Паехала й у Сьцёпкавых манiста каўбас з вышак, калi падпiльнаваў яе Мацеяў кот; i сплыла ў Кузьмовае Арыны смажаная курыца, якую яна вынесла, каб астыла ў каморцы. Пачало неставаць i яек на седалах, паводля бабскага падлiку. Калi гэта прайшло, дык i на масла паскупела, бо сьмятану з збанкоў як чарамi хто шчароўваў. Памог Рыжы суседзям i сыры сушыць. Дзiвiўся ўвесь канец з гэтых праяваў, але нiхто ня ведаў поваду ўсяго гэтага.
А Рыжы адно пацягваецца ды грэецца на сонцы. Ён, каб каму на вочы паказвацца, дык не, пазагуменьню абыдзе й зробiць так гладка, што як з маслам. А iншы раз, калi ня ўдаецца ягоная валакiта й дома з-за стала гоняць, выцягне з-пад полу бульбiну на сярэдзiну хаты ды грызе сырую, залiўшыся сьлязьмi. Трасе тады Мацей галавою, гледзячы на ягоны хiтры вынахад: "А каб ты ўрэзаўся, каб ты... Ото-ж ты розуму набраўся!" - ды дасьць ложак iз дзьве стравы. Вось Рыжы й жыў так, покуль не раскусiлi яго ды не перашкодзiлi ў ягонай дзейнасьцi. Асаблiва прычынiўся Мiхась Янаў, якi добра даў лупцаванкi Рыжаму ў мяшку ад мукi, а пасьля яшчэ сучкаю з двара правёў.
Пераканаўшыся ў тым, што ня варта далей галаву ламаць у сваiм сяле, каб каго перахiтрыць, выбраўся Рыжы на правiнцыю. I забраўся ён пад Нёман, да Вiнькi. Там зь месяц жыраваў Вiнькавымi трацяголетнiмi шынкамi, а таксама й у Ясiхi сыры часта перасыхалi на сонцы. Бывала так падсохнуць, што толькi крошкi застануцца. Яна кляне Вiнькавы дзецi, а Рыжы сербане вады зь Нёману ды на сонца.
Пасьля Рыжы ў засьценак забраўся. Тут у Жаўняркевiчыхi гусей, падвешаных на марозе, пад страхою абмацаў. Жаўняркевiчыха адразае ў гаршчок патрохi, а ён сабе пакрысе. Ды яшчэ вечарам так спалохаў Жаўняркевiчыху, пгго тая дзён тры i ўдзень баялася на падстрэўнiк лезьцi.
З часам Рыжы й зусiм зацiх у нашых ваколiцах: ён недзе ўжо далей рабiў свае абходы.
У нас дома было спакойна. Бабы сьцiхлi гаварыць аб тым, што куры мала яек нясуць, цi мала сьмятаны ў збанкох, цi сыры нехта падглядае. Мацей жыў далей спакойна, але мышы сталi зьяўляцца. У сяле мужчыны часта гаварылi аб хiтрасьцi Мацеявага ката ды часам i пагаварвалi: "Хiтры, як Мацеяў кот".
Ужо было халаднавата. Мацей да зiмы рыхтаваўся. Аднае ранiцы, калi толькi што ўстаў Мацей i зьбiраўся ў гумно йсьцi, заяўкаў кот пад дзьвярыма. Мацей адчынiў дзьверы й убачыў Рыжага, якi памалу ўсунуўся ў хату. "Наш кот, цi што?" - прагаварыў Мацей, прыглядаючыся. А Рыжы, страсянуўшы хвастом, як мага на печ.
За тыдзень Рыжы дажыў свой век - Мацей знайшоў яго няжывога ў падпавецi. Пахаваў яго каля яблынi, успамiнаючы ягоныя добрыя й злыя ўчынкi.
Аднак хiтрасьць Рыжага й цяпер жыве мiж нас, i цяпер мы часта кажам: "Хiтры, як Мацеяў кот".
М.Багун
СТРАШНАЕ СПАТКАНЬНЕ
I
- Вось што, Тараска: годзе ўжо табе каля рэчкi бегаць, лепш занёс-бы ты дзядзьку полудзень на Высокi Бераг. Не палянуйся, сынок, - сказала мне матка.
