К.Патрык
Жанчыны сядзелi за сталом, сервiраваным для снедання. Iх чорныя палiто такiя звычайна носяць турысты ў Мексiцы - былi накiнуты на плечы. Яны выглядалi менавiта так, як i павiнны выглядаць жанчыны сярэднiх год з самых арыстакратычных прыгарадаў Фiладэльфii.
- Mas cafe*, - звярнулася мiс Элен Ярнэл да ганарлiвай афiцыянткi.
* Яшчэ кавы (гiшп.).
Мiс Элен даводзiлася i раней падарожнiчаць, таму яна ведала, як дамагчыся, каб цябе абслужылi ў замежных краiнах.
- I max caliente*, - дадала мiсiс Тругуд, самая старэйшая, якой у Мехiка ранiцай было холадна.
* Больш гарачай (гiшп.).
Мiс Люсi Брэм не сказала нi слова. Яна зiрнула на гадзiннiк - цi не час ужо з'явiцца Марыа.
Афiцыянтка бразнула аб стол металiчным кафейнiкам з цеплаватай кавай.
- Як ты думаеш, Люсi, - спытала Элен, - можа, варта было б выклiкаць Марыа сёння раней? Ён мог бы адвесцi нас куды-небудзь, дзе на снеданне падалi б нешта смачнае i гарачае.
- Марыа i так аказвае нам дастаткова паслуг. - Мiс Люсi крыху пачырванела, калi загаварыла пра маладога гiда-мексiканца. Пачырванела таму, што сяброўкi кпiлi з яе праз гэтага Марыа, а яшчэ таму, што яна якраз падумала пра яго дужыя, па-мексiканску грубыя ногi, якiя яна бачыла ўчора, калi Марыа катаў iх на лодцы па плаваючых садах Ксачымiлька.
Мiс Люсi Брэм, вiдаць, за ўсе пяцьдзесят два гады свайго добрапрыстойнага жыцця старой дзеўкi ў квакерскiм асяроддзi не думала пра мужчынскiя ногi (тым болей у час снедання). Гэта была яшчэ адна трывожная прыкмета той змены, якая адбывалася з ёю пасля прыезду ў Мексiку месяц назад. Змена, вiдаць, адбылася на самай справе раней, калi пасля смерцi хворага бацькi яна раптам зрабiлася страшэнна багатай дзякуючы як фiнансавым абавязацельствам, па якiх яна атрымоўвала дывiдэнды, так i свабодзе ад усялякiх абавязкаў. Але мiс Люсi зразумела гэтай пазней, тут, у Мексiцы, у той дзень, калi знайшла ў Таска Марыа.
Той дзень для мiс Люсi быў, вiдаць, самы багаты на падзеi з усяго яе новага жыцця тут, у Мексiцы. Пачуццё свабоды, якое па-ранейшаму бянтэжыла яе ўраўнаважаную душу, абудзiлася разам з ёю ў запоўненым сонцам гатэльным нумары. Яно лунала над ёю ў час снедання, калi жанчыны сядзелi ў дворыку гатэля (яна ўпотай аплочвала ўсе выдаткi). Гэта пачуццё не маглi прыглушыць нi скаргi Веры наконт халоднага горнага паветра, нi снабiсцкiя заўвагi вопытнай турысткi Элен пра тое, што ў Таска ўсё так мiла, але далёка не так маляўнiча, як у горных мястэчках Тасканii.
Мiс Люсi, якая, апрача Фiладэльфii i Бар-Харбар, нiчога не бачыла, ружовыя вышчарбленыя ветрам дахi i такiя ж ружовыя стромкiя цэрквы Таска здавалiся неверагодным здзяйсненнем мары. "Ружова-чырвоны горад з узростам у палову ад вечнасцi..."
Няўрымслiвая радасць ад "замежжа", ад уласнай незалежнасцi дасягнула вяршынi, калi яна ўбачыла пярсцёнак.
Яна ўбачыла яго ў адной невялiчкай крамцы, дзе прадавалiся вырабы з срэбра, непадалёк ад цянiстай гарадской плошчы. Пярсцёнак прыцягнуў да сябе ўвагу мiс Люсi, калi Вера i Элен таргавалiся з уладальнiкам з-за шпiлькi з вiдарысам асляняцi. Як на яе квакерскi густ, выхаваны на адмаўленнi ўсяго кiдкага, пярсцёнак паказаўся амаль што вульгарным. Вялiкi блiскучы сапфiр белага колеру на тонкай палосцы срэбра. Але ў дзёрзкiм бляску было нешта спакушальнае. Мiс Люсi прымерыла пярсцёнак на палец, i той зiхатнуў ёй у вочы водблескам сонца. У вынiку матчын строгi заручальны пярсцёнак, якi быў, вiдаць, разоў у пяцьдзесят даражэйшы, адразу пабляк i зрабiўся непрыкметным. Мiс Люсi ахапiла бязмежная весялосць, але потым яна засаромелася. Паспешлiва зiрнуўшы на апранутыя ў чорныя палiто постацi Веры i Элен, яна паспрабавала зняць пярсцёнак з пальца.
