Загад нумар адзін, які быў першым і апошнім, гаварыў: «Заставацца на плыце!» Што б там ні здарылася, мы павінны моцна чапляцца за ўсё, што трапіцца пад рукі на плыце, а дзевяць вялізных бярвенняў хай вытрымліваюць насціск рыфаў. У нас саміх хопіць па горла работы, калі нам давядзецца супраціўляцца напору вады. Калі мы скочым за борт, мы станем бездапаможнымі ахвярамі віроў, якія будуць кідаць нас узад і ўперад цераз вострыя каралавыя скалы. Гумавы плыт на крутых хвалях перакуліцца або разарвецца на шматкі аб рыфы, бо пад нашым цяжарам ён будзе глыбока сядзець у вадзе. А драўляныя бярвенні рана ці позна будуць выкінуты на бераг, і мы разам з імі, калі толькі нам удасца пратрымацца.
Потым усяму экіпажу было прапанавана абуць чаравікі — упершыню за сто дзён — і мець напагатове выратавальныя паясы. Ад паясоў, зрэшты, карысці будзе мала; калі хто-небудзь зваліцца ў ваду, дык ён не патане, а яго будзе стукаць аб рыфы, пакуль не разаб’е насмерць. У нас быў яшчэ час, каб пакласці ў кішэні пашпарты і долары, што засталіся пасля адплыцця з Перу. Але нас непакоіла не тое, што мы мелі мала часу.
Насталі трывожныя хвіліны, калі мы бездапаможна плылі бокам, крок за крокам набліжаючыся да рыфа. На плыце было, як ніколі, ціха; мы ўсе, моўчкі або перакідваючыся лаканічнымі фразамі, то залазілі ў каюту, то зноў выходзілі на бамбукавую палубу і займаліся сваёй справай. Сур’ёзны выраз на нашых тварах даказваў, наколькі добра ўсе разумелі, што нас чакае, а адсутнасць нервознасці сведчыла аб непахіснай веры ў плыт, якую мы ўсе паступова набылі. Калі ён перанёс нас цераз акіян, то ён даставіць нас жывымі і на бераг.
У каюце, набітай прывязанымі каробкамі з прадуктамі і іншым грузам, панаваў сапраўдны хаос. Тарстэйну ледзьве ўдалося вызваліць для сябе месца ў радыёрубцы, дзе засгаваўся кароткахвалевы перадатчык, на якім ён не пераставаў працаваць. Мы цяпер знаходзіліся на адлегласці больш за 4 тысячы міль ад нашай старой базы ў Кальяо, адкуль Перуанскае ваенна-марское вучылішча падтрымлівала з намі пастаянную сувязь, і яшчэ далей — ад Гала і Фрэнка і іншых радыёаматараў у Злучаных Штатах. Але нам пашанцавала напярэдадні ўстанавіць сувязь з заўзятым аматарам-кароткахвалевіком, які жыў на Раратонзе, адным з астравоў архіпелага Кука; нашы радысты, насуперак усім звычаям, дамовіліся зноў наладзіць сувязь з ім на світанні. I ўвесь час, пакуль нас адносіла ўсё бліжэй і бліжэй да рыфа, Тарстэйн сядзеў, стукаючы ключом, і выклікаў Раратонгу.
Запісы ў суднавым журнале «Кон-Цікі» гавораць:
«8. 15. Мы павольна набліжаемся да зямлі. Цяпер ужо няўзброеным вокам відаць асобныя пальмы з правага борта.
8. 45. Вецер змяніўся і дзьме зараз у яшчэ больш неспрыяльным для нас напрамку, так што ніякай надзеі абмінуць рыф няма. На плыце ніхто не нервуецца, але на палубе ідуць паспешлівыя падрыхтаванні. На рыфе перад намі відаць штосьці падобнае на каркас разбітага парусніка, але, магчыма, гэта толькі куча плаўніку.
