— А вы чаго крычыце? Я зараз у сваёй кватэры, на мяне тут маці не крычыць, я не ваш сын! Нарадзіце сабе, тады і размаўляйце з ім, як вам уздумаецца!
Класуха асеклася на паўслове. Я пачуў уздых, нейкі занадта хатні, так маці іншы раз уздыхае, калі на нешта неабходнае патрэбныя вялікія грошы. Потым Зіначка ціхім голасам прамовіла:
— Я выбачаюся за сваю нервовасць. Скажы, калі ласка, Вяргейчык: дзе ты быў учора?
Што-што, а выбачацца наша Зіначка ўмее. Тое праўда: калі зразумее, што сарвалася без дай прычыны, дык павініцца сама. Ну, і выбачаем, жывы ж чалавек.
— Дома я быў, Зінаіда Мартынаўна. Дакладна дома, можаце патэліць маці, ды яна недзе ў горадзе. Глядзеў фільмы да ранку. А што здарылася?
— Добра, веру, — уздыхнула яшчэ раз класуха, цяпер з палёгкай. — А Дубоўскі і Мітранка? Не ведаеш, дзе былі?
— Ды не збіраліся мы нікуды, не пастух я ім. Уладзя на лецішча з бацькамі меўся паехаць, у Юрася свае справы.
— Добра, дзякуй.
Нешта нарабілася ўчора. Мабыць, нехта з нашых ўляцеў. А куды і завошта? Бач, ні слова не сказала. Юрасю патэлефанаваць?
Не паспеў я падумаць, як тэлефон зноў завібрыраваў, — Юрась быццам пачуў маё жаданне.
— Пабудзіла класуха?
— Пабудзіла. Што за фігня, ведаеш?
— Давай да мяне зараз, я ўжо Уладзю выклікаў, — загадаў Юрась без тлумачэнняў. — Маці кліча.
Юрасёва маці — журналістка, фрылансер, піша для нейкага жаночага часопіса, а раней працавала ў недзяржаўнай газеце. Падстрыжаная пад хлопца, курыць проста ў пакоі за сваім ноўтам, хоць і пры адчыненым акне. Хоць там залева, хоць мароз ці снег — кубак кавы злева ад ноўта, папяльнічка — справа, акно насцеж. Разумная вельмі, спакойная такая, з намі размаўляе заўсёды, бы з роўнымі, ніякіх там «дзетачак» і «сыночкаў». Ніколечкі б не здзівіўся, калі б яна да нас па імені і імені па бацьку звяртацца пачала з выканнем. Пра бацьку Юрася я ўжо казаў трохі. Працуе ў прадпрымальніка, рамантуе камп'ютары. Гэтак разбіраецца ў іх — бы Юрась у матэматыцы. Бяда, меры не ведае, калі выпівае. Але тое не наша справа, разбяруцца. У астатнім нармалёвы мужык, хоць не такі кампанейскі, як ва Уладзі: мы на лецішчы з яго бацькам — лепшыя сябры, ён нам раней рабіў розныя драўляныя штукі: мячы, аўтаматы, рагаткі. Цяпер і мяса насмажыць, і з мячом з намі пабегае, распавядзе, як на спатканні да дзяўчат узімку на лыжах ганяў, як вушы адмарожваў і кухталёў ад мясцовых атрымліваў. Але ні піва, ні гарэлкі не п'е і нам настойліва раіць: «Ты — гэта ты, калі цвярозы. Адна кропля спіртнога робіць з цябе іншага». Шкада, што бацька Уладзі ў камандзіроўках па тыдні-два, па выхадных заняты — ён менеджар у прыватнай фірме, з ім цікава на лецішчы...
— Нашых антыфа ўчора затрымалі. Ноч у мянтоўцы былі! — сустрэў Юрась на парозе навіной.
— Хадзем на кухню, я там буцеры раблю, будзеш?