Я быў хлопец паслушны i любiў, калi мяне за гэта хвалiлi. Мяне таксама цiкавiў i рум на Высокiм Беразе. Усю зiму возяць туды калоды i навязуць iх, бывала, столькi, што загрузяць увесь бераг. А калоды ўсе такiя тоўстыя, такiя гладкiя, роўныя - паглядзець i то было люба.
А колькi там народу, колькi гоману, крыку i сьмеху! Проста, як на кiрмашы.
Разумеецца, я зь вялiкаю ахвотаю згадзiўся занесьцi дзядзьку полудзень.
II
Яшчэ зранку, на досьвiтку, пайшоў наш дзядзька на рум бiць калоды. У маiм уяўленьнi яшчэ i цяпер жыва ўстае гэты Высокi Бераг над Нёмнам, дзе так страшна бушуе веснавая вада! Яна ня тоўпiцца ў берагох, iмкнецца напрасткi, на ачосы, вылiваецца зь берагоў i шырокаю стужкаю, хвалюючыся, бяжыць па нiзкiх лагчынах, як-бы хоча хутчэй дабегчы ў нейкi далёкi-далёкi край, каб першаю прынесьцi туды якуюсь вельмi важную вестку адгэтуль. А самым цiкавым для мяне было пабачыць, як з высокага яруса бярвеньяя кацiлi ў Нёман калоды. Высока над вадою ляжаць гэтыя ярусы. Ад ярусаў да самай вады падложаны тонкiя, доўгiя бярвеньнi, каб калоды кацiлiся латвей i шпарчэй. На ярўсах стаяць маладыя хлопцы i сталыя мужчыны з бомамi ў руках.
- Р-р-разам! Р-р-разам!
На момант усё зацiхае. Зь нястрыманаю сiлаю i з громам бервяно падае ў ваду.
- Гу-у-у! - бухаецца яно ў Нёман, на момант зьнiкае ў вадзе, i толькi цэлая сьцяна срэбных пырскаў уздымаецца ў гэтым месцы.
III
Я жыва сабраўся, дастаў зь пячуры сваю дубiнку, бо ў лесе мог налучыцца воўк, а, седзячы ў хаце, я ўжо колькi разоў лупцаваў у сваiх думках гэтаю дубiнаю воўка, узяў дзядзькаў полудзень i выйшаў з хаты. На дварэ, каля хлява, на сухой кастрыцы ляжаў Галас, зь якiм я быў у вялiкай дружбе. Убачыўшы мяне, Галас завiляў хвастом у знак прывiтаньня.
Я сьвiснуў.
Галас падняўся, пацягнуўся, i пазяхнуў. Але, як вiдаць, ён ня выспаўся або так штось заленаваўся, бо ня кiнуўся адразу да мяне, як рабiў гэта звычайна. Ён прысеў на кастрыцы i задняю нагою стаў чухаць каля вуха.
- Галаска, цюцiк! На, цю, на! На, цю, на! - пазваў я яго.
Галас неахвотна пабег за мною, правёў мяне за кладку; але як толькi я ўвайшоў у лес, мой Галас пачаў адставаць: сядзе на дарозе i сядзiць. А калi я аглядаўся, ён махаў хвастом, як-бы хацеў сказаць, што ў яго няма ахвоты iсьцi зы мною.
Галас зрабiў мне яшчэ адну цi дзьве ўступкi i сяк-так дайшоў да лесу. Але тут ён спынiўся каля першых хвояў, доўга нюхаў зямлю i ўжо не падымаў на мяне галавы, як я яго нi клiкаў. Панюхаўшы, Галас азiрнуўся вакол, штось разважаючы, трушком пабег краем лесу i зьнiк.
- Ну, я-ж табе пакажу! - патрос я дубiнкаю ў бок Галаса i пайшоў далей.
Гэтае здарэньне крыху парушыла той добры настрой, у якiм быў я, выходзячы з дому.
Перш-на-перш мне было крыўдна: тая асоба, якую лiчыў я сваiм прыхiльным сябрам, якую ня раз частаваў я вялiкiмi кавалкамi аладак i хлеба, за што мне часта пападала ад старэйшых у доме, аказалася зусiм не такою, як гэта я думаў. Але пачуцьцё крыўды скора прайшло, бо я меў натуру незлапомную, i яно зьмянiлася пытаньнем: чаму Галас не пабег за мною?
