Аляксандар І. Бацкель
Яблыневы маёнтак
© Бацкель Аляксандар І., 2015
© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2016
яблык
сёньня першы дзень лета, я не пісаў шэсьць месяцаў, шэсьць тужлівых разоў я спрабаваў пачаць і адкладаў, бо часам лепей не пісаць, ніж пісаць. але вось ён я, вось мой маёнтак і вось маё жыцьцё, і я нікуды не падзенуся, калі толькі мяне наўмысна не падзенуць. я засадзіў усю сваю зямлю вакол дома дрэвамі, збольшага яблыневымі. частку зямлі пакінуў на невялічкі гарод, таму што сёлета мая мэта сьпелыя, як ва Ўкраіне, кавуны ды абрыкосы, бо з тузіну костак адна дала слабенькі парастак, які дорыць надзею, што калі-небудзь я пачну зьбіраць ураджай сваіх сонечных фруктаў. ну, што я магу сказаць, яшчэ крыху павялічым колькасьць насельніцтва на плянэце, паставім яшчэ некалькі заводзікаў і ў Беларусі ня толькі абрыкосы пачнуць расьці, думаю, дойдзем і да ананасаў, а там і Апакаліпсіс на даляглядзе.
такім чынам, вакол мяне цяпер ня толькі самотны дуб і старая груша, вакол мяне процьма моладзі: яблыневыя парасткі, вішнёвыя, алычовыя, некалькі туяў, зьявіліся канадзкія елачкі і адзін ядлаўцовы куст. і мой маёнтак, гэта ўжо сурёзна, мой маёнтак Яблыневы Маёнтак. і ён гуляецца з клясыкай, бо «а чаму б і не?», чаму б і не з клясыкай? бо калі не, то мне застанецца адно зарасьці травою, спрэс абрасьці травою і пачаць жыць паводле звычайнага раскладу касіць раз на тыдзень, паліваць раз на тры дні і ўсё, і больш нічога, і толькі пустэча, і вецер цёплы лунае па-над газонам.
вада
вада для мяне асабіста ня толькі вадкасьць, якая робіць мяне жывым і зьяўляецца асноўным складнікам майго арганізму. вада для мяне ў першую чаргу стыхія, падмурак жыцьця. і зразумела, што для людзей, самых сумнеўных істотаў гэтай плянэты і падобных хутчэй да мурашоў, ніж да заваёўнікаў і цароў Зямлі, вада элемэнт першай неабходнасьці. і мне падабаецца гэтая вадкасьць, і мне вельмі прыемна адчуваць на сваёй галаве кроплі дажджу, і вось ужо які дзень запар ідуць залевы і мой маёнтак, што знаходзіцца ўсяго на некалькі мэтраў вышэй за іншыя, суседнія, аточаны цяпер рэкамі і рачулкамі, і я адчуваю, як лёгка магу скаціцца разам з домам уніз і паплыць кудысьці далёка, туды, за гарызонт, дзе вада вадаспадам ляціць у космас і з аблокамі вяртаецца, і сіні кіт плыве ў далячынь, нясе плянэту ўсё далей і глыбей у бязьмежны сусьвет, ажно пакуль усё не ператворыцца ў адну маленечкую кропку на зялёным небасхіле для іншых істот-мурашоў, якія так залежаць ад сьвятла, што фотасынтэзуюць усё навокал.
для мяне вада як стыхія стаіць на першым месцы, а за ёю па чарзе ідуць зямля, паветра і агонь, і я бачу людзей праз прызму стыхій, і мне падаецца, што ўсе людзі адпавядаюць той ці іншай стыхіі, і калі на сьвет зьяўляецца геній, а гэта бывае раз на стагодзьдзе, то гэта ўжо пяты элемэнт. элемэнт, датычны альхіміі
думаю, усе мае погляды на стыхіі можна пабачыць як звонку, так і між радкоў у маім першым рамане.