Уладзя сядзеў у кутку на канапе, бы спайманы на гарачым злодзей.
— Ты чаго калоцішся? — пакпіў я з яго. — Хіба цябе таксама лавілі, а ты ўцёк?
— Непрыемна. Хлопцаў шкада. — апраўдваўся Уладзя.
Нашы антыфа — Кастусь і Ігнат. Яны таксама больш у баку ад усіх іншых тусовак, а таксама ад класных і школьных спраў. Калі дзявяты клас заканчвалі, яны апошні месяц цалкам забілі на дырэктарку і яе загады адносна формы адзення — хадзілі на заняткі ў сваіх прыкідах. Хоць ведаем, што яны ў нашай школе такія смелыя, а ў іншы раён не сунуцца — перастрэнуць скінхеды, мала не здасца. У нашай школе скінаў няма, мо і ёсць якія, ды адкрыта не паказваюцца, бо антыфа ўсіх у школе чалавек дзесяць, хлопцы канкрэтныя, доўга не размаўляюць. Кастусь з Ігнатам уваходзяць і ў вялікую гарадскую групоўку, ездзяць на футбольныя матчы як балельшчыкі. Ну, а там іншы раз ці ля стадыёна, ці ў электрычках сутычкі здараюцца неслабыя. Нас у актавай зале збіраў неяк міліцэйскі маёр, пужаў адказнасцю ды іншым.
— А мы прычым? — па праўдзе кажучы, здзівіўся я. — Нам жа глыбока пофіг гэты футбол.
— Усе пры тым і ўсё пры справе, калі гаворка ідзе пра нефармальныя моладзевыя аб'яднанні, шаноўныя анархісты.
Гэта маці Юрася зайшла на кухню. У саколцы і шортах, худая, а ногі ў яе доўгія, рукі і шыя тонкія і гэтаксама доўгія. Такая вось. як высахлае дрэва. Відаць адразу, у каго Юрась удаўся. Павіталася, пачала запраўляць кававы аўтамат.
— Хто каву будзе? Ці ўсе гарбату?
— Я кавы хачу, — папрасіў я, хоць і не аматар гэтага напою. Мяне нешта адразу панесла наперарэз. Сабе і ўсяму.
Юрась тым часам нарабіў бутэрбродаў з сырам і каўбасой.
— Дык нашых выпусцілі? — парушыў я маўчанне.
— Выпусцілі пад раніцу. З вашай школы яшчэ траіх затрымалі, не ведаю, з якіх класаў. А з горада недзе пад паўсотню антыфа. Балельшчыкаў. Разборкі са скінамі ў электрычцы, потым выйшлі ўсе на прыпынку перад горадам, але там ужо чакала міліцыя. Здаецца, быў нават спецназ. Зараз усе класныя кіраўнікі старэйшых класаў пішуць справаздачы: дзе хто быў з іх вучняў апоўдні і да раніцы сённяшняга дня, — безэмацыйна расказвала Аліна Генадзьеўна.
— І што будзе? — не адставаў я.
— Тое і будзе. — маці Юрася зрабіла каву мне і сабе, спрактыкаваным вокам агледзела стол, палезла ў шафку і дастала вялікую плітку шакаладу, разгарнула яе і неахайна паламала на розныя кавалкі. — Частуйцеся.
Мы елі бутэрброды. Аліна Генадзьеўна па дробачцы адкусвала ад невялікага кавалка шакаладку.
— Так. Цяпер слухайце, — пачала яна. — З заўтрашняга дня ўсялякія вашы гульні ў анархію заканчваюцца. Ніякай атрыбутыкі звонку, ніякага выяўлення унутраных памкненняў. І тое, падкрэслю, тычыцца не толькі школы. Закідвайце падалей свае транты з анархіямі. Усё сур'ёзна і надоўга.
