Я ў апошні раз кінуў позірк на палубу плыта і заўважыў малюсенькую пальму ў расплясканым кошыку. З вочка какосавага арэха тырчала сцяблінка даўжынёй сантыметраў 45, а знізу тырчалі два корані. Я пакрочыў уброд да вострава, трымаючы ў руцэ гэты арэх. За некалькі крокаў наперадзе я ўбачыў Кнута, які весела плюхаў па вадзе да берага, трымаючы пад пахай мадэль плыта, майструючы якую, ён нямала папацеў у час падарожжа. Неўзабаве мы апярэдзілі Бенгта. Ён быў дбайны гаспадар. З гузам на лбе, з мокрай барадою, з якой капала марская вада, ён ішоў і, сагнуўшыся, папіхаў скрыню, якая пачынала танцаваць перад ім кожны раз, як толькі ў лагуну трапляў паток вады ад бурунаў, што разбіваліся ля знадворнага боку рыфа. Ён ганарліва прыўзняў вечка скрыні. Гэта была наша «кухня», а ў ёй — прымус і ўсё кухоннае начынне.
Я ніколі не забуду гэтага пераходу па рыфах да цудоўнага, зарослага пальмамі вострава, які, чым бліжэй мы падыходзілі да яго, рабіўся ўсё большым і большым. Калі я дабраўся да залітага сонцам пясчанага берага, я скінуў чаравікі і ішоў, зарываючыся пальцамі ног у цёплы абсалютна сухі пясок. Мне было прыемна глядзець на кожны след, які заставаўся на ніколі нікім не таптаным пясчаным беразе, што цягнуўся ўгору да невялікага гаёчку пальмаў. Неўзабаве кроны пальмаў спляліся над маёй галавою, а я ўсё ішоў і ішоў наперад да цэнтра малюсенькага вострава. Зялёныя какосавыя арэхі віселі пад верхавінамі пальмаў, а нейкія пышныя кусты былі густа ўсыпаны беласнежнымі кветкамі, якія пахлі так соладка і так ап’яняюча, што ў мяне пачала кружыцца галава. Дзве зусім ручныя крачкі пырхалі над маімі плячыма. Яны былі такія белыя і лёгкія, што нагадвалі малюсенькія выцягнутыя воблачкі. Маленькія яшчаркі выслізгвалі з-пад ног; самымі галоўнымі жыхарамі вострава былі вялікія крывава-чырвоныя ракі-адшэльнікі, што павольна поўзалі з усіх бакоў з украдзенымі ракавінкамі смаўжоў велічынёй з яйка, якімі прыкрывалі сваё далікатнае цела.
Я быў страшэнна ўзрушаны. Я стаў на калені і глыбока засунуў пальцы ў сухі цёплы пясок.
Падарожжа закончылася. Мы ўсе былі жывыя. Мы высадзіліся на маленькі бязлюдны востраў Паўднёвага мора. I які востраў! Тарстэйн падышоў да мяне, скінуў мяшок, выцягнуўся на пяску і, лежачы на спіне, глядзеў на верхавіны пальмаў і на лёгкія, як пушынкі, белыя птушкі, што бясшумна кружылі над намі. Неўзабаве мы ўсе ўшасцёх ляжалі тут. Герман, заўсёды поўны энергіі, ускарабкаўся на невялікую пальму і скінуў гронку зялёных какосавых арэхаў. Нашымі нажамі-мачэце мы зрэзалі іх мяккія верхавінкі, нібы гэта былі яйкі, і, задзёршы галовы, пачалі піць самы цудоўны на свеце асвяжальны напітак — салодкае халоднае малако маладсга, яшчэ няспелага плода какосавай пальмы. Са знадворнага боку рыфа зноў далятаў аднастайны барабанны пошчак варты, што ахоўвала «вароты раю».
— У чыстцы было крыху сыравата, — сказаў Бенгт, — але рай амаль такі, якім я яго сабе ўяўляў.
Мы з асалодай выцягнуліся на зямлі і ўсміхаліся белым пасатным воблакам, што праплывалі на захад высока над верхавінамі пальмаў. Цяпер мы болей не рухаліся бездапаможна за воблакамі; цяпер мы ляжалі на цвёрдай зямлі нерухомага вострава, у сапраўднай Палінезіі.
