Я прыкурваю на хаду і думаю: куды ж мне пайсці? Можа, дамоў? Ці не?..
Мой роздум перапыняюць. Гэта сусед. Ён пяны.
Ты кінуў Веру? У вас не атрымалася вялікага і светлага кахання?
Ён неяк дзікавата смяецца.
Каханне У гэтым забытым Богам свеце са мной здараюцца толькі непрыемнасці. Чаму? Ты можаш мне адказаць?
З табой здараюцца не непрыемнасці. З табой здараецца жыццё. Звычайнае паласатае жыццё. Пайшлі.
Куды?
Не ведаю.
Разумны адказ.
Мы ідзём уздоўж набярэжнай. Я дацягваю яго да лаўкі, і мы сядаем.
Ноччу не бачна ракі, але чуваць, як яна сонна прычмоквае хвалямі, нібыта вуснамі, цалуе каменны бераг. Бераг не адказвае ёй на пацалункі, але яна ўсё роўна цалуе яго, нібыта спадзяецца, што камень ажыве і стане цёплым, саграючы яе
Што ў цябе з Верай? пытаецца мой сусед. У вас дзіўныя адносіны, нібыта яна твая патаемная жонка.
У мяне ніколі не было жонкі, цярпліва тлумачу я. І няма чаго раўнаваць: нас з Верай звязвае толькі добрае сяброўства.
Ён недаверліва хмыкае.
Сяброўства усяго толькі далучэнне да чужых непрыемнасцей.
А ён такі мае рацыю. Ці не?
Сяброўства. Відаць, яно ўзнікае ад страчанасці, закінутасці ў агромністым свеце, жадання заняць сябе чымсьці, паколькі мы змушаны чапляцца хоць за што, толькі б не зваліцца ў бяздонне вялізную і страшэнную пустэчу ўнутры сябе, толькі сябе, дзе няма шанцу нават разбіцца, а толькі ляцець у нікуды. Абыякава ляцець у нікуды самае страшнае.
Ты напісала: «Так будзе прасцей». Я потым знайшоў гэтую запіску і да гэтага часу не магу згадзіцца з табой. Ты вырашыла сказаць мне праўду!.. Ды яшчэ напісаць. Словы на паперы гэта ж яшчэ і дылема: захаваць (усётакі памяць) ці знішчыць, таму што гэта нібыта не вынуты з сэрца кінжал: не дае сцячы крыві.
Словы Словы альбо нічога не значаць, альбо забіваюць цябе насмерць. Мана яшчэ пакідае табе мары, яны асвятляюць і саграюць сэрца. Праўда не пакідае нічога, яна забівае ў табе апошнюю надзею. Праўда ў такіх справах падобна да суровай старой ханжы з падціснутымі вуснамі, якая ўсё жыццё пражыла правільна, як усе, і патрабуе, каб іншыя таксама пражылі свае жыцці па такім жа сцэнары. Так ёй прасцей і спакайней. А вось мне не прасцей
Пойдзем куды-небудзь, павесялімся яшчэ!.. трасе мяне за плячо мой сусед.
Я гляджу на яго. Ён на мяне. Ён нездаволена хітае галавой.
Ты хворы, мой дружа. Ты хворы, кажа ён. Ты нават мёртвы.
Чаму?
Таму што не рухаешся. Ты застыў у самім сабе, нібыта памёр унутры. А жыццё гэта рух. Яго трэба напаўняць падзеямі. Так яно весялей ідзе і ёсць што ўспомніць.
Я сумна ўсміхаюся:
Ты думаеш, у маім жыцці гэтага не было? Было
Але ён ужо не чуе мяне. Ён засынае. Я выклікаю таксі і мы едзем дамоў праз начны Піцер. Міма Чорнай рэчкі, дзе змагаўся з лёсам Пушкін, далей, нібыта па іроніі, міма
Піянерскай. Потым у звыклы квартал «разбітых ліхтароў», дзе наш дом.