9. 45. Вецер нясе нас проста на перадапошні востраў, але на дарозе нас падпільноўвае рыф. Цяпер мы выразна бачым увесь каралавы рыф; тут ён паўстае перад намі, нібы спярэшчаны белым і чырвоным бар’ер, які тырчыць з вады і апаясвае ўсе астравы. Уздоўж усяго рыфа белы ўспенены прыбой узлятае да неба. Бенгт падае нам добрае гарачае снеданне — перакусваем апошні раз перад вялікай падзеяй! На рыфе ляжыць касцяк разбітага судна. Мы падплылі цяпер так блізка, што бачым за рыфам зіхатлівую лагуну і можам распазнаць абрысы іншых астравоў з таго боку яе».
Калі гэты запіс быў зроблены, глухое вурчанне бурунаў зноў наблізілася; яно чулася ўздоўж усяго рыфа, і паветра поўнілася чымсьці накшталт трывожнага барабаннага пошчаку, які абвяшчаў набліжэнне хвалюючага канца плавання.
«9. 50. Цяпер зусім блізка. Нас нясе ўздоўж рыфа. Да яго не больш за сто метраў. Тарстэйн размаўляе з чалавекам з Раратонгі. Усё гатова. Пара ўпакаваць журнал. Ва ўсіх настрой бадзёры; здаецца, справы кепскія, але мы адолеем і гэтую перашкоду!»
Праз некалькі мінут якар паляцеў за борт і зачапіўся за дно; «Кон-Цікі» апісаў паўкруг і павярнуўся кармой да бурунаў. Якар трымаў нас на працягу некалькіх вельмі каштоўных мінут, пакуль Тарстэйн, як звар’яцелы, выстукваў ключом. Яму зноў удалося звязацца з Раратонгай. Буруны грукаталі, і акіян раз’юшана ўзнімаўся і апускаўся. Увесь экіпаж быў заняты на палубе, а Тарстэйн вёў размову. Ён перадаў, што нас нясе на рыф Рароіа. Ён папрасіў Раратонгу слухаць нас на той самай хвалі кожную гадзіну. Калі пасля 36 гадзін ад нас не будзе ніякіх вестак, хай Раратонга паведаміць аб усім нарвежскаму пасольству ў Вашынгтоне. Апошнія словы Тарстэйна былі: «О кэй. Засталося 50 метраў. Пачынаецца. Да пабачэння». Потым ён выключыў радыёстанцыю, Кнут запячатаў дакументы, і абодва хуценька выбраліся на палубу і далучыліся да астатніх, бо ўжо стала ясна, што якар пачынае здаваць.
Хвалі рабіліся ўсе вышэйшымі і вышэйшымі, а яміны між імі ўсё глыбейшымі, і мы адчувалі, як плыт кідала ўгору і ўніз, угору і ўніз усё мацней і мацней. Я пракрычаў ранейшы загад:
— Трымайцеся, не думайце пра груз, трымайцеся самі!
Мы былі цяпер так блізка ад страшэннага вадаспада, што больш не чулі нязмоўчнага настойлівага выцця ўздоўж усяго рыфа. Цяпер мы чулі толькі асобныя грамавыя раскаты кожны раз, калі бліжэйшы бурун з грукатам налятаў на скалы.
Усе стаялі напагатове; кожны моцна ўхапіўся за вяроўку, якую ён лічыў самай моцнай. Толькі Эрык у апошні момант палез у каюту; ён не паспеў яшчэ выканаць аднаго пункта праграмы — ён не знайшоў сваіх чаравікаў!
Ніхто не стаяў на карме, бо якраз кармой плыт павінен быў ударыцца аб рыф. Не былі надзейнымі і два трывалыя штагі, што ішлі ад верхавіны мачты да кармы; калі мачта абваліцца, то тыя, хто будзе трымацца за іх, павіснуць за плытом над рыфам. Герман, Бенгт і Тарстэйн залезлі на скрыні, што былі прывязаны перад сцяною каюты; Герман учапіўся за адцяжкі ад вільчака даху, а два другія трымаліся за шкоты, з дапамогай якіх мы калісьці ставілі парус.