I пакуль мы ляжалі, выцягнуўшыся, буруны ля рыфа грукаталі, як поезд, — туды і сюды, туды і сюды, уздоўж усяго небасхілу.
Бенгт сказаў праўду: мы трапілі ў рай.
Крыху рабінзанады. — Мы баімся, што нас пачнуць шукаць. — Усё ў парадку, «Кон-Цікі»! — Рэшткі яшчэ аднаго караблекрушэння. — Бязлюдныя астравы. — Бой з марскімі вуграмі. — Палінезійцы знаходзяць нас. — Духі на рыфе. — Пасол да правадыра. — Правадыр наведвае нас. — «Кон-Цікі» пазналі. — Высокі прыліў. — Падарожжа нашага судна па сушы. — Учатырох на востраве. — Жыхары астравоў прыязджаюць па нас. — Сустрэча ў вёсцы. — Продкі з краіны, дзе ўсходзіць сонца. — Палінезійскія танцы. — Лячэнне па эфіру. — Нам даюць каралеўскія імёны. — Яшчэ адно караблекрушэнне. — «Тамара» ратуе «Маоае». — На Таіці. — Сустрэча на набярэжнай. — Нас сустракаюць з пашанай. — Шэсць вянкоў.
Наш астравок быў бязлюдны. Хутка мы ўжо ведалі кожную купу пальмаў і кожны ўчастак берага, бо ўвесь востраў меў у папярочніку каля 200 метраў. Самы высокі пункт знаходзіўся менш чым на два метры над узроўнем лагуны.
Над нашымі галовамі на верхавінах пальмаў віселі вялікія гронкі зялёных какосавых арэхаў, тоўстая шкарлупа якіх ахоўвала халоднае малако ўнутры пладоў ад трапічнага сонца; значыць, на працягу першых тыдняў мы не будзем адчуваць смагі. Былі таксама спелыя какосавыя арэхі, мноства ракаў-адшэльнікаў, а ў лагуне — рыба ўсялякіх гатункаў; мы ні ў чым не будзем адчуваць патрэбы. На паўночным беразе вострава мы знайшлі рэшткі старога нефарбаванага драўлянага крыжа, напалову засыпанага каралавым пяском. Адсюль, калі глядзець у паўночным напрамку ўздоўж рыфа, можна было распазнаць разбіты каркас судна, які мы першы раз убачылі з больш блізкай адлегласці, калі нас несла паўз яго. Яшчэ далей на поўнач у сіняватай смузе відаць былі верхавіны пальмаў другога маленькага вострава. Значна бліжэй было да густа зарослага дрэвамі вострава, што знаходзіўся на поўдні. Ні на адным з гэтых астравоў мы не заўважалі адзнак жыцця, але пакуль што ў нас былі іншыя клопаты.
Рабінзон Хесельберг у вялізным саламяным капелюшы падышоў накульгваючы; ён прынёс цэлую кучу ракаў-адшэльнікаў, якія распаўзаліся ва ўсе бакі. Кнут расклаў агонь з ламачча, і неўзабаве мы елі ракаў, а на салодкае пілі какава з какооавым малаком.
— Як добра на беразе, праўда, хлопцы? — з захапленнем усклікнуў Кнут, які ўжо аднойчы адчуў гэта ў час падарожжа.
Кажучы так, ён спатыкнуўся і выліў амаль палову чайніка з гарачай вадой на голыя ногі Бенгта. Мы ўсе не вельмі цвёрда стаялі на н,агах у гэты першы дзень знаходжання на беразе пасля 101 дня, праведзенага на плыце; часам сярод пальмавых ствалоў нас вадзіла ў бакі, бо мы адстаўлялі нагу, каб сустрэць хвалю, якая не прыходзіла.
Калі Бенгт падаў нам перад ядой нашы відэльцы і талеркі, Эрык шырока ўхмыльнуўся. Я ўспомніў, што пасля апошняга абеду на плыце я як звычайна, перагнуўся цераз борт і вымыў пасуду, між тым як Эрык, зірнуўшы на рыф, сказаў: «Сёння, бадай што, я не буду турбаваць сябе гэтым». Калі ён убачыў сваю пасуду ў кухоннай скрыні, яна была такая ж чыстая, як мая.