Мой сусед нарэшце прачынаецца, калі я выцягваю яго з таксі.
Эй, спыніся! А як жа мой дзень нараджэння? раптам спахапіўся ён.
Дзень нараджэння?.. я гляджу на гадзіннік. А ён закончыўся. Ужо гадзіна ночы, пачаўся другі дзень.
Закончыўся?.. Мой дзень нараджэння?..
І тут я заўважаю, што ён плача ціха, сам сабе. Плача чалавек, які сцвярджаў, што жыццё ёсць рух. Разгублена плача, быццам у дзяцінстве, калі не прыйшоў Дзед Мароз. Я не супакойваю яго, проста думаю: а можа, недзе і сапраўды ёсць краіна казак. Яе малююць, паказваюць у мультфільмах, кіно значыць, яна ёсць, толькі мы не ведаем, дзе Мы прыходзім з дзяцінства ў дарослае жыццё, думаючы, што яна там у вялікім дарослым свеце моцных і разумных людзей, якія ўсё могуць. А вялікага свету, пра які мы марылі ў дзяцінстве, няма. Мы прыйшлі ў дарослае жыццё пабачыць яго, гэты вялікі свет, а яго няма. Мноства дробных светаў ёсць, а вялікага, моцнага і справядлівага, добрага і рамантычнага свету няма. Кожны будуе свой карабель і купляе прыстань, але разам ім не быць флатыліяй.
Застаецца назіраць, як расце за плячыма мінулае і змяншаецца будучыня. З кожным тваім новым днём нараджэння. Так думаю, адпачываючы на прыступках перад кватэрай суседа, збіраючыся з сіламі зацягнуць яго ў дзверы. Але вось і гэта зроблена. Я кладу яго на канапу і сыходжу.
Мы нібыта прадчуваем, што кожны дарослы дзень нараджэння аддаляе нас ад дзяцінства, а значыць, ад мары. І таму часам напіваемся да страты прытомнасці
Мы нібыта прадчуваем, што кожны дарослы дзень нараджэння аддаляе нас ад дзяцінства, а значыць, ад мары. І таму часам напіваемся да страты прытомнасці
Нехта стукае ў дзверы. Я адчыняю і бачу на парозе Фанні. Яна ў лёгкім празрыстым халаце, які не хавае нічога.
Можа, я патрэбна твайму сябру? Я бяру няшмат.
Не, Фанні. Майму сябру ты дакладна не патрэбна. Ну, калі толькі ў якасці падушкі.
А табе?
Яна набліжаецца, і я адчуваю пах танных кветкавых духоў, бачу зморшчынкі ля шыі, наспех падфарбаваныя вусны
Мама! Ты дзе? сонная дзяўчынка зяўляецца ля дзвярэй насупраць з кватэры Фанні.
Ідзі назад! паварочваючыся, злосна крычыць ёй Фанні. Дзяўчынка спалохана знікае.
Ну дык што? Фанні ізноў імкнецца ўсміхнуцца, заігрываючы.
Я шаруджу па кішэнях. Вось. Я даю ёй шакаладку і рэшткі грошай здача ад таксіста.
Вазьмі для дачкі. Больш не магу.
Яна бярэ, і я нарэшце бачу яе такой, якая яна ёсць стомленай, змучанай і нервовай. У яе калоцяцца рукі. Яна не дзякуе, каб не выдаць хвалявання, як усе людзі, нязвыклыя да спагады.
Я зачыняю дзверы і запальваю святло. У кватэры цішыня, толькі цікае гадзіннік. Можна так і прастаяць усю ноч з адчуваннем, што адчай запаланяе пакой, як дым Гэта маё мінулае, гэта ты Чаму ж цябе няма побач са мной?.. Бязглуздае і бескарыснае пытанне
Не, я не паддамся адчаю я даўно навучыўся, як перахітрыць яго.
