Ён ляцеў над морам да зрэзанага гарыстага берага. Некалькі чаек практыкаваліся ў адначасовым узлёце са скалаў. Далёка на поўнач ад іх, каля самага гарызонта, лятала яшчэ некалькі чаек. Новыя далячыні, новыя думкі, новыя пытанні: «Чаму так мала чаек? На небе іх павінны быць вялізныя чароды! І адкуль у мяне нечакана такая стома? Чайкі ж на небе не павінны ніколі ні стамляцца, ні адпачываць».
Дзе ён пра гэта чуў? Памяць пра зямное жыццё страчвалася. Само сабой зразумела, Зямля была месцам, дзе ён шмат чаму навучыўся, але паасобныя дэталі распадаліся — штосьці звязанае з ежай, з выгнаннем.
З берага ўзняўся тузін чаек, каб прывітаць яго, усе яны маўчалі. Але ён адчуў, што яму рады тут і што ён трапіў дадому. Гэты дзень быў у яго вельмі доўгі, такі доўгі, што світання яго ён ужо не памятаў.
Ён зрабіў разварот для пасадкі на беразе, узмахнуў крыламі, замёр у паветры за дзюйм ад зямлі і мякка апусціўся на пясок. Астатнія чайкі таксама прызямліліся, але ніводная з іх не ўзмахнула пры гэтым і перцам. Яны шырока распасцерлі свае беласнежныя крылы, павярнуліся супроць ветру і нейкім адмысловым спосабам так наставілі перцы, што спыніліся ў той самы момант, як толькі лапкі дакрануліся да зямлі. Дзівоснае валоданне сваім целам! Але Джонатан занадта стаміўся, каб паспрабаваць паўтарыць іх манеўр. Так і не прамовіўшы ні слова, ён заснуў, стоячы на беразе.
У наступныя дні Джонатан зразумеў, што тут яму давядзецца даведацца пра палёты не менш новага, чым ён даведаўся за ўсё сваё ранейшае жыццё. Але тут была і розніца. Побач з ім тут былі чайкі-аднадумцы. Сама галоўным у жыцці кожнай з іх было дасягнуць дасканаласці ў палёце, бо палёт — гэта якраз тое, што яны любілі больш за ўсё на свеце. Усе яны, дзівосныя птахі, дзень пры дні, гадзіна за гадзінай трэніраваліся ў палётах, выконваючы складаныя фігуры найвышэйшага пілатажу.
Джонатан нібыта забыўся пра той свет, адкуль ён прыйшоў, пра зямлю, на якой жыла Чарада, што моцна зажмурвала вочы перад радасцю палёту і карысталася крыламі толькі дзеля таго, каб здабываць ежу і біцца за яе. Але час ад часу да яго на імгненне вярталася памяць, і ён успамінаў.
Аднойчы раніцай, калі разам са сваім настаўнікам яны адпачывалі на беразе пасля некалькіх імклівых бочак, зробленых са складзенымі крыламі, ён спытаўся:
— Саліван, а дзе ўсе астатнія? — спытаўся ён бязгучна, бо к гэтаму часу ён цалкам авалодаў не дужа складанымі прыёмамі тэлепатыі, якой карысталіся тут чайкі замест крыку і ляманту. — Чаму нас тут гэтак мала? Там жа, адкуль я прыляцеў, жылі...
— ...тысячы і тысячы чаек. Я ведаю. — Саліван паківаў галавой. — Адно магу сказаць, Джонатан. Ты — птушка адна на мільён. Большасць з нас ішла сюды куды марудней. Мы пераходзілі з аднаго свету ў другі, амаль гэтакі ж, як і колішні, і адразу забываліся, адкуль прыйшлі, не думалі, куды ідзём далей, і жылі жыццём толькі гэтай хвіліны. Уяўляеш, праз колькі жыццяў трэба было нам прайсці, каб зразумець, што існуём мы не толькі дзеля яды і бойкі за ўладу ў Чарадзе? Праз тысячу жыццяў, Джон, праз дзесяць тысяч! А потым яшчэ сто жыццяў, перш чым мы пачалі спасцігаць, што ёсць дасканаласць, і яшчэ сто, каб нарадзілася думка: мэта жыцця — знайсці гэтую дасканаласць і паказаць яе ўсім. Ну і, вядома, гэтага ж правіла мы прытрымліваемся і цяпер: выбіраем сабе наступны свет, зыходзячы з таго, што даведваемся ў гэтым. А калі нічога не даведваемся, дык наступны свет будзе такі самы, як і гэты, з тым самым свінцовым цяжарам абмежаванняў, якія трэба пераадолець.
Ён распасцёр крылы і павярнуўся тварам супроць ветру.
— Але ты, Джон, — сказаў ён, — адразу даведаўся так многа, што табе не спатрэбілася праходзіць праз тысячу жыццяў, каб дасягнуць гэтага жыцця.
Праз хвіліну яны зноў трэніраваліся ў паветры. Шматвітковыя бочкі ў шыхце даваліся цяжка: у становішчы дагары нагамі Джонатану трэба было думаць «наадварот», у процілеглы бок паварочваць крылы, каб іх рух супадаў з рухам крылаў свайго настаўніка.
— Паспрабуем яшчэ раз, — зноў і зноў гаварыў Саліван. — Паспрабуем яшчэ раз. — І нарэшце: — Добра.