Пасля абеду мы ўволю з асалодай паваляліся на зямлі, а потым пачалі збіраць намоклую радыёстанцыю; гэта трэба было зрабіць як мага хутчэй, каб Тарстэйн і Кнут здолелі распачаць размову ў эфіры р,аней, чым чалавек з Раратонгі перадасць паведамленне аб нашым сумным канцы.
Большая частка нашага радыёабсталявання была перанесена ўжо на бераг; сярод рэчаў, зваленых на рыфе, Бенгт знайшоў скрыню і ўхапіўся за яе. У той жа момант ён высока падскочыў ад удару электрычнага току; можна было не сумнявацца: тое, што знаходзіцца ўнутры скрыні, мае дачыненне да радыётэхнікі. Пакуль нашы радысты расшрубоўвалі, злучалі і збіралі апаратуру, астатнія ўзяліся за арганізацыю лагера.
Непадалёку ад таго месца, дзе нас выкінула на рыф, мы знайшлі цяжкі ад вады парус і прывалаклі яго на бераг. Мы нацягнулі парус паміж дзвюма тоўстымі пальмамі на маленькім лужку, з якога адкрываўся прыгожы від на лагуну; два другія рагі паруса мы замацавалі на бамбукавых жэрдках, што прыплылі да берага з месца крушэння. Густая агарожа з кустоў, усыпаных кветкамі, падпірала парус, так што ў нас быў дах і тры сцяны; перад нашымі вачыма рассцілалася зіхатлівая лагуна, а паветра вакол нас было напоена водарам кветак.
Прыемна было апынуцца тут. Мы задаволена ўсміхаліся самі сабе і цешыліся спакоем; кожны зрабіў сабе з пальмавых лісцяў пасцель, папярэдне прыбраўшы абломкі галін каралаў, якія зусім недарэчы тырчалі з пяску. Да надыходу ночы мы падрыхтавалі вельмі зручнае месца для сну, а ў сябе над галавой мы бачылі барадаты твар добрага старога Кон-Цікі. Ён больш не выпінаў свае грудзі пад напорам усходняга ветру. Цяпер ён нерухома ляжаў на спіне і пазіраў на зоркі, што мігцелі над Палінезіяй.
На кустах вакол н.ас віселі мокрыя флагі і спальныя мяшкі, а намоклае адзенне ляжала і сохла на пяску. Яшчэ адзін дзень на гэтым сонечным востраве, і ўсё як след высахне. Нават радысты былі вымушаны спыніць сваю работу і чакаць заўтрашняга дня, калі сонца высушыць іх апаратуру. Мы знялі з кустоў спальныя мяшкі і залезлі ў іх, пры гэтым кожны выхваляўся, што ў яго самы сухі мяшок. Пераможцам прызналі Бенгта: калі ён павярнуўся, яго мяшок не захлюпаў. Якая раскоша — мець магчымасць спакойна заонуць!
Прачнуўшыся на світанні, мы ўбачылі, што парус над намі правіс і напоўнены чыстай празрыстай дажджавою вадой. Бенгт паклапаціўся аб гэтым неспадзяваным падарунку неба, а потым, не спяшаючыся, спусціўся да лагуны і выкінуў на бераг некалькі смешных з выгляду рыбін, якіх ён завабіў у каналы, што пракапаў у пяску.
Ноччу ў Германа разбалелася шыя і спіна ў тых месцах, якія ён пашкодзіў сабе перад адплыццём з Лімы, а ў Эрыка быў прыступ даўно забытага ім прастрэлу. У астатнім наша прагулка цераз рыф абышлася надзвычай шчасліва: мы ўсе мелі нязначныя раны і драпіны, толькі Бенгт, якога мачта, падаючы, ударыла па лбе, атрымаў лёгкае зрушэнне. Самы пацешны выгляд меў я: рукі і ногі былі пакрыты сіне-чорнымі сінякамі — так моцна я сціскаў імі вяроўку.