Пярсцёнак не здымаўся. I пакуль яна вось так змагалася з гэтым пярсцёнкам, да яе падышлi Вера i Элен i пачалi разглядаць яго, ускрыкваючы ад захаплення.
- Божа, Люсi, якi мiленькi!
- Ну чым не заручальны пярсцёнак!
- Не гаварыце глупства, - пачырванела мiс Люсi. - Я занадта старая для яго. Проста прымярала. Здаецца, мне не ўдасца... - Яна зноў пачала сцягваць пярсцёнак. Побач закруцiўся мексiканец - уладальнiк крамы i замурлыкаў камплiменты.
- Давай, Люсi, - падбухторыла Элен. - Купляй!
- Ну, сапраўды, гэта ўжо здаецца недарэчным. Але таму што я, вiдаць, не здолею яго зняць, давядзецца...
Мiс Люсi купiла пярсцёнак з белым сапфiрам i заплацiла суму нашмат большую за яго сапраўдны кошт, але для яе нязначную. Пакуль Элен, якая вяла ўсе фiнансавыя справы ў час падарожжа - бо была наконт гэтага "такая разумная", разбiралася з уладальнiкам крамы, мiс Люсi сказала Веры:
- Калi вернемся ў гатэль, я здыму яго з мылам i вадой.
Але яна так i не зняла пярсцёнка. Нейкiм чынам на iм засяродзiлася адчуванне трывожнага шчасця, якое ўзнiкла зусiм нядаўна.
У Таска энергiя мiс Люсi здавалася невычэрпнай. У той дзень, перад вячэрай, пакуль Вера i Элен заставалiся ў сваiх нумарах, каб даць адпачынак стомленым да ламаты нагам, яна вырашыла вярнуцца ў царкву Санта-Прыска, што ўзвышалася над гарадской плошчай. Першае наведванне царквы было сапсавана пераказам спадарожнiцамi турыстычнага даведнiка. Ёй хацелася пабыць адной у гэтым халодным змрочным будынку, адчуць яго атмасферу вельмi непадобную на простую набожнасць, што панавала ў доме, дзе збiралiся квакеры, там, у Фiладэльфii.
Калi мiс Люсi прайшла праз некалькi драўляных дзвярэй, усярэдзiне шыкоўным бляскам пазалоты яе прывiтаў фантастычнай прыгажосцi алтар, выкананы ў стылi гiшпанскага барока i аздоблены пазалочанымi кветкамi i херувiмамi. Старая сялянка, захутаная ў чорнае, ставiла перад абразом Панны Марыi свечку, якая ўжо пачынала аплываць. У царкву прашмыгнуў дварняк, пакруцiўся i выбег на вулiцу. Велiч храма ў спалучэннi з вось такiмi дэталямi паўсядзённага жыцця дзiўным чынам паўздзейнiчалi на мiс Люсi. Усё гэта сiмвалiзавала тое, што было на яе погляд "папскiм" i чужародным, тым не меней, здаецца, менавiта гэта i вабiла яе. Паддаючыся iмкненню, якое яна ўсвядомiла толькi напалову, мiс Люсi ўкленчыла за прыкладам той самай сялянкi, перажагналася, i ад сапфiра ў пярсцёнку разышлiся водблескi, гэткiя ж экзатычныя, як i сама царква.
Мiс Люсi нядоўга стаяла на каленях, але яшчэ да таго, як узняцца, адчула прысутнасць некага вельмi блiзка ад сябе, з правага боку. Яна азiрнулася i ўбачыла, што ў царкву зайшоў i ўкленчыў усяго за некалькi метраў ад яе юнак-мексiканец у бездакорна белым гарнiтуры, з набожна схiленай галавой, на якой пералiвалiся густыя валасы. Калi мiс Люсi ўстала, iх позiркi сустрэлiся. Сустрэлiся толькi на адзiн момант, але яна запомнiла жывы выраз твару юнака. Твар колеру мёду i вочы - асаблiва вочы - чорныя i спакойныя, з iх лагоднай i пакорлiвай красой. У вынiку кароткага кантакту ёй здалося, што яна зазiрнула ў душу гэтага дзiўнага горада з яго дзiўнымi жыхарамi. Успамiнаючы пасля гэтага юнака, яна падумала, што яе iмпульсiўнае кленчанне было ў нейкай ступенi вельмi адпаведным учынкам. Але, вядома, яна нiколi не раскажа пра гэта Веры i Элен.
