Рэч у тым, што хаця стратэгіі інтэлігібэльных рэфлексіяў я-чалавека ў пошуках сэнсу жыцця скіраваныя вонкі, туды, дзе яго самога непасрэдна няма, але ўласнае жыццё я-чалавека татальна абумоўленае клопатам пра сябе нават у тых выпадках (не кажучы пра ўсе астатнія), калі для самога я-чалавека гэты клопат застаецца закамуфляваным у той ці іншай ідэалагеме.
Клопат пра сябе неадемная якасць я-чалавека і яго найбольш выразная характарыстыка. У гэтай ягонай якасці сыходзяцца разам і біялогія, і сацыяльнасць, і, калі заўгодна, нават ідэалогія. У рэшце рэшт менавіта інтэнсіўнасць і чын клопату пра сябе вымалёўваюць фігуру «Я» чалавека. Калі пакарыстацца з адкрытай для бясконцых інтэрпрэтацыяў дэкартаўскай формулай, дык можна сказаць: «Я турбуюся пра сабе, значыць, я існую». А турбавацца найперш азначае забяспечваць сябе як існаваннем, так і самім сабой. І другое ці не больш істотнае за першае, бо клопат пра сябе гэта нешта іншае ад шапэнгаўэраўскай волі да жыцця, і хаця ён пэўным чынам звязаны з універсальнай вітальнасцю, але вылучае з яе менавіта тое, што патрэбнае я-чалавеку, каб забяспечваць сябе менавіта сабой.
У звязку з апошнім звернем увагу на тое, што стварае аснову жадання чалавека быць самім сабой і што мы ўжо звыкліся называць экзістэнцыяй.
Экзістэнцыя ёсць спосабам майго існавання, якое па адпаведных памерах фармуе з агульнага цэлага быцця персанальную фігуру ўласна мяне. Інакш кажучы, экзістэнцыя гэта нішто іншае, як мой прыватны лапік універсальнага быцця (я-быццё). З гэтага вынікае, што ў анталагічным значэнні мяне па сутнасці няма як ёсць. У гэтым сэнсе я-чалавек ёсць адно персанальным фрагментам быцця, якое адбываецца на прасторы, пазначанай я-чалавекам.
Разам з тым, экзістэнцыя ёсць тое, што вылучае я-чалавека і з быційнай плыні вітальнасці, і з рацыянальнага цела сацыяльнасці ў нешта такое, з чаго мажліва казаць пра я-чалавека як пра ўтварэнне, тоеснае адно само сабе.
Верагодна, гэта сапраўды так, і таму ў экзістэнцыйным сэнсе я-чалавек верагодна ёсць як «я». Аднак ці можна з гэтага зрабіць выснову, што ў я-чалавеку ёсць нешта, што з неабходнасцю патрабуе я-чалавека для самога сябе і тым самым тлумачыць, навошта я-чалавек сам сабе патрэбны?
Здаецца, такой высновы зрабіць аніяк нельга найперш таму, што я-чалавек не ёсць прычынай самога сябе. А калі не ён прычына самога сябе, дык і ягоная патрэба ў самім сабе, па сутнасці, не ёсць уласнай патрэбай, а нейкім апасродкаваным следствам патрэбы тых прычынаў, якія сваёй наяўнасцю абумовілі я-чалавеку магчымасць тут-быцця.
Сам-насам з тым, каго няма
Я-чалавека няма без існага.
Я-чалавека няма без людзей.
Я-чалавек немагчымы ў колькасці самога сябе. Паспрабуем выдаліць з я-чалавека ўсё тое, што звычайна знаходзіць у ім месца быць, і мы ўбачым, што ад самога сябе ў я-чалавеку нічога, лічы, не застанецца. Выгадаванае зверам немаўля ў дарослым стане нагадвае нават не першабытнага чалавека, а звера. (Рэм, Ромул, Маўглі, Тарзан і да т. п. гістарычныя ды літаратурныя міфы, якія цалкам разыходзяцца са шматлікімі рэальнымі фактамі, назапашанымі навуковым досведам.)