Кнут і я палічылі за лепшае трымацца за штаг, які ішоў ад носа да верхавіны мачты; калі нават мачта, каюта і ўсё астатняе паляціць за борт, думалі мы, усё-такі вяроўка, што ідзе ад носа, застанецца на плыце, паколькі мы былі павернуты цяпер носам да хваль.
Калі мы зразумелі, што цалкам падуладны хвалям, мы абрэзалі якарны канат, і нас панесла. Хваля ўзнялася проста пад намі, і мы адчулі, як «Кон-Цікі» ўзлятае ў паветра. Настаў рашаючы момант; мы імчаліся на грэбені хвалі з хуткасцю, ад якой займала дух, і наша расхістанае судна рыпела і стагнала, трасучыся пад нагамі. Ад узбуджэння ў нас бурліла кроў. Я памятаю, што, не прыдумаўшы нічога лепшага, я махаў рукой і на ўсё горла гарланіў «ура». Гэта давала нейкую палёгку і, ва ўсякім разе, не шкодзіла. Мае таварышы, вядома, думалі, што я звар’яцеў, але і яны ўсе ззялі радаснымі ўсмешкамі. Мы ляцелі наперад разам з шалёна-імклівай хваляй; гэта было баявое хрышчэнне «Кон-Цікі»; усё павінна быць у парадку і будзе ў парадку.
Але наш прыўзняты настрой неўзабаве знік. Ззаду, нібы бліскучая сцяна з зялёнага шкла, высока ўзнялася новая хваля; калі плыт апускаўся, яна ўжо накочвалася на нас, і ў той самы момант, як я ўбачыў яе высока над сабой, я адчуў моцны ўдар, і патокі вады закрылі мяне з галавой.
Я адчуваў, як усё маё цела з такой вялізнай сілай засмоктвае ў вір, што вымушаны быў напружыць кожны мускул і ўвесь час думаць аб адным — трымацца, трымацца! Мне здаецца, што ў такім роспачным становішчы хутчэй рукі адарвуцца ад плячэй, чым мозг падасць каманду разняць пальцы, нават калі вынік такой упартасці быў зусім відавочны. Потым я адчуў, што гара вады пачала спадаць, і маё цела вызвалілася ад страшэнных абдымкаў. Калі ўся гара, аглушальна равучы і грукочучы, пракацілася далей, я зноў убачыў Кнута, які, учапіўшыся ў вяроўку і скурчыўшыся, вісеў побач са мной. Ззаду вялікая хваля здавалася амаль плоскай і шэрай; у сваім палёце наперад яна перакацілася цераз вільчак даху каюты, што тырчаў над вадой; там мы ўбачылі трох нашых таварышаў, яны віселі, прыціснутыя да даху хваляй, што прайшла над імі.
Мы ўсё яшчэ трымаліся на вадзе.
Я расслабіў на момант мускулы, а потым зноў абхапіў рукамі і нагамі моцную вяроўку. Кнут саслізнуў уніз і, скочыўшы, як тыгр, далучыўся да тых, хто стаяў на скрынях пад аховай каюты. Я пачуў іх крыкі, якімі яны падбадзёрвалі мяне, але ў тую ж хвіліну ўбачыў новую зялёную сцяну, што паўстала з акіяна і, высока ўзнімаючыся, рухалася на нас. Я закрычаў, каб папярэдзіць сяброў, і, павісшы на вяроўцы, сцяўся ў як мага меншы і цвярдзейшы камячок. А ў наступную секунду над намі зноў было пекла, і «Кон-Цікі» зусім знік пад тоўшчай вады. Хваля цягнула і штурхала мяне, усёй сваёй сілай навальваючыся на няшчасны камячок чалавечага цела. Другая хваля прамчалася над намі, а потым трэцяя — гэткая самая.