Ніводзін з нас, зрэшты, не адчуваў сябе так кепска, каб выгляд зіхатлівай празрыстай лагуны не спакусіў яго хуценька пакупацца перад снеданнем. Лагуна была вялізная. Удалечыні яна была сіняя і ад пасату пакрывалася рабізной; і яна была такая шырокая, што мы ледзь маглі распазнаць рад ахутаных блакітнай смугой, зарослых пальмамі астравоў, якія акружалі атол з працілеглага боку. Але тут, на падветраным баку астравоў, пасат мірна шапацеў у пёрыстым лісці пальмаў, што злёгку пагойдваліся, а лагуна ляжала ўнізе, нібы нерухомае люстра, і адбівала ў сабе ўсю іх прыгажосць. Горка-салёная вада была чыстая і празрыстая; ярка афарбаваныя каралы, якія ляжалі на глыбіні амаль трох метраў, здавалася, былі так блізка ля паверхні, што мы, купаючыся, баяліся парэзаць аб іх ногі. У вадзе кішэлі цудоўныя разнавіднасці рыб самай разнастайнай афарбоўкі. Перад намі адкрываўся дзівосны свет, поўны забаў. Вада была ў меру халаднаватая, каб асвяжаць, а паветра сухое і нагрэта сонцам да прыемнай цеплыні. Але сёння трэба было хутчэй вылазіць на бераг: Раратонга перадасць трывожныя паведамленні, калі да канца дня не атрымае з плыт.а ніякіх вестак.
Шпулькі і іншыя дэталі радыёперадатчыка былі раскладзены на зусім сухіх каралавых плітах і сохлі на трапічным сонцы. Тарстэйн і Кнут паступова злучалі і зашрубоўвалі іх. Мінула ўся раніца, і становішча рабілася ўсё больш і больш напружаным. Мы закінулі ўсе іншыя справы і акружылі нашых радыстаў, спадзеючыся хоць чым-небудзь дапамагчы ім. Мы павінны быць у эфіры да дзесяці гадзін вечара. К таму часу скончыцца трыццацішасцігадзінны тэрмін, і радыёаматар з Раратонгі пачне выклікаць самалёты і выратавальныя экспедыцыі.
Настаў поўдзень, потым вечар, і сонца зайшло. Хапіла б толькі вытрымкі ў чалавека на Раратонзе! Сем гадзін, восем, дзевяць. Напружанне дасягнула сваёй гранічнай мяжы. Ніводнай адзнакі жыцця ў перадатчыку, але прыёмнік NC-173 пачаў ажываць ля самага нізу шкалы, дзе слаба гучала нейкая музыка. Але на аматарскім дыяпазоне нічога не было чуваць. Паступова, аднак, гукі пачалі прабівацца — мабыць, усё залежала ад сырой абмоткі, якая прасыхала з аднаго канца. Перадатчык быў усё яшчэ мёртвы — усюды кароткія замыканні і іскры.
Заставалася менш гадзіны. Нічога не будзе! Перадатчык выйшаў са строю, і мы парашылі зноў выпрабаваць маленькі падпольны перадатчык, якім карысталіся ў час вайны. Некалькі спроб мы ўжо рабілі на працягу дня, але без усякага выніку. Можа, ён цяпер крыху падсох? Усе батарэі былі зусім сапсаваны, і, каб атрымаць ток, нам давялося круціць маленькую ручную дынамку. Гэта была нялёгкая работа, і мы, чатыры прафаны ў радыётэхніцы, увесь дзень сядзелі і круцілі гэтую д’яблаву штуку.
Трыццаць шэсць гадзін павінны былі хутка скончыцца. Я памятаю, як хтосьці шаптаў: «сем мінут», «пяць мінут», і потым больш ніхто не глядзеў на гадзіннік. Перадатчык па-ранейшаму быў нямы, але прыёмнік нешта м,армытаў ужо блізка да патрэбнай нам хвалі. Раптам ён затрашчаў на хвалі аматара з Раратонгі, і мы вырашылі, што ён вядзе размову з радыёстанцыяй на Таіці. Неўзабаве мы злавілі наступны абрывак радыёграмы, якую перадавалі з Раратонгі:
«...ніводнага самалёта на гэты бок астравоў Самаа. Я зусім упэўнены...»
Потым ўсё зноў сціхла. Напружанне зрабілася нясцерпным. Што яны там задумалі? Няўжо яны адразу пасылаюць самалёт і выратавальныя экспедыцыі? Цяпер, безумоўна, паведамленні аб нас ляцяць па эфіру ва ўсе бакі.
