ke vi perturbis niajn etajn deduktojn. Via edzi?o, ?u vi diris?
— Jes, sinjoro. Mi edzi?is, kaj tial forlasis la malsanulejon kaj samtempe ?iun esperon pri konsulta posteno. Necesis havi propran hejmon.
— Vidi?as, ke ni ne tiom eraris finfine, — diris Holmso. — Kaj nun, doktoro Jakobo Mortimero…
— Sinjoro, nur sinjoro — modesta MRK?.
— Kaj homo precizema, evidente.
— Diletanto pri sciencoj, sinjoro Holmso, kolektanto de konkoj sur la bordoj de la granda nekonata oceano. Mi supozas, ke ?uste sinjoron Holmso mi alparolas, sed ne…
— Ne, jen mia amiko doktoro Vatsono.
— Mi ?ojas renkonti vin, sinjoro. Mi a?dis mencion de via nomo en ligo kun tiu de via amiko. Vi tre interesas min, sinjoro Holmso. Mi vere ne atendis kranion tiel dolikocefalan a? tiom emfazitan superorbitan evoluon. ?u vi ne kontra?as, ke mi tu?u per mia fingro vian parietan kava?on? Gipsa?o de via kranio, sinjoro, ?is la originalo haveblos, estus ornama?o en ajna antropologia muzeo. Mi ne volas ofendi, sed konfesinde mi avidas vian kranion.
?erloko Holmso gestis sidige al nia stranga vizitanto.
— Ke vi estas entuziasmulo pri via pensdirekto mi konstatas, sinjoro, kiel anka? mi pri la mia, — li diris. — Mi observas pro via montrofingro, ke vi mem volvas viajn cigaredojn. Ne hezitu fajrigi.
La viro elprenis paperon kaj tabakon kaj volvis la duan per la unua la? surpriza lerteco. Li havis longajn tremetajn fingrojn tiel viglajn kaj senripozajn kiel insektaj antenoj.
Holmso silentis, sed liaj etaj rapidmovaj ekrigardoj indikis al mi lian intereson pri nia stranga kunulo.
— Mi supozas, sinjoro, — li diris finfine, — ke ne nur kun la celo esplori mian kranion vi honorigis min per vizito pasint-vespere kaj denove hodia??
— Ne, sinjoro, ne; kvankam ?ojigas min la ebleco fari anka? tion. Mi venis al vi, sinjoro Holmso, ?ar mi rekonas, ke mi mem estas homo nepraktika, kaj ?ar mi subite frontas plej seriozan kaj eksterordinaran problemon. ?ar mi konstatas, ke vi estas la dua eksperto en E?ropo…
— ?u vere, sinjoro! ?u mi rajtas demandi, kies honoro estas trovi?i sur la unua loko? — demandis Holmso iom malafable.
— Al homo precize sciencmensa la laboro de sinjoro Bertillon. nepre ?iam forte imponas.
— ?u do vi ne prefere konsultu lin?
— Mi diris, sinjoro: al homo precize sciencmensa. Sed estas rekonate, ke kiel homo praktikema vi estas senrivala. Espereble, sinjoro, mi kontra?vole ne…
— Nur iomete, — diris Holmso. — ?ajnas al mi, doktoro Mortimero, ke plej sa?e vi sen plua prokrasto bonvolu diri al mi klare, precize kia estas la naturo de la problemo, pri kiu vi postulas mian helpon.
?apitro 2
LA MALBENO DE L' BASKERVILOJ
— En mia po?o mi havas manuskripton, — diris doktoro Jakobo Mortimero.
— Mi rimarkis ?in, kiam vi venis en la ?ambron, — diris Holmso.
— ?i estas manuskripto malnova.
— El la frua dek-oka jarcento, se ?i ne estas falsa?o.
— Kial vi povas diri tion, sinjoro?
— La tutan tempon dum vi parolis, vi vidigis al mi unu-du colojn da ?i por mia esploro. Tiu estus mallerta spertulo, kiu ne scius dati dokumenton en limo de pli-malpli unu jardeko. Vi eble legis mian monografieton pri tiu temo. Mi alju?as tion al 1730.
— La preciza dato estas 1742. — Doktoro Mortimero elprenis ?in el sia po?o. — Tiun ?i familian dokumenton transdonis al mia prizorgo kavaliro Karlo Baskervilo, kies subita kaj tragika morto anta? ?irka? tri monatoj kreis tiom da eksciti?o en Devono. Mi volas diri, ke mi estis tiel lia persona amiko kiel lia kuracisto. Li estis fortmensulo, sinjoro, sagaca, praktika, kaj same senfantazia kiel mi mem. Tamen li taksis tre serioze tiun ?i dokumenton, kaj li estis mense preparita al ?uste tia pereo, kia fine trafis lin.
Holmso etendis sian manon por la manuskripto kaj platigis ?in kontra? sia genuo.
— Vi rimarkas, Vatsono, la alternajn uzadojn de la longa s kaj la mallonga. Tio estas unu el la indikoj, kiuj ebligis al mi difini la daton.
Mi rigardis trans lian ?ultron la flavan paperon kaj la pali?intan skribon.