Мiс Люсi выйшла з царквы ў радасным настроi, гатовая адразу ж сесцi за вячэру. Ужо змяркалася, i калi яна, мiнуўшы шумлiвую Ксакала, пайшла па пустой вулiцы, што вяла да гатэля, зрабiлася цёмна, амаль як ноччу. Крокi мiс Люсi па няроўным бруку нязвыкла адгукалiся рэхам. Яно, здавалася, падкрэслiвала яе адзiноту. Да мiс Люсi пачала наблiжацца постаць чалавека - мужчыны, якi, хiстаючыся, спускаўся з пагорка ў яе бок. Мiс Люсi была не з баязлiвых, але, адчуўшы халадок трывогi, зразумела, што незнаёмец п'яны. Яна азiрнулася. Апрача iх, навокал не было нiкога. Мiс Люсi адчула слабае iмкненне вярнуцца да Ксакала, але яна заглушыла яго. Як-нiяк яна - амерыканка, i нiхто не асмелiцца крануць яе. Мiс Люсi рашуча пакрочыла наперад.
Але зярняты страху былi пасеяны, i, калi мiс Люсi параўнялася з незнаёмцам, той зiрнуў з-пад iлба i нахiлiўся ў яе бок. Твар мужчыны быў няголены, вопратка - абтрапаная, акрамя таго, ад яго моцна патыхала тэкiлай*.
* Мексiканская гарэлка з соку альясу (гiшп.).
Незнаёмец пачаў хутка гаварыць па-гiшпанску, але мiс Люсi не магла нiчога разабраць. Яна разумела, што ён жабруе, але прывучаная да арганiзаванай дапамогi бедным, адносiлася да жабракоў на вулiцы без спачування. Мiс Люсi адмоўна пахiтала галавой i паспрабавала прадоўжыць шлях. Але брудная рука не адпускала рукава палiто i цiхае скуголенне працягвалася. Мiс Люсi вызвалiла руку больш рашуча, чым нават хацела. У вачах у мужчыны з'явiлася злосць. Ён абурана ўзняў руку.
Хоць, вiдавочна, ён не збiраўся ўдарыць мiс Люсi, але тая iнстынктыўна адхiнулася - у вынiку абцас чаравiка зашчамiўся памiж камянямi бруку, i яна даволi няўклюдна павалiлася на зямлю. Там i засталася ляжаць з вывернутай нагой, а мужчына пагрозлiва стаяў проста над ёй.
На нейкi момант мiс Люсi ахапiла панiка - сляпы, усеабдымны жах, абсалютна беспадстаўны, улiчваючы ўсю вартую смеху недарэчнасць сiтуацыi.
I тут з цемры з'явiўся яшчэ адзiн чалавек. Стройны мужчына ў белым гарнiтуры.
Мiс Люсi не магла распазнаць яго ў твар, але ведала, што гэта той самы юнак, з якiм яна сустрэлася ў царкве. У цемры ўскiнуўся белы рукаў i адпiхнуў жабрака.
Мiс Люсi ўбачыла, як жабрак падаўся назад i зашоргаў прэч, буркаючы сабе нешта пад нос. Потым адчула, як да яе наблiзiўся малады твар, а моцная рука дапамагла ёй узняцца. Яна не магла зразумець, што гаварыў яе збавiцель, але голас у яго быў лагодны i спагадлiвы.
- Que malo*, - сказаў ён, усмiхнуўшыся ўслед жабраку. - Malo Mexicano**. У месячным святле блiснулi белыя зубы. - Я - Марыа, з царквы, так? Я дапамагаць сеньёра, не?
* Якi дрэнны (гiшп.).
** Дрэнны мексiканец (гiшп.).
Ён, можна сказаць, на руках данёс мiс Люсi, якая выкруцiла ногу, да гатэля, потым у нумар, дзе перадаў пад мiтуслiвую апеку Веры i Элен.
Пакуль Марыа клапатлiва завiхаўся вакол мiс Люсi, Элен схапiла сумачку i спытала шэптам:
- Колькi, Люсi?
Але гэты раз мiс Люсi выказала сваю волю:
- Не, грошы абразяць.
А Марыа, якi, вiдаць, усё зразумеў, сказаў:
- Gracias, Senora*.
* Дзякуй, сеньёра (гiшп.).
Вымавiўшы некалькi слоў, з якiх мiс Люсi зразумела толькi "madre"*, узяў левую руку мiс Люсi - тую, на якой быў новы пярсцёнак з сапфiрам, пацалаваў яе i, усмiхаючыся, з паклонам развiтаўся.