Абодва радысты ліхаманкава працавалі, не ведаючы ні хвіліны спачынку. З іх твараў пот струменіў гэтак жа, як і з твару таго, хто круціў ручку дынамкі. Электрычныя ваганні паступова пачалі з’яўляцца ў контуры антэны перадатчыка, і Тарстэйн у экстазе паказваў на стрэлку, якая павольна падымалася па шкале, калі ён націскаў ключ Морзэ. Справа ішла на лад!
Мы, як шалёныя, круцілі ручку, а Тарстэйн выклікаў Раратонгу. Ніхто, не чуў нас. Яшчэ раз. Цяпер зноў прачнуўся прыёмнік, але Раратонга нас не чула. Мы выклікалі Гала і Фрэнка ў Лос-Анжаласе і марское вучылішча ў Ліме, але ніхто не чуў нас.
Тады Тарстэйн паслаў сігнал «CQ»: інакш кажучы, ён выклікаў усе станцыі на свеце, якія маглі пачуць нас на нашай аматарскай кароткай хвалі.
Гэта дало некаторы вынік. Цяпер чыйсьці слабы голас з эфіру пачаў ціха выклікаць нас. Мы паўтарылі сігнал і сказалі, што чуем яго. Тады ціхі голас з эфіру прамовіў:
— Мяне завуць Поль, я жыву ў Каларада; як вас завуць і дзе вы жывяце?
Гэта быў нейкі радыёаматар. Мы, не спыняючыся, круцілі ручку, а Тарстэйн схапіў ключ і адказаў:
— Гэта «Кон-Цікі»; нас выкінула на бязлюдны востраў у Ціхім акіяне.
Поль зусім не паверыў гэтаму паведамленню. Ён думаў, што нейкі кароткахвалявік з суседняга квартала разыгрывае яго, і больш не з’яўляўся ў эфіры. У роспачы мы рвалі на сабе валасы. Вось мы сядзім тут, пад пальмамі, зорнай ноччу на бязлюдным востраве, і ніхто не верыць нашым словам.
Тарстэйн не здаваўся; ён зноў узяўся за ключ і безупынна перадаваў: «Усё ў парадку, усё ў парадку, усё ў парадку». Мы што б там ні было павінны прыпыніць падрыхтоўку ўсіх гэтых выратавальных экспедыцый у розных канцах Ціхага акіяна.
Раптам мы пачулі ў прыёмніку, як хтосьці даволі ціха спытаў:
— Калі ўсё ў парадку, дык чаго хвалявацца?
Потым эфір зноў змоўк. I гэта было ўсё.
Ахопленыя роспаччу, мы гатовы былі падскочыць да верхавін пальмаў і атрэсці з іх усе какосавыя арэхі, і цяжка сказаць, што мы зрабілі б, калі б раптам нас не пачулі адначасова і Раратонга і наш стары добры Гал. Гал гаварыў, што ён плакаў ад радасці, калі зноў пачуў пазыўныя LI2B. Уся шуміха адразу спынілася; мы зноў былі адны, і ніхто нас не турбаваў на нашым востраве Паўднёвага мора. Зусім знясіленыя, мы палеглі спаць на нашы пасцелі з пальмавых лісцяў.
Назаўтра мы нікуды не спяшаліся і цешыліся жыццём, ні аб чым не думаючы. Адны купаліся, другія рыбачылі або бадзяліся па рыфу, шукаючы цікавых марскіх жывёлін; самыя энергічныя прыводзілі да ладу лагер і ўпрыгожвалі ўсё навокал яго. На беразе, адкуль відаць быў «Кон-Цікі», на ўзлеску, дзе пачынаўся пальмавы гай, мы выкапалі яму, выслалі яе лісцем і пасадзілі прарослы какосавы арэх, што прывезлі з Перу. Побач, якраз насупраць таго месца, дзе «Кон-Цікі» наляцеў на рыф, мы пабудавалі піраміду з каралавых глыбаў.
За ноч прыбой прасунуў «Кон-Цікі» яшчэ бліжэй да лагуны, і цяпер, акружаны ўсяго некалькімі лужынамі, ён ляжаў амаль увесь над вадой, сярод вялізных каралавых глыбаў далёка ад знадворнага краю рыфа.