У маіх пакоях ён таксама вырашыў «уцерціся», перадражніла яго бабуля. З гэтым трэ нешта рабіць. Неадкладна!
Канстанцыя Тэафільеўна, прымірэнча пачаў пан Пракшын, на што яго цешча толькі чарговы раз закаціла вочы зваротаў на рускі манер яна не цярпела, ды яшчэ і нагадванне пра тое, што з зяцем яны былі цёзкамі, не надта яе натхняла, у такой сітуацыі я бачу толькі адно: каб Тэдзі не псаваў вашыя гардзіны, ды і не гадзіў у кватэры ўвогуле, трэ вырашыць пытанне аб яго рэгулярным выгуле. Мне падаецца, прыслузе можна гэта даверыць. Аднак же мацыён і вам бы стаўся на карысць.
Яўгенія Канстанцінаўна, назіраючы бабуліна відавочнае незадавальненне, усё ж дазволіла сабе ўхваліць бацькавыя словы, аднак ён тут жа дадаў:
Абедзвюм. Гэта ж ты, Джынні, выпускаеш яго раніцай у калідор са свайго пакоя?
But daddy![14] гэтым разам чарга абурацца надышла панне Пракшыной. Тэдзі можа застудзіцца ў такое надворе.
Вось і змайстравала б яму каптанчык, развёў рукамі татухна і разгарнуў свежы нумар «Губернских ведомостей».
Ты выдатна ведаеш, што я абдзеленая гэтымі ўменнямі і шыю надзвычай нязграбна, ніяк не хацела пагадзіцца з пастанаўленнем Яўгенія Канстанцінаўна.
Выдатная падстава нарэшце навучыцца, вызірнуў з-за газеты Канстанцін Мікалаевіч і дабрадушна засмяяўся. Што скажаш, Бэтсі?
Сшыць каптанчык табе дапаможа хтосьці з дзевак, злітавалася матухна. А вось датычна выгулу трэ скласці, па маім разуменні, графік.
Не была б ты палкоўнічыхай! падціснула вусны пані Канстанцыя. Я ўжо даўно кажу, трэба зязджаць адсюль кудысь у больш спрыяльныя мейсцы. Тут тлумна, цэлымі днямі сноўдаюць натоўпы нейкіх прайдзісветаў, ды і гэтага паскудніка няма куды выпусціць.
Адчаго ж, maman[15], мы жывём побач з цудоўным скверам, нагадала ёй дачка. Ды і водаправод тут маецца ў адрозненне ад вашых «спрыяльных мейсцаў».
Пані Канстанцыя вырашыла зрабіць выгляд, быццам не пачула гэтай заўвагі, і, будзённа намазваючы сабе маслам тост, прадоўжыла ўжо не першы раз агучаныя скаргі:
Мне цяжка ўздымацца туды-сюды па лесвіцы, узімку з вакон дзьме
Канстанцыя Тэафільеўна, зноўку адклікнуўся з-за газеты яе зяць, вы ж выдатна ведаеце, чаму мы не можам жыць у вашым маёнтку.
Бабуля ўжо напоўніла была грудзі паветрам, з тым каб з усёй годнасцю, уласцівай яе персоне, даць Канстанціну Мікалаевічу найпадрабязнейшы адказ на яго неасцярожную заяву, аднак у сталоўню ўбегла пакаёўка Агапка і паклала побач з паннай Пракшыной чарговую капэрту.
Гэта што яшчэ за цыдулачкі? пацікавіўся татухна.
Гэта Каця, неахвотна патлумачыла Яўгенія Канстанцінаўна і раскрыла новае пісямцо.
Нават не жадаю чуць ейнае імя ў нас за сталом! не абмінула скарыстацца магчымасцю выбухнуць бабуля. Мала таго, што яна пацягнула цябе на гэтую не вартую тваёй увагі вечарыну, дзе, я ўпэўнена, нават ніводнага маладога чалавека твайго кола не знайшлося, дык яшчэ праз яе ты трапляеш у такую situation absurdee[16]!