Я-чалавек не галоўны ў тым, што ён ёсць і якім ён ёсць. Болей за тое, сам я-чалавек мае вельмі сціплае дачыненне да таго, што ёсць ім. Цверджанні экзістэнцыялістаў, быццам я-чалавек тым ці іншым чынам, але выбірае сябе сярод сваіх магчымасцяў быць, абапіраецца на ўсё тую ж латэнтную гіпотэзу, што я-чалавек ёсць як хто, і застаецца адно высунуць сваю версію гэтага хто. (Да прыкладу трохі працытуем Сартра: «Чалавек нясе ўвесь цяжар свету на сваіх плячах: ён адказвае за свет і за самога сябе як пэўны спосаб быцця Таму ў жыцці няма выпадковасці. Ніводная грамадская падзея, раптам узніклая і абрынутая на мяне, не зяўляецца звонку: калі я мабілізаваны на вайну, гэта ёсць і мая вайна, я вінаваты ў ёй, я яе заслугоўваю. Я яе заслугоўваю найперш таму, што мог ўхіліцца ад яе зрабіцца дэзэртырам ці загубіць сябе. Калі я гэтага не зрабіў, атрымліваецца, я яе выбраў, стаўся яе саўдзельнікам».)
Я-чалавек не выбірае сябе як «пэўны спосаб быцця», я-чалавек нічога не выбірае, бо няма каму выбіраць
Я-чалавек толькі забяспечвае сабой тое, што ёсць ім. Забяспечвае сваім прозвішчам, сваёй біяграфіяй, сваёй экзістэнцыяй. Забяспечвае сваёй прысутнасцю, сваім дзеяннем, сваім учынкам. Сексуальным актам ён забяспечвае працяг роду, сацыяльнай дзеяй забяспечвае нарошчванне рэальнасці, а інтэлектуальнай а-рэальнасці. Карацей кажучы, я-чалавек забяспечвае сабой усё тое, што зафіксавала сябе ў значэннях я-чалавека, і толькі такім чынам ён забяспечвае сябе самім сабой.
Я-чалавек толькі забяспечвае сабой тое, што ёсць ім. Забяспечвае сваім прозвішчам, сваёй біяграфіяй, сваёй экзістэнцыяй. Забяспечвае сваёй прысутнасцю, сваім дзеяннем, сваім учынкам. Сексуальным актам ён забяспечвае працяг роду, сацыяльнай дзеяй забяспечвае нарошчванне рэальнасці, а інтэлектуальнай а-рэальнасці. Карацей кажучы, я-чалавек забяспечвае сабой усё тое, што зафіксавала сябе ў значэннях я-чалавека, і толькі такім чынам ён забяспечвае сябе самім сабой.
Пэўна, з гэтага можна патлумачыць і факт адсутнасці патрэбы я-чалавека ў самім сабе. Здавалася б, дзіўна: я-чалавек увесь час толькі тое і робіць, што забяспечвае сябе самім сабой, аднак пры гэтым ён сам сабе нінавошта не патрэбны, прынамсі гэтая патрэба ніяк не адшукваецца. Але тут, відаць, рэч у тым, што я-чалавек не сябе забяспечвае самім сабой, а забяспечвае самім сабой тое, што ёсць ім. Калі гэта так, то тады стаецца зразумелым, чаму ён не мае патрэбы ў самім сабе: у я-чалавеку няма нічога такога, што па-за экзістэнцыяй было б уласна ім і патрабавала яго самога як толькі яго.
Я-чалавек усяго тое, што ёсць у значэннях яго. Ён не абумоўлены сам сабой. І нікім (нічым) іншым не абумоўлены як менавіта ён, гэты, адзіна магчымы тут і цяпер. Ніхто з людзей не быў вымкнуты з небыцця таму, што непасрэдна яго чакала ў быцці адно яму належнае месца. У тым, што той ці іншы чалавек зявіўся альбо не зявіўся, няма ніякай сістэмы, ніякай логікі, тым болей прадвызначанасці.