Тут я пачуў радасны крык Кнута, які цяпер вісеў на вяровачных лесках:
— Зірніце на плыт, ён трымаецца!
Пасля трох хваль толькі падвойная мачта і каюта крыху пакасіліся набок. Зноў нас ахапіла пачуццё перавагі над стыхіямі, і ўзбуджэнне ад перамогі надало нам новыя сілы.
Потым я ўбачыў наступную хвалю, якая, узнімаючыся вышэй за ўсе іншыя, рухалася на нас, і, зноў крыкнуўшы, папярэдзіў астатніх, а сам хутчэй залез як мага вышэй на штаг і моцна павіс на ім. Потым мяне аднесла некуды ўбок, і я знік сярод зялёнай сцяны, што высока ўзвышалася над намі; таварышы — яны знаходзіліся крыху далей да кармы і бачылі, як я знік першым, — вызначылі, што хваля мела ў вышыню амаль восем метраў, а ўспенены грэбень ляцеў на пяць метраў вышэй, чым тая частка вадзяной сцяны, у якой знік я. Потым вялізны вал дагнаў і іх, і ва ўсіх нас была адна думка — трымацца, трымацца, трымацца!
На гэты раз мы, мабыць, ударыліся аб рыф. Сам я адчуваў толькі, як напінаўся штаг; ён, здавалася, то рэзка выгінаўся, то раптам слабеў. Але паколькі я вісеў на ім, я не мог вызначыць, адкуль далятаў грукат удараў — зверху ці знізу. Мы знаходзіліся пад вадой усяго некалькі секунд, але яны патрабавалі ад нас такой сілы, якою ў звычайных умовах наша цела не валодае. У чалавечым арганізме ёсць сіла куды большая за сілу адных толькі мускулаў. Я парашыў, што калі мне суджана памерці, то я памру ў гэтым становішчы, павісшы, нібы вузел, на штагу. Хваля з грукатам наляцела, прамчалася над намі і пакацілася далей, і калі яе выццё чулася ўжо дзесьці побач, мы ўбачылі жахлівае відовішча. «Кон-Цікі» зусім змяніўся, быццам па ўзмаху чарадзейнай палачкі. Таго судна, якое мы ведалі ў акіяне на працягу тыдняў і месяцаў, больш не існавала; за некалькі секунд наш утульны дом быў разбіты ўшчэнт, ператварыўся ў руіны.
На плыце я бачыў толькі аднаго чалавека. Ён ляжаў ніцма ўпоперак вільчака даху каюты, выцягнуўшы рукі ў бакі; сама каюта была паламана і сплюшчана, як картачны домік, і ссунулася да кармы і правага борта. Гэтым нерухомым чалавекам быў Герман. Ніякіх іншых адзнак жыцця я не заўважыў, а горы вады, равучы, усё імчаліся і імчаліся побач цераз рыф. Цяжкая правая мачта была зламана, нібы запалка, і верхняя частка яе, падаючы, праціснула дах каюты так, што цяпер мачта з усімі снасцямі нізка навісла над рыфам з правага боку. На карме рулявую калоду павярнула ўздоўж, а ранжыну зламала; рулявое вясло разбілася на кавалкі. На носе фальшборт быў зламаны, нібы скрынкі з-пад цыгар, а ўся палуба сарвана і, быццам мокрая папера, прыціснута разам са скрынямі, бітонамі, брызентам і іншым грузам да пярэдняй сцяны каюты. Усюды тырчалі бамбукавыя палкі і абрыўкі вяровак, і ўсё гэта разам стварала ўражанне поўнага хаосу.