Цi ня лiчыць ён мяне такiм нiкчэмным, што iсьцi зы мною празь лес па глухой дарозе ён проста не адважваецца па той прычыне, што я не магу даць нiякай забясьпекi?
Гэтыя пытаньнi ўжо датыкалiся майго гонару, i я, прызнацца, крыху ўськiпеў.
Я сьмела кiнуў вачыма на лес, мацней сьцiснуў у руцэ сваю дубiнку i яшчэ шпарчэй стаў перабiраць нагамi, падымаў дубiнку i стукаў ёю шмат болей, чым вымагалася ўмовамi хады. Затое-ж я чуўся сьмялей i гэтым дадаваў сабе той храбрасьцi, якой, на жаль, у мяне бракавала.
А лес быў стары i глухi. Па адзiн бок дарогi стаялi больш елкi, але такiя цёмныя i панурыя, што нiчога добрага не казалi майму сэрцу.
Чым далей падаваўся я ў гэты лес, тым усё больш глушэла. I галасы птушак, што так звонка несьлiся з ускраiны лесу, цяпер змоўклi. Або iх тут ня было, або яны проста не адважвалiся падаваць голасу. Скарэй за ўсё баялiся, бо птушкi наагул тут пападалiся. А самы лес рабiўся больш i больш няпрыхiльным, чужым, незнаёмым i, што горш за ўсё, варожым. Калi я пазiраў у бок лугу, якi прасьвечваўся скрозь галiны лесу, мне было крыху весялей. Але як толькi я кiдаў вочы ў процiлеглы бок, асаблiва на гэта Паляшукова балота, я адчуваў сябе не па сабе. Там цягнуўся вялiкi лес, густы i стары. I пазiраў ён на мяне зусiм ня ласкава. Ён быў пахмурны, i як мне здавалася, ня любiў, калi ў яго ўладарства заходзiць такi вузел, як я.
IV
Цяпер я адчуў, што гэта дарога не такая i лёгкая, якою здавалася яна мне дома. I мне зноў успомнiўся Галас. Чаму ён не згадзiўся iсьцi зы мною празь лес? Цяпер я зразумеў, што Галас, напэўна, счуў воўчыя сьляды, калi ён так доўга затрымаўся каля першых хвояў, адкуль i вярнуўся дадому. Мне стала маркотна i сьцiшна. А гэта дубiнка, якою я так казырыўся на печы, здалася мне проста сьмяхотнай.
Я прайшоў яшчэ крокаў сто. Па правай руцэ цягнуўся ельнiк уперамешку з маладымi хвоямi, а зь левага боку пачынаўся бярэзьнiк. Тут пачыналася дарога на Млыновiшча.
I толькi зiрнуў я ў кут мiж гэтых дарог, як адразу спынiўся i аслупянеў. Валасы на галаве сталi падымацца i расьцi, шапка насунулася на вочы, а ногi страцiлi здольнасьць руху. Скура на мне шорхнула, сэрца замлела...
Сярод старых бярэзiн, нагнутых тоўстымi камлямi над зямлёю i абросшых сiвым мохам, стаяў зьвер! Зьвер гэты быў нязвычайнай вялiчынi. Асаблiва вялiкай была яго галава i наагул увесь перад. Масьцi ён быў шэрай, шэрсьць меў кудлатую i доўгую. Першы момант аняменьня i адзервяненьня прайшоў, i думкi мае пачалi крыху варушыцца. Я навет перастаў адчуваць уплыў страху i цiхенька, зусiм бяз слоў, засьпяваў пра сябе песьню:
Ходзiць сьвекар па двару,
Расчасаўшы бараду.
Чаму яна, гэта песьня, прыйшла цяпер мне на памяць, я не магу растлумачыць.
А зьвер стаяў на адным месцы, загарадзiўшы мне дарогу. Ён стаяў нярухома, толькi зрэдку, i ледзь прыкметна, варушылася яго страшная галава i вялiзарныя вушы. Думкi аб тым, як разьмiнуцца з гэтым зьверам i як занесьцi дзядзьку полудзень, у мяне ня было, бо я цьвёрда ўпэўнены быў у тым, што далей таго месца, дзе я стаю цяпер, ня зрушуся нi на адзiн крок. Разгледзеўшы зьвера, я пераканаўся, што гэта быў воўк. Я колькi разоў бачыў воўка, але такога вялiкага i страшнага мне не даводзiлася нiколi сустракаць.