* Мацi (гiшп.).
Такiм вось чынам Марыа ўвайшоў у iх жыццё. А ўвайшоўшы, ён, што было вiдавочна, меркаваў там застацца. Назаўтра ранiцай ён прыйшоў у гатэль спытацца пра мiс Люсi, i тая ўпершыню разгледзела яго як след. Марыа не быў прыгажуном у поўным сэнсе гэтага слова. Вочы з доўгiмi вейкамi былi крыху заблiзка адно ад аднаго. Вусiкi над пухлымi вуснамi - занадта доўгiя. Постаць хоць i танклявая, але дужая, акрамя таго, у iм было нешта такое, што выклiкала адначасова прыхiльнасць i давер.
Марыа, як ён растлумачыў, быў студэнтам i ў час вакацый спрабаваў зарабiць крыху грошай. Ён хацеў пабыць у сеньёр гiдам i, так як мiс Люсi не магла хадзiць, прапанаваў наняць машыну i самому сесцi за руль. Ганарар, якi папрасiў Марыа, быў надзiва малы, i ён упарта адмаўляўся пагадзiцца на большую суму.
На другi дзень ён наняў машыну за нiзкую цану, якая больш чым задаволiла ашчадную мiс Элен, i з гэтага дня пачаў вазiць жанчын па цiкавых мясцiнах, аказваючы iм такiя клопат i ўвагу, быццам яны былi ягоныя тры "madre".
Штодзённыя прыходы Марыа, якi заўсёды быў апрануты ў бездакорна чыстае адзенне, кожны раз выклiкалi пачуццё радасцi ў мiс Люсi i, па праўдзе кажучы, ва ўсiх астатнiх. У яго заўсёды было мноства планаў, як правесцi час. Аднойчы ён правёз iх вакол падножжа гары Папакатэпетль, i некалькi гадзiн яны маглi захапляцца, вiдаць, адной з самых прыгожых i таямнiчых гор у свеце. I на нейкi момант, калi так здарылася, што яны засталiся ўдваiх з Марыа, любуючыся асляпляльнай белiзной велiчнай вяршынi гары, мiс Люсi адчула, як Марыа ўзяў яе руку ў сваю цвёрдую карычневую далонь i асцярожна яе пацiснуў.
Вiдаць, так ён хацеў даць ёй зразумець, што, нягледзячы на моўныя складанасцi, яны назiраюць вялiкую славутасць Мексiкi i ён рады, што яны назiраюць яе разам. Ад поцiску вялiкi сапфiр балюча ўеўся ў палец, але мiс Люсi адчула недзе ўнутры яшчэ адно пачуццё, iншае чым боль.
Пасля наведвання Папакатэпетля мiс Люсi вырашыла, што час ехаць з Таска i пасялiцца ў Мехiка. Яна даручыла Элен адмовiцца ад паслуг Марыа - заплацiць яму дадатковую сотню песа i ветлiва, але цвёрда даць яму зразумець, што ў яго паслугах няма больш патрэбы. Але Элен магла з такiм жа поспехам зрабiць спробу развеяць у дым гару Папакатэпетль або дамагчыся, каб яна перанеслася ў мора. Марыа проста рассмяяўся ў адказ, адмахнуўся ад прапанаваных грошай i звярнуўся непасрэдна да мiс Люсi.
- У Мехiка шмат дрэнных мексiканцаў. - Марыа працягнуў у яе бок свае моцныя рукi колеру залацiстага мёду. Ён будзе iх апекаваць. Не, для яго не маюць нiякага значэння грошы сеньёры Элен (дзве другiя жанчыны былi для яго заўсёды сеньёрамi, i толькi мiс Люсi была сеньярытай). Важна тое, што ён павiнен iм усё паказаць. Тут Марыа ўскiнуў свае моцныя рукi, нiбыта ахiнаючы сонца, неба, горы, усю Мексiку. А чорныя вочы з занадта густымi вейкамi абдымалi таксама i мiс Люсi.
I тая, дзейнiчаючы насуперак глыбока ўкаранелага iнстынкту, саступiла. Марыа паехаў з iмi ў Мехiка.
Пайшоў другi тыдзень iх знаходжання ў Мехiка, калi яны вырашылi паехаць да пiрамiды Тэатыўакан. Як заўсёды, мiс Люсi села побач з Марыа, спераду. Кiраваў машынай ён выдатна, i мiс Люсi падабаўся яго профiль, калi ён уважлiва сачыў за дарогай, яго мармытанне ў знак задаволенасцi альбо незадаволенасцi чымсьцi. Менш ёй падабалася, калi Марыа паварочваўся да яе, праводзячы, нiбы лашчачы, вачыма яе твар, апускаючы iх да грудзей.