Я ўвесь пахаладзеў ад жаху. Якая карысць з таго, што я вытрымаў? Калі я страчу хоць аднаго з таварышаў тут, ля самай мэты, усё пойдзе прахам; а зараз, пасля апошняй сутычкі з хвалямі, я бачыў толькі аднаго чалавека. У гэты момант за бортам плыта паказалася скурчаная фігура Тарстэйна. Ён вісеў, як малпа, на снасцях мачты; яму ўдалося зноў узлезці на бярвенні і паўзком ускарабкацца на кучу абломкаў перад каютай. Цяпер і Герман павярнуў галаву і прымусіў сябе ўсміхнуцца, каб супакоіць мяне; але ён не рухаўся. Я моцна закрычаў, мала спадзеючыся выявіць, дзе знаходзяцца астатнія, і п.ачуў спакойны голас Бенгта, які адказаў, што ўся каманда на борце. Яны ляжалі, трымаючыся за вяроўкі, за барыкадай з пругкага насцілу палубы, які пераплёўся самым неверагодным чынам.
Усё гэта адбылося на працягу некалькіх секунд, калі «Кон-Цікі» зваротнай плынню выносіла назад з гэтага пекла. Новая хваля насоўвалася на плыт. У апошні момант я крыкнуў на ўсё горла, стараючыся перакрычаць грукат: «Чапляйцеся!» — і гэта было ўсё, што заставалася рабіць і мне; я павіс на вяроўцы і знік пад масай вады, якая нахлынула і прамчалася за дзве — тры секунды, якім, здавалася, не будзе канца. Я адчуваў, што мае сілы канчаюцца. Я бачыў, як канцы бярвенняў з шумам удараліся аб востры выступ каралавага рыфа, але не маглі перабрацца цераз яго. Потым нас зноў вынесла назад. Я бачыў таксама двух чалавек, якія ляжалі. распасцёршыся ўпоперак вільчака даху каюты, але ніхто з нас больш не ўсміхаўся. Я пачуў, як за хаатычнай кучай бамбуку спакойны голас прамовіў:
— Нічога не будзе.
Я і сам адчуваў сябе збітым з панталыку. Паколькі верхавіна мачты ўсё больш і больш нахілялася над правым бортам, я вісеў ужо за плытом на слаба напятай вяроўцы. Насоўвалася наступная хваля. Калі яна прайшла, я адчуў сябе страшэнна стомленым, і ў мяне было адно жаданне: залезці на бярвенні і легчы за барыкадай. Калі зваротная хваля адкацілася, я першы раз убачыў аголены зубчасты чырвоны рыф пад намі і заўважыў, што Тарстэйн, сагнуўшыся папалам, стаіць на бліскучых чырвоных каралах і трымаецца за пучок абарваных вяровак, што звісалі з мачты. Кнут, які стаяў на карме, збіраўся таксама саскочыць на рыф. Я закрычаў, што ўсе павінны заставацца на бярвеннях, і Тарстэйн, якога змыла за борт напорам вады, спрытна, нібы кот, скочыў назад на плыт.
Яшчэ дзве ці тры хвалі пракаціліся над намі, але яны былі не такія вялікія. Што тады адбывалася, я не ведаю; я памятаю толькі, што вада, пенячыся, налятала і адступала, а я сам апускаўся ўсё ніжэй і ніжэй да чырвонага рыфа, на якім мы заселі. Потым да нас пачалі далятаць толькі насычаныя салёнымі пырскамі вірлівыя грабяні пены, і я здолеў нават ускарабкацца на плыт; там мы ўсе перайшлі на кармавы канец бярвенняў, які вышэй, чым астатнія, тырчаў над рыфам.
У гэты момант Кнут сагнуўся і, трымаючы ў руцэ канец вяроўкі, якая ляжала на карме, скочыў на рыф. Пакуль зваротная хваля адступала, ён прабег, прыгнуўшыся, метраў трыццаць па рыфу і спакойна стаяў, трымаючыся за канец вяроўкі, калі наступная хваля з пенай кінулася да яго, разбілася і шырокім патокам адкацілася назад ад плоскага рыфа.