Хтосьці ёсць, кагосьці няма. Хто ёсць? Каго няма? Гэта не праблема. Ніколі гэта не праблема Але мы не станем далей разгортваць тэзу аб татальнай залежнасці зяўлення я-чалавека ад выпадку. Бо калі быць больш дакладным, дык я-чалавек увогуле не зяўляецца.
Зяўляецца не я-чалавек, а ўсяго толькі яго біялагічная матрыца. І хаця яна мае свой генетычны код, пол, расавую належнасць і шэраг іншых, уласцівых адно ёй характарыстык (што далей будуць уплываць на фармаванне апрычонага кшталту экзістэнцыі), але гэта ўсяго матрыца, якія ў невымернай колькасці вырабляе мноства «тэхналагічных лініяў» той вялізнай фабрыкі па вытворчасці біялагічных формаў, якую мы называем Прыродай.
Я-чалавек не нараджаецца, ён стаецца я-чалавекам у працэсе адбывання свайго тэрміну быцця. Хаця больш карэктна будзе сказаць, не «ён стаецца», а «ім стаюцца» шматлікія абектнасці свету, якія падчас ягонага бытнавання накладаюцца сваім цяжарам на першапачатковы біялагічны код і тым самым арганізуюць тое, што чалавек залішне самаўпэўнена называе «Я».
Калі што і застаецца ў я-чалавеку ўласна яго, чалавечым, дык гэта мера здольнасці прымаць і ўтрымліваць у сабе разнастайныя феномены існага. Але якраз у звязку з абмежаванымі магчымасцямі я-чалавека быць адкрытым для быцця існага, мы, бадай, можам казаць пра я-чалавека як пра вынік скажэння абектнасцяў існага, што не могуць выявіцца ў чалавеку ў сваёй паўнаце. Чалавек не «мера ўсіх рэчаў, існуючых, што яны існуюць, неіснуючых што яны не існуюць» (яшчэ раз працытуем Пратагора), а камбінацыя скажэнняў усяго як існуючага, так і неіснуючага. Вось гэтая сублімацыя скажоных (усё абсечанае, няпоўнае ёсць скажоным) абектыўнасцяў рэальнага свету і ёсць тым, што мы называем экзістэнцыяй, гэта значыць, уласна чалавечым асобнага я-чалавека.
Я-чалавек адмысловая канфігурацыя дэфармаванай абектнасці свету. Накладаючы сябе як скажоную меру на рэальнасць, я-чалавек атрымлівае не адэкватную ні рэальнасці, ні самому сабе карціну. Мабыць, адсюль адна з прычынаў пракаветнай роспачы я-чалавека, які з гэтага ніяк не можа зарыентавацца ў гушчары быцця і таму застаецца разгубленым сам-насам.
Сам-насам з тым, каго няма.
Не было. Няма. Не будзе
Я-чалавек не можа сам з сябе абявіцца.
Я-чалавек не можа адбывацца сам у сабе.
Я-чалавек не можа быць сам сабой.
Я-чалавека няма. Ёсць своеасаблівае ўтварэнне самых розных праяваў быцця існага на прасторы я-чалавека. Гэтае ўтварэнне, індывідуалізаванае пэўнай экзістэнцыяй, натуральна, неяк павінна пазначацца, мець сваю семантычную марку, але традыцыя надання значэнняў саматоеснасці і самадастатковасці, а тым болей сакральнасці гэтаму ўтварэнню, здаецца, абумоўленая ўсяго толькі неабачлівым пераносам сінкрэтычнай цэласці знака на ўсю тую шматсэнсоўнасць, што ім пазначаецца.
Я-чалавек не належыць сам сабе, ён уласнасць шматлікіх рэальнасцяў, якія паходзяць з розных вымярэнняў быцця існага (нельга выключаць, што нейкім сваім акрайчыкам кранаецца чалавека і «трансцэндэнтнае вымярэнне», з чаго і паўстаюць рэфлексіі містычнага кшталту) і на пэўны момант гуртуюцца на прасторы я-чалавека, кожная, як на сваёй уласнай прасторы, адпаведна магчымасцям канфігурацыі менавіта гэтага я-чалавека.