"Чаго-ж ён так узiраецца на мяне? Чаму ён ня кiдаецца i не хапае?... Эх! Галас, Галас! Чаму ты не пабег зы мною?"
Мяне ахапiў нейкi жаль, i я гатоў быў заплакаць. Мне так шкада стала свайго дому, мамы, таты, братоў i сясьцёр! А воўк як-бы насьмiхаецца зь мяне, стаiць, пазiрае, зачароўвае мяне сваiм зьвярыным поглядам.
Мiмаволi я пачаў памаленьку адступаць назад, ня спускаючы вачэй з воўка. Воўк нiчога - стаiць. Мне стала крыху лягчэй. Я ступiў назад - яшчэ, яшчэ. Ужо крокаў дваццаць адышоўся я такiм парадкам. Воўк ледзь-ледзь вiдаць, але не варушыцца.
Павярнуўся тады я, - у ваднэй руцэ палка, у другой збан зь дзядзькавым полуднем, i як засмалiў, як прылёг! Азiрнуўся толькi тады, калi зь лесу пачала выплываць наша хата. Тут я спынiўся, пайшоў цiха i важна, думаючы аб тым, як павесьцi дома апавяданьне аб гэтым выпадку.
На дварэ мяне сустрэў Галас i кiнуўся да мяне.
- Iдзi, iдзi! Я цябе пачастую!
I як толькi Галас хацеў падскочыць, каб лiзнуць мяне ў твар, я злосна штурхнуў яго нагою.
- Чаму-ж ты вярнуўся? - спытала мама.
Я стаў расказваць, што было ў дарозе. Мацi слухала мяне ўважлiва. А як вечарам прыйшоў зь лесу мой тата i сказаў, што ў Пятровiчах (якраз недалёка ад месца, дзе быў гэты выпадак) воўк патрывожыў пастухоў i авечак, то ўсе ў нас дома пераканалiся, што я сапраўды спаткаўся з воўкам.
* * *
Тыднi праз два давялося мне зноў iсьцi па гэтай дарозе. Але цяпер я быў не адзiн - я iшоў на крок ззаду за сваiм бацькам. Прыйшоўшы на гэтае самае месца, я зiрнуў туды, дзе стаяў воўк.
I што-ж вы думаеце?
Гэты самы воўк стаяў i цяпер!
Нiчога не сказаў я свайму бацьку, iду i пазiраю.
Дасьце веры: гэта была старая крывая бярэзiна, абросшая мохам i нахiленая над долам!
Я баяўся сьмеху i нiкому не сказаў аб гэтай памылцы, i толькi цяпер, мае дарагiя, прызнаюся вам ува ўсёй гэтай праўдзе.
Якуб Колас
ЯК ПТУШКI ДУБ РАТАВАЛI
Напэўна не скажу, над якою рэчкаю векаваў стары дуб: цi то над Нёманам, цi то над Сьвiслаччу. Ды гэта не мяняе сутнасьцi справы. Важна тое, што няўзнакi год за годам на дуб навальвалася старасьць. Верхавiна яго лысець пачала, i ўжо некалькi голых, як пальцы рук, галiн, нiбы сьвечкi, высока сьвяцiлiся ў небе. Вакольнае насельнiцтва - лазовыя кусты, круглаверхiя вербы, старадрэвiны, хвоi з краю лугу i маладое пакаленьне дубоў зь iх жыхарамi - не маглi не заўважыць, што шматгадовы дуб над рэчкаю пачынае паддавацца старасьцi. Гэта акалiчнасьць выклiкала ў самых наглядальнiкаў невясёлыя думкi аб сваiм уласным лёсе. А важней за ўсё - шкада было старога дубу, усе да яго папрывыкалi, любiлi грозны шум яго ў часе летнiх навальнiц. Наагул прыемна было глядзець, як дуб ваяваў з бурамi i непагодамi, не кланяўся iм, а стаяў моцна. Галiны i лiсьце на галiнах былi зялёныя, сакаўныя, поўныя жыцьця. Здавалася, i зносу ня будзе асiлку-дубу. I раптам такая, прыкрая праява: захварэў дуб i павольна засыхае!