Потым з напаўразбуранай каюты выпаўз Эрык, чаравікі былі на ім. Калі б усе зрабілі так, як ён, мы не зазналі б такіх пакут. Паколькі каюту не знесла за борт, а толькі прыціснула і амаль расплюшчыла пад брызентамі, што закрывалі яе зверху, Эрык спакойна ляжаў, выцягнуўшыся сярод грузу; ён чуў, як над ім раз-по-раз грукаталі аглушальныя раскаты, і бачыў, як прыгіналіся ўніз паламаныя бамбукавыя сцены. Калі ўпала мачта, Бенгт атрымаў лёгкае зрушэнне мазгоў, але яму ўдалося запаўзці ў разбураную каюту і прылегчы ля Эрыка. Нам усім трэба было ляжаць там, калі б мы маглі загадзя ведаць, як моцна будуць трымацца шматлікія вяроўкі і бамбукавыя пляцёнкі, прыціснутыя ад асноўных бярвенняў напорам вады.
Эрык стаяў напагатове на кармавых бярвеннях, і, калі хваля адкацілася, ён падскочыў і таксам.а перабраўся на рыф. Цяпер была чарга Германа, потым Бенгта. Кожны раз плыт падштурхвала крышку далей, і калі прыйшла чарга Тарстэйна і мая, плыт ужо так моцна сядзеў на рыфах, што не было патрэбы зараз жа пакідаць яго. Усе распачалі выратавальныя работы.
Мы цяпер знаходзіліся за два дзесяткі метраў ад таго праклятага выступу рыфа, каля якога і за якім разбіваліся доўгія валы бурунаў, што каціліся адзін за другім. Каралавыя паліпы паклапаціліся аб тым, каб пабудаваць атол такім высокім, што толькі самыя верхавінкі бурунаў маглі пералятаць паўз нас і папаўняць свежай марской вадой багатую на рыбу лагуну. Тут, з унутранага боку рыфа, было царства каралаў, і яны вызначаліся самай дзівоснай формай і афарбоўкай.
Адышоўшы даволі далекавата ўздоўж рыфа, мае таварышы ўбачылі гумавы плыт; поўны вады, ён ляжаў, пагойдваючыся на хвалях. Яны вылілі з яго ваду і падцягнулі назад да разбітага «Кон-Цікі»; тут мы, колькі можна было, нагрузілі яго самым неабходным — радыёстанцыяй, прадуктамі і бутлямі з вадой. Усё гэта мы перацягнулі цераз рыф і злажылі ў кучу на самай вяршыні вялікай каралавай глыбы, якая, нібы вялізны метэарыт, адзінока ўзвышалася на ўнутраным баку рыфа. Потым мы пайшлі назад да месца крушэння па новы груз. Хіба маглі мы ведаць, на якую вышыню ўзнімуцца хвалі, калі на нас рушаць прыліўныя плыні?
На мелкаводдзі з унутранага боку рыфа мы заўважылі нейкі прадмет, які ярка блішчаў на сонцы. Калі мы ўброд падышлі, каб падняць яго, мы былі вельмі здзіўлены, убачыўшы дзве пустыя бляшанкі з-пад кансерваў. Гэта было зусім не тое, што мы думалі; яшчэ больш мы здзівіліся, калі ўбачылі, што маленькія бляшанкі былі зусім светлыя і толькі нядаўна адкрытыя, а этыкеткі на іх з надпісам «ананас» былі дакладна такія ж, як на бляшанках з новых палявых рацыёнаў, якія мы самі выпрабоўвалі па даручэнню інтэнданцкага кіраўніцтва. Вядома, гэта былі нашы ўласныя бляшанкі з-пад ананасаў, што мы выкінулі пасля апошняга абеду на борце «Кон-Цікі». Мы ўвесь час плылі ўслед за імі да самага рыфа.