сублімацыя
сублімацыя і творчасьць, жаданьне і пісьмо, сувязь паміж полавым і духоўным, між сэксам і актам стварэньня тэксту. колькасьць полавых актаў адбіваецца на здольнасьці пісаць. чым больш сэксу, тым менш імпэту ствараць штосьці, памяншаецца колькасьць словаў у тэксьце, памяншаецца колькасьць вобразаў у галаве. адна мая былая сяброўка неяк, калі зрабіла мне мінэт, прамовіла: «усё, я забрала ў цябе моц, ты сёньня нічога не напішаш». і я потым тыдзень нічога ня мог напісаць, сядаў за клявіятуру і бачыў твар і ўсьмешку маёй дзяўчыны, і адразу з галавы выпетрывалася нават невялічкая порцыя словаў і сказаў. Елінэк піша ў сваёй песе «Клара Ш.», што Гётэ, калі шмат працаваў за сваім пісьмовым сталом, калі адчуваў узбуджэньне і гэта замінала яму скончыць верш альбо частку кнігі, адразу пачынаў мастурбаваць, і па-хуткаму, каб не адрывацца ад працы.
у мяне гэты вобраз стаіць асобнай выявай перад вачыма: Ваймар, садовы домік Гётэ, сьвеціць сьвечка, майстар піша потым адкладае пяро, расшпільвае гузікі на гульфіку, дрочыць, канчае і вяртаецца да пісьма ня памятаю пісьменьніка, але пра яго мне распавядаў сябра, што чытаў такі дзіўны раман, крыху хваравіты, пра чалавека, які праз мастурбацыю падарожнічаў у часе: заплюшчваў вочы, пачынаў ананіраваць і ўяўляць, што ён зараз у Бабілёне, а вакол яго будоўля ідзе, і сапраўды там апынаўся на невядомы тэрмін, а потым канчаў і вяртаўся.
сэкс, мастурбацыя, увогуле ўсё цялеснае і датычнае чалавечага задавальненьня займае спрэчнае месца ў творчасьці. гэта як натхніцца жаночым абліччам ды напісаць верш і адначасова быць няздольным накрэмзаць нават сваё імя пасьля мінэту.
сэнс
няма нічога больш бессэнсоўнага, чым чалавечае стаўленьне да сэнсу жыцьця і сьмерці, бо жыцьцю нельга надаваць шмат сэнсу, а сьмерць ня трэба ўводзіць у стан сакральнага, паколькі жыцьцё ўжо само па сабе дзіўны стан існаваньня на мяжы з абсурднаю «барацьбою» між тым, як знайсьці сябе і сваё месца, і новымі батончыкамі «сьнікерс»: «забі на голад: еш, глядзі футбол, пі піва».
калі сапраўды на гэтае жыцьцё паглядзець абектыўна мы існуем выпадкова, і нашыя сьмерці ня мусяць быць для нас чымсьці высокім і пампэзным. сёньня, напрыклад, жанчына памерла, бо карова, якую яна вяла дадому (дарэчы, незразумела, дзе яна яе вяла!) спужалася аўтамабільнай сыгналізацыі і штурханула сваю спадарыню, а тая ўпала і галавою ўдарылася аб машыну, якая была запаркаваная побач.
добра, а цяпер уявіце нашыя дзяды вадзілі кароваў з пашы ў кардынальна іншых умовах: не было ніякіх сыгналізацый і дакладна немагчыма было ўпасьці ад таго, што цябе штурханула карова, калі ты яе вёў з лугу, дзе тая ела канюшынку, праз запаркаваныя машыны. і галавою акурат аб «фольксваген»
а як людзі камэнтуюць такую сьмерць! «тупая сьмерць», «сьмешна» можна падумаць, яны тут усе на гэтай плянэце памруць пад фанфары ды з гонарам, і пры гэтым будуць выглядаць як валадары і анёлы.
