Аляксандар І. Бацкель
Маёнтак Рыбы
© Бацкель Аляксандар І., 2014
© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2016
дуб
выхад з майго дому акурат глядзіць на стары дуб, які рос тут да майго дзеда і, напэўна, да дзеда майго дзеда дуб вельмі вялікі, камель абхапіць здолеюць тры, а то і чатыры чалавекі. раней пад гэтым дрэвам вельмі любілі адпачываць падчас абедзеннай сьпёкі ўсе мае продкі, але цяпер пад ім пуста, мяне нейкім дзіўным чынам ня цягне бавіць час пад кронаю. я шмат пра гэта разважаў і прыйшоў да высновы, што, можа быць, мне трэба, каб у доме зьявіліся жанчына і дзеці, і тады я па-іншаму пачну глядзець на гэтае дрэва, якое, па сутнасьці, ёсьць сымбалем усяго майго роду.
раней я ня вельмі любіў сюды (то-бок на месца майго цяперашняга сталага існаваньня) прыяжджаць (гэта калі былі жывыя бабуля й дзед), усё імкнуўся ў вялікія гарады, але лёс вызначыў так, што вось мне трыццаць тры, і я тут адзін, і мне гэта падабаецца.
я не магу назваць сваю адзіноту самотаю, бо занадта часта прыяжджацюць сябры, але я магу назваць сваю адзіноту спакоем, цішынёю і доўгачаканым замыканьнем дзеля таго, каб, адасобіўшыся, скінуць увесь непатрэбны тэмп гарадзкога жыцьця і пачаць займацца сузіраньнем, мысьленьнем, паглыбленьнем.
вось так я прыйшоў да таго, што пачаў пісаць і зарабляць грошы праз натуральны продаж усяго, што можа даць зямля.
хм, дык вось, я стаю перад дрэвам дакладней сяджу на ганку, на каленах ноўтбук, пішу пра дуб і ўзгадваю, што, калі я быў малым падшыванцам, дзед павесіў на дубе арэлі, якія я здолеў паламаць за тыдзень, здаецца. а потым я шмат разоў намагаўся збудаваць на дубе які больш-менш трывалы шалаш, але з гэтага нічога не атрымалася, і дзед толькі сьмяяўся кожным разам, калі я цягнуў наверх фанэру, ступаючы па рыпучай драўлянай лесьвіцы, трымаючы ў роце цьвікі, а ў кішэні малаток.
пасьля на дубе зьявіўся гамак, гэта я яго падлеткам павесіў, каб ляжаць і глядзець на лістоту і кавалачкі неба, марыць.
а потым я забыўся на дуб. і вось толькі цяпер ён выклікае ўва мне сьветлыя ўспаміны, дзіўна, сёньня даволі волка, пахмурна, але ўспаміны наадварот цёплыя, як малако зь мёдам.
сумленнасьць
на днях прыяжджаў стары сябра, увечары, як звычайна, сядзелі каля вогнішча, пілі, гутарылі.
я не магу сказаць, што жыву далёка ад суседзяў, акурат на той самай прыемнай адлегласьці, каб іх ня чуць і ня бачыць. але пра іх мне ёсьць шмат чаго распавесьці.
дык вось, суседзяў ня чую, ня бачу, але іхныя куры і нават некалькі індыкоў часам завітваюць у мой гарод, таму я сачу, каб не падкопвалі й не траплялі да мяне.
сядзім мы зь сябрам, пем, галоўнае няма чаго есьці, і тут як наўмысна у гародзе калупаюцца дзьве маладыя курачкі. сябра, доўга не разважаючы, кінуў у гарод першую рэч, якая трапілася пад руку, бляшанае вядро!
такім чынам: на полымя паставілі рондаль з вадою, абварылі птушачак, зьнялі пере і ўжо пасьля патрашэньня пасмажылі.
пере спалілі, вантробы таксама, як і галовы. сябра раніцаю зьехаў, а пасьля абеду да мяне суседка заходзіла, пыталася, ці ня бачыў я яе дзьвюх малых кур, дурніц, якія амаль штодзень зьбягаюць. я адказаў, што ня бачыў, а сам на ганку празь яе плячо вызіраў, ці нічога не пакінулі мы каля вогнішча.