— Дык мы ж — анархісты, а не антыфа! — раззлаваўся я. Не, то не словы Юрасёвай маці так падзейнічалі. Сам Юрась! Ён ні кропелькі не здзівіўся словам маці, не абурыўся, ён заставаўся такім спакойным, нібыта гаворка ішла пра нейкую дробязь, насамрэч усяго пра нейкія малюнкі на саколках. Ведаю я, што маці для яго — найвышэйшы аўтарытэт, рыхтык — найвышэйшае бажаство. Вось Юрась казаў, пра будучыню сваю не думае. Сапраўды — у маці галава баліць. Яна неяк раней і раздумвала ўголас: куды сёння такую здольнасць да матэматыкі дзець, каб добрая аддача была? Ну, не ісці ж у інстытут, каб пасля навучання працаваць за капейкі! Сказала, найхутчэй Юрась пойдзе на праграміста ці яшчэ на каго, карацей, у IT-сферу. Дык Юрась нават і слова сваё не ўставіў, бы не яго тычылася. Ён не проста падпарадкоўваецца маці, ён слухае яе, як дзіця казку , — рот разявіўшы. Вось і цяпер — ён жа цалкам з усім згадзіўся! Што, яны ўжо ўсё абмеркаваліперацерлі?
Я не ўмею ў вачах хаваць сваіх пачуццяў, ды і не вучыўся. І цяпер Юрась усё дакладна прачытаў.
— Ну, і чаго ты вылупіўся? — цыкнуў ён на мяне, потым перавёў позірк на Уладзю, а той нешта пільна выглядваў на дне свайго кубка, і Юрась загаварыў некуды ўбок: — Пазабаўляліся — досыць.
— Пазабаўляліся? — выгукнуў я і запытаў са злосцю: — Дык для цябе гульня ўсё была? Гульня? І князя Крапоткіна чыталі, і Прудона — тое гульня была: хто больш слоў запомніць?
— Я не пра тое, — паморшчыўся Юрась. — Ты зразумей.
— Што разумець? Уладзя, скажы ты: твае перакананні, што ніякі чалавек не мае права ўмешвацца ў тваё жыццё — такая дзіцячая гульня? Ну?
— Не чапай ты Уладзю! — пачаў крычаць і Юрась. — Нашы перакананні тады добрыя, калі яны для нас. калі яны нам патрэбныя! Дазваляюць неяк вылучыцца з натоўпу, быць у нечым іншымі. Калі нам зручна з імі, тады яны нечага вартыя. А калі вось так — цягаць пачнуць, яно табе трэба? Дзеля прынцыпу будзеш цішотку з анархіяй нацягваць?
— І буду!
Наступіла цішыня. Дзіўна, але Аліна Генадзьеўна за гэты час не прамовіла ні слова, яна нават не глядзела ні на каго з нас, піла сабе каву, як тут і не было ніякага крыку. І толькі цяпер адставіла кубачак і пачала:
— Гульня ці не гульня — гэта справа дзясятая. Каб вам больш не біцца ілбамі, скажу так: мы вырастаем такімі, у якія гульні гуляемся ў дзяцінстве, юнацтве. гульні — найважнейшая рэч у фарміраванні асобы. Вось што, сябры. Я вам не як маці, а як старэйшы таварыш кажу: далёка не ўчора былі складзены спісы ўсіх, хто ўваходзіць у нефармальныя групоўкі. Хай тое не будзе для вас сакрэтам і навіной. Актыўнасць балельшчыкаў і антыфа дасягнула крытычнага ўзроўню, значыць, будуць рэпрэсіі, каб утаймаваць энергію.
— А мы пры чым? — не мог астыць я.
— Кірыла, паўтаруся: любыя нефармальныя аб'яднанні на ўліку, — цярпліва супакойвала мяне Юрасёва маці. — Між анархістамі і антыфа, па сутнасці, ёсць вялікая ідэалагічная розніца? Ну, тэарэтыкі?