усё падаецца сьмешным і зусім не патрэбным, калі спрабуеш паглядзець, як і што адбываецца навокал, напрыклад, вачыма майго сабакі Карнэля, для якога сусьвет дасканала зразумелы, лягічны і прыўкрасны. і, калі я спрабую спасьцігнуць яго разам з Карнэлем, я адразу ўспамінаю словы аднаго выбітнага і амбітнага амэрыканскага стэндап-актора Джорджа Карліна аб тым, што, можа быць, сэнс існаваньня людзей у тым, што Богу быў патрэбны плястык? людзей ня стане, як бы яны ні паміралі ад каровак, альбо ўпаўшы з ложка, з гонарам, аточаныя сваімі дзецьмі, альбо прыгожа праз каханьне, альбо зусім ніяк, бо іх забюць блізкія сябры, якім пра забойства казалі шэптам на вуха коткі або нарэзаны тонкімі скрылькамі сыр.
пасьля нас застанецца толькі плястык, які зямля ня здолее перастрававаць, а ўсё іншае згарыць і згніе на гэтай сьвятой і трывушчай Зямлі.
катлета
раніца, стаю каля кухоннага стала, усе вокны і дзьверы наросхрыст, раблю ў задушлівым доме скразьняк, пакутую на алергію пух паўсюль, і ад яго я нікуды не падзенуся, можна, вядома, падпаліць купку белай ваты, назапашанай у куце, але ёсьць вялікая верагоднасьць, што і сам сябе спалю. я на кухні, чакаю кавы й мажу чорны хлеб цёмным паштэтам, і выгляд гэтага паштэту выклікае ў маёй памяці мае асабістыя жыцьцёвыя няёмкасьці, якія я стараюся ніколі не забываць і не паўтараць, але, вядома, калі аб чымсьці рупліва дбаеш, не прыкмячаеш, як гэтае нешта і парушаеш.
у школьнай сталоўцы нам заўсёды давалі катлеты, чорны хлеб і кампот, дзяўчаты гэта ня елі, а хлопцы ўміналі порцыі за іх. пякотка самае лепшае, што з намі здаралася пасьля сьняданку ў школе.
вось я ў школе каля стала, перада мною паднос са школьным «пайком», я бяру адну катлету, кладу яе на хлеб і адпраўляю ў рот і трэба ж было гэтаму здарыцца, акурат у гэты момант я чыхаю, і з майго носа на самаробны бутэрброд, вылятае густая, тугая, празрыстая сапля і падае на катлету, і я, аўтаматычна яшчэ, зьбіраюся есьці і кусаю ўвесь гэты выбуховы складнік у руцэ.
аднаклясьнікі ня проста сьмяяліся яны рагаталі дзяўчаты адварочваліся й прыкрывалі свае вусны далонькамі, адсоўвалі свае кампоты і, каб удакладніць, як мне было няёмка, дадам толькі, што гэта была старэйшая кляса.
блытаньне
Вацлаў пачаў блытаць цёплае зь мяккім. дакранецца да імбрыка, а той мяккі, паднясе да твару падушку, а тая цёплая. здавалася б, гэта ніяк не магло паўплываць на яго жыцьцё, але справа ў тым, што праз гэтую дробязь, праз гэтую сьмешную акалічнасьць ён стаў непадобным да іншых у яго зьявілася па шэсьць пальцаў на нагах і скура страціла валасы, стала абсалютна чыстая і гладкая, як у дзіцяці. і калі ён кідаў лёд у кубачак з гарбатаю, ён хацеў, каб тая стала цяплейшай, і піў ён кіпень з-пад крану, і таму твар у яго быў чырвоны-чырвоны Вацлаў больш не карыстаўся мяккай туалетнай паперай, бо тая для яго была зусім ня мяккаю, і еў ён толькі халодную ежу, бо тая падавалася цёплаю, і спаў ён днём, і пачаў жыць далёка ад людзей.