вось яно, пытаньне сумленнасьці.
але, зь іншага боку, я нават і не пасьпеў бы ў той момант спыніць сябра ад забойства, увогуле не сачыў за ягонымі рухамі.
гарод
у гэтым годзе вырасла неверагодных памераў кукуруза, пачаткі даўжынёй 3040 сантымэтраў, і гэта пры тым, што яна яшчэ ня ўся сасьпела. і што адметна, уся буйная кукуруза прывезеная была мною зь Вільні! а вось беларускі сорт яшчэ толькі пачаў завязвацца ў пачаткі.
*** упершыню ў мяне пачаў расьці вінаград, набыў два кусты, яшчэ ў мінулым годзе, і ў гэтым сабраў пяць гронак, ды якіх салодкія як віно! ёсьць ідэя размножыць гэты сорт і гандляваць ім. будзе першы беларускі вінаград, які смачнейшы за замежны «кішміш».
*** заўважыў, што таматы чэры, якія растуць у мяне на адкрытай прасторы, цалкам здаровыя і не хварэюць толькі з таго боку, дзе я пасадзіў марыхуану. раней я чытаў, што памідоркі вельмі добра сябе пачуваюць у атачэньні канапляных расьлін, пах каторых адганяе хваробу і інсэктаў. раю, але адначасова і не раю.
сабака
у мяне ёсьць сваякі па бацькоўскай лініі. яны, як і мае тата й маці, жывуць недзе між Нясьвіжам і Слуцкам (але гэта ўсё ня мае адносінаў да таго, пра што я хачу гутарыць). дык вось, сваякі гэтыя жывуць неахайна, вечна ў іх усё бруднае вакол, за што ні возьмуцца усё ламаецца. кожны год купляюць новую машыну, бо старая дзіўным чынам на вачах развальваецца, згнівае і невядома якім праклёнам памірае. дамы яны мянялі ўжо тройчы, але кожным разам дом, які яны засяляюць сабою, пачынае руйнавацца: сьцены абрастаюць цьвільлю, батарэі перастаюць грэць, печ ідзе расколінамі, газа зьнікае.
сваякі валодаюць вялікім кавалкам калгаснай зямлі, якая, якім бы чынам ні апрацоўвалася, у любым выпадку выглядае горш, ніж суседнія землі і нават уласна калгасныя.
ёсьць у іх вялізарны хлеў, які дастаўся ім у спадчыну ад далёкіх дзядоў. хлеў суседнічае зь яшчэ такімі ж хлявамі іншых жыхароў гарадзкога пасёлку, але іхны хлеў самы недагледжаны, і, калі ідзеш паўз гэты будынак, цяжка ня ўлезьці ў сьвіное лайно, якое цячэ тут ракою і ўваходзіць невялікім рукавом у сьмярдзючую азярынку акурат за усімі хлявамі.
самі тыя сваякі раён хлявоў называюць Прагаю бо будыніны старыя і стаяць амаль адзін на адным. сваё месца жыхарства завуць асабняком, а г. п. Лёнданам! як ні круці, гумар у іх ёсьць.
вось кароткі накід пра сямю маіх далёкіх сваякоў, якія мяне, мякка кажучы, зьдзіўляюць ня ладам жыцьця, але стаўленьнем да жывёл, і, асабліва, да сабак!
любы сабака, які зьяўляецца ў іхнай сямі, а гэта здараецца вельмі часта, адразу ж трапляе на доўгі ланцуг пад хату, альбо пад гараж, альбо пад хлеў, і сабаку шанцуе, калі ён трапляе на ланцуг пад хату, бо адтуль яму часам кідаюць якую абглыданую сьвіную костку.
самы жах трапіць пад хлеў, дзе ланцуг не дае волі нават сесьці на сухой і чыстай зямлі, і сабака рэшту свайго кароткага жыцьця сядзіць па пуза ў лайне, якое сьцякае зь-пад хлева, сядзіць гэты сабака, скуголіць, гаўкае, брэша, вые, трасецца ад волкасьці, вароціць носам і вачыма ад гною, але як яго прывязалі, так на яго і забыліся, той нібыта мусіць абараняць уваход у хлеў, каб ніхто ня скраў сьвіней!