Каралавыя глыбы пад нашымі нагамі былі вострыя, і калі мы ішлі па няроўным дне, вада даходзіла нам то да шчыкалатак, то да грудзей — у залежнасці ад таго, якая была глыбіня рэчышчаў і каналаў сярод рыфаў. Анемоны і каралы надавалі ўсяму рыфу выгляд нейкага скалістага саду з імхамі, кактусамі і акамянелымі раслінамі, чырвонымі, зялёнымі, жоўтымі і белымі. Усе колеры можна было ўбачыць тут. Каралы, водарасці, ракавіны і марскія малюскі, фантастычныя рыбы, што звіваліся ўсюды вакол нас, — усё мела сваю адметную афарбоўку. У больш глыбокіх каналах у празрыстай вадзе мы бачылі невялікіх акул, даўжынёю метр з лішнім, якія падкрадваліся да нас. Але варта было пляснуць далонню па вадзе, як яны адразу ж паварочвалі ў бакі і адплывалі прэч.
Там, дзе мы былі выкінуты на рыф, нас акружалі толькі лужыны вады з тырчаўшымі сям-там астраўкамі вільготных каралаў, а далей распасціралася спакойная сіняя лагуна. Быў час адліву, і ўсё новыя астраўкі каралаў паказваліся з вады, а прыбой, які безупынна грукатаў уздоўж рыфа, зрабіўся ніжэйшым, нібы апусціўся на адзін паверх. Што будзе тут, на вузкім рыфе, калі пачнецца прыліў, цяжка сказаць. Нам трэба было пакідаць яго.
Рыф нагадваў напалову апушчаную ў ваду крапасную сцяну і цягнуўся на поўдзень і на поўнач ад нас. Ля паўднёвага краю быў відаць доўгі востраў з густым пальмавым лесам, а на поўнач, паблізу ад нас, на адлегласці 600—700 метраў знаходзіўся другі, значна меншы востраў, які таксама зарос пальмамі. Ён ляжаў з унутранага боку рыфа; верхавіны пальмаў узнімаліся да неба, а беласнежныя пясчаныя пляжы спускаліся да ціхай лагуны. Увесь астравок нагадваў вялізную зялёную кашолку кветак ці рай у мініятуры. На гэтым востраве мы і спынілі свой выбар.
Герман стаяў ля мяне, і шырокая ўсмешка ззяла на яго барадатым твары. Ён не вымавіў ні слова, толькі выставіў руку і ціха засмяяўся. «Кон-Цікі» ўсё яшчэ сядзеў на тым баку рыфа, і пырскі прыбою пераляталі цераз яго. Ён быў інвалідам, але заслужаным інвалідам. На палубе ўсё было пакарэжана, але дзевяць бальзавых бярвенняў з ківедскіх джунгляў у Эквадоры былі па-ранейшаму зусім цэлыя. Яны выратавалі нам жыццё. Акіян мала чым пажывіўся з нашага грузу, а тое, што мы злажылі ўнутры каюты, наогул засталося цэлым. Мы самі знялі з плыта ўсё, што мела якую-небудзь каштоўнасць, і зараз наша маёмасць ляжала ў бяспечным месцы на вяршыні вялізнай гарачай ад сонца скалы на ўнутраным баку рыфа.
З таго часу як я саскочыў з плыта, мне, шчыра кажучы, не хапала нашых лоцманаў, якія раней заўсёды плылі ў вадзе наперадзе нас. Цяпер вялікія бальзавыя бярвенні ляжалі наверсе рыфа, апусціўшыся ў ваду ўсяго на якія-небудзь 15 сантыметраў, і пад носам плыта звіваліся карычневыя марскія малюскі. Лоцманы зніклі. Залатыя макрэлі зніклі. Толькі нейкія невядомыя пляскатыя рыбы з тупым хвастом і афарбоўкай паўлінаў дзелавіта шнырылі ўзад і ўперад паміж бярвеннямі. Мы апынуліся ў новым свеце. Юханес пакінуў сваю дзірку. Ён, безуМоўна, знайшоў тут другі прытулак.