Ну, недзе ж Жэнюшцы патрэбна таньчыць, пацепнула плячыма Лізавета Яўгенаўна.
Сумняваюся, пакруціў галавой Канстанцін Мікалаевіч, скептычна аглядаючы дачку. Ды і прыгадай сябе ў яе гады, Бэтсі, не надта часта я мог упрасіць цябе патаньчыць. Ну, што там пішуць?
Запрашае да сняданку, сцісла агучыла змесціва ліста панна Пракшына.
Напэўна, балбатушка разведала, як пацярпелы ўжо недзе франціць з перабінтаванай рукой, выказала меркаванне Лізавета Яўгенаўна.
А што, і слушна зрабіла, што адлупцавала яго, кіўнула пані Канстанцыя. Яшчэ мая бабка не тое што веерам, на шабельны двубой магла выклікаць. Праўда не мужчын, толькі гэткіх жа дам, аднак факт застаецца фактам!
Вядома, вы падвучыце яе! усклікнуў татухна. Каб наступным разам мы Джынні з паліцэйскай часці забіралі.
Годная панна мусіць ведаць, як за сябе пастаяць, каб вось такія тхары, як той нягеглік, нават не адважваліся падысці. Зірнуць у ейны бок каб баяліся!
Калі шчыра, то да мяне і так ніхто асабліва не падыходзіць.
Яўгенія Канстанцінаўна гаротна ўздыхнула, сама не чакаючы гэтакага прызнання, што зляцела з яе вуснаў. Сямя ў адно імгненне змоўкла, і нават Тэдзі пацягнуўся лапкай да гаспадыні, хаця рух гэты хутчэй быў выкліканы не спачуваннем, а жаданнем зноўку падсілкавацца.
Вось у Каці ўсё зусім інкаш, наважылася працягнуць дзявіца. З ёй лёгка займець размову, ды і яна не можа не падабацца
Аб чым з ёй можна завесці размову? Пра стужкі і грабеньчыкі? Пра модныя ўборы? Пра што з ёй можа пагутарыць прыстойны мужчына, патлумач мне? цяпер абурэнню бабулі не было ніякіх межаў. І чым яна ўжо так усім падабаецца? Круглым тварыкам і кірпатым носікам? У Кацькі тваёй няма ніякага esprit[17]! А паглядзі на сябе парода! Вы што маўчыце?
Бабуля мае рацыю, ажыўлена заківалі татухна і матухна, баючыся, каб іх дачка зноўку не паглыбілася ў маўклівыя роздумы, выкліканыя надзвычай патрабавальным стаўленнем да самой сябе.
Яшчэ б я не мела! безапеляцыйна заявіла пані Канстанцыя.
Хіба што, прамармытала панна Пракшына і нахілілася да Тэдзі, каб неяк заняць сябе ў гэтую няёмкую хвіліну.
Але тут у сталоўню, задыхаўшыся, зноў убегла пакаёўка, па выглядзе якой можна было зразумець: у гэтую нетаропкую суботнюю раніцу здарылася такое, што цалкам выбівалася з парадку.
Тэлеграма! вылупіўшы вочы, абвясціла пакаёўка хапаючым за душу голасам і ўручыла Канстанціну Мікалаевічу невялікі падносік з прадаўгаватым аркушыкам.
Пан Пракшын у здзіўленні разгарнуў пасланне, а затым, рэзка ўзняўшыся з-за стала, заявіў:
Я мушу неадкладна ехаць на вакзал.
Але, дарагі, што здарылася? Навошта такі паспех? хацела была спыніць яго жонка.
У маёнтку ўчынена забойства.