Я іду на балкон паволі разглядаючы рэчы на сваім шляху: старое крэсла з палінялай абіўкай, след на палавіцах ад шафы, якую рухалі так, што паквэцалася фарба; балконыя дзверы з жалезнай ручкай, якая цяжка адчыняе І нарэшце зоркі. Маленькія дробныя залатыя манеткі з казкі пра Бураціна, рассыпаныя па небе.
Я назіральнік. Я ўсё бачу, як хачу, і раблю высновы, якія хачу
Вецер гуляе з павуцінкай. Таму я яе не чапаю цацку для ветру і сябе. Гэта падымае мне настрой.
Пачынаецца дождж, і яшчэ мацней пахне восенню. Гэты пах нагадвае мне дзяцінства, калі мы жылі з мамай пад Масквой, у дачным паселішчы. Ля дома расла земляная груша. Яе кветкі былі нібыта маленькія сланечнікі і жоўта расцвіталі пад канец жніўня. Іх водар саладкаваты, густы, быццам пах бразільскай какавы, якую мама потым варыла мне па вечарах. Гэты водар пачаў дзіўна асацыіравацца ў мяне з заканчэннем лета наступленнем восені. І гэты дождж, дождж Ён заўсёды прыносіць успаміны. І я ізноў прыпамінаю маму. Яна перад смерцю сказала мне, тады яшчэ зусім маладому чалавеку, што стаяў на пачатку свайго жыцця:
Паабяцай, што знойдзеш годную дзяўчыну, якая будзе кахаць цябе і клапаціцца пра цябе, каб я сышла ў нябыт спакойнай.
Я паабяцаў. І не выканаў гэтага абяцання, дадзенага на пачатку свайго жыцця. Ад гэтага мне цяжка, але і змяніць нешта я не ў стане.
Час засынаць. Час засынаць. Спаць і глядзець на цябе са мной назіраць за намі ў чароўным сне. Гэта ўсё, што я магу зрабіць для сябе. Таму што я толькі назіральнік.
* * *Горад у тумане, уздыхаеш і бачыш сваё дыханне. Дым ад цыгарэты не ідзе ўверх ахутвае цябе, сцелецца вакол. Удалечы нічога не бачна, акрамя расплывістых вечаровых агнёў.
Я стаю на прыпынку і думаю: цікава, пра што гавораць людзі ў гэты халодны восеньскі вечар?
Маладыя смяюцца: нешта пра раскладушку, якая падае і разломваецца на дзве часткі ў самы непадыходзячы момант.
Сямейная пара абмяркоўвае, што купіць на Новы год у падарунак знаёмым.
Людзі клапоцяцца пра навагоднія святы, а мне цяжка перажыць нават восень.
Пачку цыгарэт, калі ласка.
Рэшту забярыце.
Галасы, галасы, галасы аб чымсьці сваім, аб чымсьці
я такі фільм глядзеў!..
не глядзі ў яе бок, што ты вылупіўся, як
сукенка, такая зялёненькая, прыгожая. Я проста паміраю
што ты бубніш на хаду, як
стары тралейбус. Трасецца У мяне ў сумцы з вінаграду каша.
купім ім лепей цукеркі, яны танней, чым гэтае праклятае люстэрка, працягвае абмеркаванне тая сямейная пара.
Ніхто не заўважае восені. А я раптам зразумеў, чаму яна ў гэтым годзе асаблівая. Яна аранжавая, гэтая восень. Светлааранжавая Жоўты і чырвоны колеры зліваюцца ў адзін і таму восень аранжавая І я, атрымліваецца, еду на работу ў гэтай аранжавай восені
Недзе і ты жывеш без мяне ў гэтай аранжавай восені. А я? Ты можаш спытаць, чым я жыву без цябе? Успамінамі. Назіраннямі і ўспамінамі, паколькі ўспаміны гэта мае назіранні за табой і сабой у мінулым