Сарока, зразумеўшы думкi лазовых кустоў, першая зачычыкала, зашыкала, забалбатала на ўсе галасы:
- Чуеце, чуеце! Дуб старэе! Дуб старэе! Недалёка час, калi ён, небарака, рухне на дол!
На крык сарокi адгукнулiся галкi, вароны, сiваваронкi, гарласты драч, бакас-музыкант, чапля i шмат iншых птушак. Да iх далучыўся паважны крумкач. За даўгавечнасьць, за веданьне жыцьця, за мудрасьць адны называлi яго прафэсарам, другiя - акадэмiкам. Усё птацтва, як па сыгналу, сабралася каля дубу, пад дубам i на самым дубе.
- Ой, што-ж сталася з дубам, суседачкi мае! - трашчэла сарока.
- Такi дзябёлы, такi моцны, i - на табе! Засыхае, бедненькi, - журылiся сiваваронкi.
Некаторы час каля дубу стаяў такi гармiдар, што, цяжка было разабраць, хто што гаворыць. Дзюбаты крумкач, седзячы на засохлым дубовым суку, раптам падаў нягромкi голас, але яго ўсе пачулi. Голас гэты быў нейкi зусiм асаблiвы, гарлавы, нiбы ён зарадзiўся ўнутры вальляка i там заграз. Цяжка было дакладна азначыць голас мудрага крумкача. Голас гэты нагадваў словы "грруп", "крруп", "крум". А некаторым навет здалося, што крумкач выразна вымавiў: "труп". На гэты час падляцелi сюды сойка, дрозд i галуб.
- А матачкi мае! - у роспачы цiха прамовiла сойка: - гэта-ж ён варожыць, што памрэ дуб i ад яго астанецца труп!
- Не, ня гэта гаворыць мудры прафэсар, - уставiў слова галуб: - прафэсар дае параду, што хвораму дубу трэба круп, грэцкiх цi прасяных.
- Вы не разумееце слоў прафэсара, бо ён гаворыць па-лацiнску, - заўважыў дрозд.
- Цiха вы! - зашыкала сарока: прафэсар хоча сказаць прамову!
- Акадэмiк, - паправiла яе сiваваронка.
I запраўды, крумкач заварушыўся, лапануў крыльлямi, зьляцеў на самыя нiзкiя дубовыя сукi, сеў i акiнуў вокам усю птушыную грамаду. Грамада зацiхла, замерла.
- Крак! - цiха пачаў сваю прамову крумкач, так цiха як звычайна пачынаюць свае выступленьнi акадэмiкi на вучоных прэзыдыюмах.
- Ясна ўсiм, шаноўнае птушынае гразмадзтва, - казаў далей крумкач, - наш глыбокапаважаны дуб хворы: галава яго аблысела, а зьнiзу пачало ўтварацца дуплё. Трэба дасьледваць, у якiм стане знаходзiцца сэрцавiна дубу. Папрашу вас, шаноўнае птацтва, пашукаць дзятла i запрасiць яго сюды. Дзяцел, як вядома вам, - выдатны хiрург, добры доктар i прыяцель дрэва.
Цэлыя чароды птушак шуганулi ў лес, каб знайсьцi дзятла. Знайсьцi яго было ня цяжка: дзяцел сядзеў на дрэве i выстукваў аднастайныя гукi, нiбы тэлеграфiсты перадаваў тэлеграму. Птушыная грамада абкружыла дзятла.
- Мiленькi ты наш! - зьвярнулася да дзятла галка: - прыляцелi мы да цябе ад птушынай грамады.
- Дуб стары занядужаў, той, што стаiць над рэчкаю, - далучыўся да галкi дрозд. - Слаўны дуб, i ты, дзятлiк, прылятаў да яго ў госьцi. А што да мяне, дык лепшай пазыцыi для музыкi, як на гэтым дубе, нiдзе няма. Дык патурбуйся, будзь ласкаў, i адведай хворага. Усе мы просiм цябе.