І яны пачалі адпрацоўваць знешнія петлі.
Аднойчы ўвечары свабодныя ад начных палётаў чайкі сабраліся разам і ў задуменні стаялі на пяску. Джонатан сабраў усю сваю мужнасць і падышоў да Старэйшыны, які, як казалі, неўзабаве павінен быў пакінуць гэты свет.
— Чыанг, — з хваляваннем загаварыў ён.
Стары лагодна паглядзеў на яго.
— Што, сын мой?
З гадамі Старэйшына не аслабеў, а, наадварот, стаў яшчэ дужэйшы. Ён мог выперадзіць у палёце любую чайку з Чарады і навучыўся такому, да чаго астатнія толькі спакваля набліжаліся.
— Чыанг, гэты свет — гэта ж яшчэ не неба?
Месяц асвятліў усмешку Старэйшыны.
— Ты зноў вучышся, Джонатан-Чайка, — сказаў ён.
— Ну але. А што будзе пасля? Куды мы ідзём? І ці ёсць наогул такое месца — неба?
— Не, Джонатан, такога месца няма. Неба — гэта не месца і не час. Неба — гэта адчуванне дасканаласці. — Ён памаўчаў з хвілінку. — Ты ж умееш хутка лятаць, праўда?
— Хуткасць... яна дае мне шчасце і асалоду, — сказаў Джонатан. Ён і засаромеўся і ў той жа час ганарыўся тым, што Старэйшына прыкмеціў яго.
— Ты дакранешся да неба, Джонатан, у той момант, калі дасягнеш дасканалай хуткасці. Гэта не азначае ляцець з хуткасцю тысяча міляў у гадзіну, або мільён міляў, або ляцець з хуткасцю святла. Бо любая лічба — гэта мяжа, а ў дасканаласці няма межаў. Лятаць з дасканалай хуткасцю — гэта апынуцца вунь там.
І тут жа Чыанг знік і з'явіўся каля самай вады на адлегласці пяцідзесяці футаў, адбылося гэта за долю імгнення. Пасля ён зноў знік і з'явіўся побач з Джонатанам усё за тую самую тысячную долю секунды.
— Гэта толькі жарт, — сказаў ён.
Джонатан стаяў агаломшаны. Пра неба ён і пытацца забыўся.
— Як гэта ў цябе выходзіць? І што ты адчуваеш? Як далёка можна вось гэтак трапіць?
— Куды хочаш і ў які хочаш час, — адказаў Старэйшына. — Я пабываў ва ўсіх пунктах прасторы і часу, якія толькі задумваў. — Ён паглядзеў на мора. — І вось што дзіўна: чайкі, якія пагарджаюць дасканаласцю дзеля далёкіх палётаў, нікуды не ляцяць і лятаюць павольна. А тыя, хто дзеля дасканаласці забывае пра далёкія падарожжы, могуць як згледзець вокам апынуцца дзе хочуць. Запомні, Джонатан, неба — гэта не нейкае пэўнае месца або час, бо ні месца, ні час не маюць значэння. Неба — гэта...
— Ты можаш навучыць мяне гэтак лятаць? — Ад прадчування, што ён авалодае яшчэ чымсьці нязведаным, Джонатан ажно дрыжаў.
— Вядома, калі ты хочаш навучыцца.
— Хачу. Калі мы пачнём?
— Можам адразу ж цяпер, калі ў цябе ёсць жаданне.
— Я хачу навучыцца гэтак лятаць, — сказаў Джонатан, і ў вачах яго з'явіўся дзіўны бляск. — Скажы, што я павінен рабіць.
Чыанг загаварыў павольна, пільна ўглядаючыся ў свайго малодшага сябра:
— Каб ляцець з хуткасцю думкі ў любое месца, трэба перш за ўсё ўсвядоміць, што ты ўжо туды прыляцеў...
Паводле слоў Чыанга выходзіла, што ўсё заключалася ў наступным: Джонатан павінен перастаць бачыць сябе замкнутым у пэўным целе, якое мае размах крылаў сорак два дзюймы і абмежавана хуткаснымі магчымасцямі, якія можна накрэсліць на схеме. Сутнасць у тым, каб усвядоміць: яго сапраўднае «я», дасканалае, як бясконцы лік, жыве адначасова ў любым пункце прасторы і ў любы момант часу, жыве ўсюды і заўсёды.
Джонатан трэніраваўся нястомна і неўтаймоўна, дзень пры дні, ад усходу сонца да поўначы. Але, нягледзячы на ўсе намаганні, яму і на валасок не ўдавалася зрушыцца з месца.
— Забудзь пра тое, у што верыш! — раз-пораз паўтараў Чыанг. — Табе не патрэбна была вера, каб лятаць, трэба было зразумець, як лятаць. Так і тут. Давай паспрабуем яшчэ раз...
І вось аднойчы, калі Джонатан, у глыбокім задуменні заплюшчыўшы вочы, стаяў на беразе, яго нібы працялі гэтыя словы Чыанга.
«Ну вядома ж, так яно і ёсць! Я сапраўды дасканалая Чайка, і ў мяне няма ніякіх межаў!» Ён адчуваў, як яго перапаўняе радасць.
— Добра, — сказаў Чыанг, і голас яго гучаў урачыста.