сабака павольна губляе спачатку бляск поўсьці, потым бляск у вачах, потым губляе вагу, потым жаданьне жыць, а потым яго ўжо і няма на гэтым сьвеце. калі сабака трапляе на ланцуг пад хату, яго часам кормяць старою косткаю альбо цьвілым хлебам, а дзеці нават гладзяць па галаве. такі сабака ў гэтай сямі можа пражыць год, бо ўзімку ў любым выпадку без абагрэву й жытла замерзьне.
сабака, які трапляе на ланцуг пад гараж, бедны сабака, бо яго ня толькі ня кормяць, але й не пакідаюць у спакоі, бо галава сямі, так бы мовіць «муж», кожны дзень, калі вяртаецца з працы, пяны, вядома, абавязкова пінае дварнягу нагою пад бок, яго сябры, якія заходзяць да «мужа» ў госьці ў гараж, каб выпіць і «адрамантаваць» чарговую машыну, бюць сабаку, хто рукой, хто нагой, бо сабака ім замінае! сабака скуголіць, гаўкае, вые, хоча есьці, хоча ласкі, нават ад такіх спаршывелых істотаў, як яны. ад зьбіцьця сабака кульгае, рэбры яго ламаюцца, ён хутка памірае.
ня ведаю, колькіх сабак гэтыя людзі забілі й закатавалі, апошні раз чуў ад маці, што яны прыдбалі дзесьці аўчарку, якая пражыла ў іх роўна тры месяцы і трапіла пад колы машыны, калі тая заяжджала ў гараж. здаецца мне, аўчарка ведала, што робіць.
сьненьне
дзіўнае было сьненьне: быццам я гляджуся ў трыльяж, і зь левага люстэрка на мяне бокам, адным вокам, глядзіць я, але нейкі вельмі малы, гадоў сямнаццаць, я з доўгімі валасамі, з гладкім тварам, і сьмяюся так варожа, у цэнтры люстэрка я, які я цяперашні, а ў правым люстэрку я не падобны сам да сябе, але ўсё роўна я, толькі нейкі сумны, і апрануты дзіўна, і няма ў мяне рук. і ва ўсіх трох люстэрках ззаду нейкія цені, варушэньні, і мне здаецца, што гэта бацькі прыйшлі, я радуюся, але нічога не магу разглядзець як мае быць, бо ўсе тры адлюстраваньні замінаюць, яны варушацца, сьмяюцца, штосьці крычаць.
прачнуўся праз тое, што ў сьне пачаў крычаць, потым выявіў ацёклымі абедзьве рукі, уключыў сьвятло і дакладна вырашыў выкінуць стары трыльяж, ён мяне ад маленства палохае, асабліва ўначы.
і яшчэ заўважыў, што ўпершыню пасьля таго, як месяц таму ад мяне зьехала дзяўчына, я паклаўся спаць, выключыўшы сьвятло цалкам (то-бок нават таршэр выключыў). але маё сьвятло заўсёды адганяла ўсё жудаснае і кепскае, вярну яго зваротна.
сонца
мяне заўсёды прывабліваюць думкі пра нашую Плянэту, пра яе экзістэнцыяльнае існаваньне. часта я ад гэтых думак пераходжу да прыкрых высноваў, што людзі самі па сабе як від паразыты, прычым страшэнныя, самыя гнюсныя паразыты, бо сьвядома разумеюць, што робяць, і ад гэтага становяцца яшчэ горш.
вось сусед паставіў у доме генэратар (эканоміць), які працуе на салярцы, і мала таго, што гэты агрэгат вельмі гучны, а па вечарох немагчыма сядзець на вуліцы, бо рэхам гук распаўсюджваецца яшчэ гучней і далей, дык колькі выхлапу! колькі пераапрацаванай саляркі выкідваецца ў паветра! неверагодна!