Дзяцел прыпынiў сваю работу i сабраўся ў дарогу. Дарога, праўда, была нядоўгая, ды дзяцел па часьцi лётнiцтва не вялiкi мастак: падляцiць трохi ды прысядзе, а разам з гэтым у сiлу сваёй прафэсii зiрне на адно, на другое дрэва. Нарэшце, усё-ж такi дзяцел з птушкамi-пасланцамi прыбыў да старога дубу. Не сьпяшаючыся, як i належыць старому доктару, дзяцел агледзеў усе дубовыя галiны i невялiкiя дуплiнкi. Агляд рабiў уважна, старанна, залазiў сям-там i ў самае дуплё. Часамi ён, нiбы доктар-нэўрапатолёг, стукаў сваёй доўгай i войстрай дзюбай-малаточкам па дубовай кары, па галiнах. Птушкi з замiраньнем сэрца сачылi за кажным спрактыкаваным рухам дзятла i дзiвiлiся яго ў высокай ступенi спрытным дакторскiм прыёмам i захоўвалi ўрачыстае маўчаньне. Нарэшце, дзяцел скончыў агляд хворага, пасьля чаго, як спрытны акрабат, зрабiў на дзiва прыгожы паварот на пальцах сваiх лапак.
- Дуб хворы, але не настолькi, каб можна было трывожыцца за яго жыцьцё. Дубу патрэбен поўны спакой. Усе дзiркi, што вядуць у нутро дубу, трэба пазатыкаць, а разам з тым паклапацiцца, каб паўночныя i ўсходнiя вятры ня турбавалi старога дубу. А больш за ўсё глядзець, каб анi кроплi вiльгацi, цi будзе гэта дождж цi сьнег, не папала ў нутро дубу. Жалуды пазьнiмаць i лiсьце сям-там прарадзiць, каб умацаваць дубу каранi. Ну вось i ўсё.
Дзяцел пакланiўся птушынай грамадзе, сказаўшы на разьвiтаньне "чык", i наладзiўся ляцець у сваю дарогу.
- Дзякуем, дзякуем табе; дарагi доктар! - адказала птацтва i таксама пакланiлася дзятлу. Галуб з драздом падхапiлi дзятла пад крыльлi i так ляцелi зь iм бяз усякiх перасядак да самай дзятлавай рэзыдэнцыi, а потым далучылiся да птушак, што заставалiся каля дубу.
- Кррак! - зьвярнуўся з другою прамоваю да птушак крумкач: - будзем лячыць дуб. Перш за ўсё - павесiць посьцiлку, каб захаваць дуб ад паўночных вятроў. Дзе мы яе возьмем?
- Нарвем дзеразы i такую выштукуем заслону, што дуб аж ахне! - азвалiся сарокi.
- Добра! - згадзiўся крумкач i дадаў: - Трэба-ж i накрыць дуб.
- Мохам накрыем, сухiм, белым, баравым, - закракалi вароны: - такi выштукуем каптур яму, што нi адна кропля не пападзе ў нутро дубу.
- Усе шчылiнкi пазатыкаем, каб нiякая кропля вiльгацi не прасачылася, загракалi сiваваронкi.
Дружна ўзялiся птушкi за работу. Наўперад пастрасалi жалуды на дубе, паабшчыпалi лiсьце, а без жалудоў i бязь лiсьця дуб амаль тое самае, што чалавек без нагавiц. Шырокая посьцiлка-заслона захоўвала дуб ад паўночных i сухiх усходнiх вятроў, хоць яна замiнала дубу пазiраць у далечы, у шырокi сьвет, што дужа вабiў старога дуба. Пазатыканыя шчылiны не прапускалi ў дуб нi вiльгацi, нi кiслароду. А птушкi былi проста шчасьлiвыя, што так апекавалiся дубам.
Застаецца сказаць ня многа, каб закончыць казку.
Прайшла зiма, а за зiмою, як вядома, iдзе вясна. Вярнулiся з выраю буслы. Яны ня прымалi ўдзелу ў лячэньнi i ахове дубу, бо iх ужо ня было тут: яны падалiся ў вырай. Як зiрнулi яны на дуб, дык з гора i зьдзiўленьня ўгару дзюбы пападымалi: што сталася з дубам? На яго лысай верхавiне адзеты быў каптур, як у старой бабкi. З двух бакоў вiселi шырокiя заслоны. Усе акеначкi ў дубовым камлi былi шчыльна пазатыканыя. Буцьвець пачаў стары дуб i, здавалася, ледзь на нагах трымаўся.
- Што сталася з нашым дубам? Што будзе з нашым домам? - гаварыла бусьлiха, закiнуўшы нос высока ўгару.