Раздзел II
Як толькі цягнік рушыў з Віленскага вакзала і пакаціў прэч з губернскага горада, панна Пракшына пачала ўмольваць татухну перамясціцца з іхняга другога класа у вагонрэстарацыю. Прысутнасць дзявіцы ў цягніку першапачаткова не ўлічвалася, аднак ініцыявана гэта было меркаваннямі вельмі эгаістычнымі самой Яўгеніі Канстанцінаўны.
Мусіў татухна толькі зазбірацца ў дарогу, як дзявіца, якая жадала як найхутчэй схавацца ад любой магчымасці сустрэцца сёння з Кацяй, ультыматыўна заявіла, што выпраўляецца разам з ім. На сустрэчны ультыматум, што Канстанціну Мікалаевічу зусім не будзе калі нянькацца з дачкой падчас выкліканай такімі складанымі акалічнасцямі вандроўкі, панна Пракшына адказала, што, будучы адзінай дзейснай нашчадніцай усёй сямейнай маёмасці, мае поўнае права наведаць мейсца злачынства, а таксама прыняць удзел ва ўладкаванні ўзніклых пытанняў. Акрамя таго, за ўсё жыццё сваё яна, здаецца, не давала падстаў ані разу засумнявацца ва ўласнай самастойнасці ды разважлівасці, а ад таго татухнавы insinuations[18] былі ўспрыняты як даволі крыўдныя. Панна Пракшына выдатна разумела, што ад гэтакага звароту татухнава сэрца памякчэе, і вось чаму.
Як кожны бацька, і акрамя таго ваенны ды яшчэ і чалавек дзелавітага складу, Канстанцін Мікалаевіч заўжды марыў пра нашчадка. Калі лёс і жонка прыпаднеслі яму дачку, пан Пракшын засмучацца і не падумаў, але ўзяўся выхоўваць Яўгенію Канстанцінаўну па сваім разуменні, усё ж хутчэй як сына. Спалучаў ён пры гэтым метады спартанскія, закліканыя гартаваць здаровы дух у здаровым целе, з непрыкрытымі пястотамі, бо, нягледзячы на дысцыпліну, панна Пракшына была па натуры сваёй істотай пяшчотнай і датклівай, хаця і старалася гэтую сваю рысу дбайна хаваць ад самых юных гадоў.
Пасля адстаўкі Канстанцін Мікалаевіч заняўся лесапілкай і меркаваў, што калі-небудзь гэтую справу ён мусіць перадаць дачцэ, а таму ўжо каторы год намагаўся яе ўсяляк прыстасоўваць то да вядзення рахункаў, то да праектаў па рэалізацыі матэрыялаў, а то і да саміх нюансаў механікі. Аднак Яўгенія Канстанцінаўна, хаця выгляду асабліва і не падавала, але ўсё ж схільнасці да такой справы не адчувала. І тым не менш, каб не крыўдзіць татухну, яна паслухмяна пагаджалася дапамагаць, збольшага намагаючыся знайсці ў чарговым practice[19] гэтакага роду натхненне для новых літаратурных exercises[20].
Канстанцін Мікалаевіч хаця і здагадваўся, што імпэт дачкі выявіць сябе ў справах сямейнага business зяўляецца да пэўнай ступені паказным, але ж палічыў, што ёй будзе і сапраўды карысней паехаць у маёнтак разам з ім, аніж дарэмна траціць час з бязглуздай сяброўкай, якая жадала, відаць, яшчэ раз пражыць у размовах падзеі ўчарашняга інцыдэнту. І, як ні шкада было Канстанціну Мікалаевічу, Джынні зарэкамендавала сябе не самым высакародным чынам. Зрэшты, дачка палкоўніка ў адстаўцы мусіла ўмець даць адпор любому крыўдзіцелю. У гэтым пан Пракшын быў цалкам згодны са сваёй цешчай. А таму пасля нядоўгай сямейнай нарады аднагалосна было прынята рашэнне аб тым, што дачка выпраўляецца ў бабулін маёнтак разам з бацькам.