Паляцеў дрозд на ток, сеў бабе на лоб. Убачыў дзед дразда ды — трах! цэпам. Але не па дразду, а па бабiным лобе. Дрозд фыркнуў i перасеў на дзедаў лоб. Тады баба з крыкам: «А кыш!» — бах цэпам дзеду ў лоб!..
Лiсiца аж качаецца ад сьмеху, пазiраючы, як дзед малоцiць бабiн лоб, а баба — дзедаў.
Набiлi яны сабе гузакоў, кiнулi малацьбу ды пайшлi дахаты прымочкi на лобе ставiць.
А дразду хоць-бы што — паляцеў сабе ў лес, пасьвiстваючы.
Выдзеўб дзяцел у васiне дуплё, збудаваў гняздо i вывеў дзетак — траiх дзятлянятак.
Растуць малыя, а дзяцел цешыцца: «Выгадую, думае, дзяцей — на старасьць падмога будзе…»
Ды недарэмна кажуць: «Хто-б дзятла ведаў, каб не яго доўгi нос?» Ня ўмеў ён радавацца сам сабе, а раструбiў на ўвесь лес пра сваiх дзяцей. Каго нi спаткае — усiм хвалiцца: «Якiя ў мяне слаўныя дзеткi! I разумныя, i прыгожыя. Другiх такiх няма нi ў кога…»
Дачулася пра гэта лiсiца. Захацелася ёй маладых дзятлянятак пакаштаваць. Але як-жа iх з гнязда дастаць? На дрэвы лазiць лiсiца спрыту ня мае.
Дзяцел дзяцей гадуе, — кормiць, поiць, а лiсiца каля асiны пахаджвае, зубы выскаляе i ўсё думае, як дзятлянятак iзь сьвету зьвесьцi.
I надумалася-такi. Падыходзiць аднойчы да асiны ды давай хвастом па камлi стукаць.
Высунуў дзяцел галаву з дупля:
— Што ты, лiсiчка, робiш? Навошта маiх дзяцей пужаеш?
— Вось як, — кажа лiсiца, — дык у цябе i дзецi ёсьць?
— Ёсьць, — адказвае дзяцел. — I такiя-ж слаўныя дзеткi!
— Ну дык выганяй iх вон, ды сам выбiрайся, бо я зараз буду дрэва секчы…
— Навошта табе гэта дрэва? — пытаецца дзяцел.
— Як гэта навошта? На дровы папiлую, у печы палiць буду!
— Ой, лiсанька, ой, матанька! — пачаў прасiцца дзяцел. — Дай хоць дзяцей пагадаваць, тады i сячы сабе дрэва. Куды-ж я цяпер з малымi падзенуся?
А лiсiца яшчэ мацней стукае хвастом па дрэву:
— Не магу я чакаць, пакуль ты дзяцей пагадуеш! Хто-ж вiнаваты, што ты якраз на гэтай асiне гняздо зрабiў! Мала лесу было, цi што?
— Яно то праўда, — кажа дзяцел, — лесу нямала. Ды хто мог ведаць, што табе гэтая старая трухлявая асiна на дровы спатрэбiцца…
— Трэба было запытацца, раней чым гняздо рабiць, — злуецца лiсiца. — Сам вiнаваты.
Пачухаў дзяцел сваю стракатую галаву:
— Што-ж мне рабiць, лiсанька? Дай раду.
Аблiзалася хiтрая лiсiца, пакруцiла хвастом ды кажа:
— Ськiнь мне адно дзiця, тады ня буду секчы дрэва.
Падумаў дзяцел — шкада дзiцяцi.
— Пачакай, лiсiчка, хоць да заўтра, — просiцца ён. — Дай хоць трохi зь дзяцей пацешыцца.
— Добра, — згадзiлася лiсiца. — Прыйду заўтра.
Сядзiць дзяцел у дуплi, бядуе i ўсё думае, як яму ад лiсiцы ўратавацца. Ды нiчога прыдумаць ня можа. Нiчога ня зробiш, прыдзецца аддаць адно дзятлянятка, хоць двое яму застануцца.
Тым часам прылятае да яго ў госьцi кума — шэрая варона.
— Так i так, — кажа ёй дзяцел, апусьцiўшы нос. — Не да гасьцей мне кумка: маё роднае дзiця лiсiца адбiрае…
Варона была птушка старая i разумная, не такая, як iншыя.
— Дурань ты, — кажа яна, — не аддавай!
— Дык-жа лiсiца дрэва сьсячэ i ўсё роўна загубiць нас.
— Гэта яна толькi страшыць цябе. Як прыйдзе заўтра, ты скажы ёй: «Сячы сабе, я цябе не баюся!».
Зарадаваўся дзяцел, падзякаваў вароне-куме за разумную параду i навет добра пачаставаў яе за гэта жукамi-караедамi.
Прыбягае назаўтра лiсiца.
— Ну, дзяцел, — кажа, — ськiдай дзiця, а то зараз дрэва сьсяку.
А дзяцел высунуў свой доўгi нос з дупля i кажа:
— Сячы сабе, я цябе не баюся!
Зьдзiвiлася лiсiца — адкуль толькi дзяцел розуму набраўся?
— Хто цябе навучыў так гаварыць? — пытаецца яна.
— Сваячка мая — варона-кума, — сьмела адказаў дзяцел.