Пакахай мяне, калі ласка (зборнік) - Коллектив авторов

Пакахай мяне, калі ласка

Зборнік сучаснай жаночай беларускай прозы

Укладалнікі Барыс Пятровіч, Алесь Пашкевіч

© Саюз беларускіх пісьменнікаў, 2009

© ПУП «Кнігазбор», 2009

Палюбіце нас

Вы трымаеце ў руках новую кнігу Бібліятэчкі Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка». Гэтым разам зборнік сучаснага жаночага апавядання. Прычым сярод аўтараў сяброў СБП няма, апроч хіба Аксаны Спрынчан, якую мы ведаем найперш як паэтэсу. Большасьць твораў цягам апошніх гадоў друкавалася ў часопісе «Дзеяслоў», большасць аўтарак нядаўнія студэнткі і школьніцы, якія не маюць пакуль сваёй першай кнігі

Спадзяёмся, чытач паважна ўспрыме шчырыя аўтарскія роздумы і споведзі ды палюбіць іх.

Наталка Бабiна

Нячэсная кава

Аповед

1. Нячэсная кава

Адна паперка ўжо адарваная. Холадна, і галіны дрэваў па-брэйгелеўску аддрукоўваюцца на дымнаблакітным небе. Сярэдзіна дня, снежань. Доўгаценевы, каштоўны кожнай хвілінай, памяранцавы ад сонца, што заўжды заходзіць, снежань.

Снежань, і цень ад касцёлу прасцёгся ўздоўж Удавіца. Я удавіца. Узяць і ўдавіцца. Аднак не, не дачакаецеся.

Але што мне рабіць?

«Чарнаўчыцкаму інтэрнату для дзяцей з парушаным слыхам на сталую працу патрабуюцца:

прыбіральшчыцы, аплата 250 тысяч рублёў

электрык-манцёр, аплата 350 тысяч рублёў

выхавальнік-псіхолаг, аплата ад»

Паперка з нумарам адарвалася так, што не бачна, колькі абяцаюць таму псіхолагу.

Як яны адно аднаго выклікаюць на спатканні? Калі маюць што адно аднаму паведаміць? Дзе-калі я сустракаюся з імі на доўгай і вузкай, яшчэ з былых стагоддзяў вуліцы: танклявыя дзяўчаты выгукваюць нешта тонка, тонка, не па-чалавечы, бы касаткі ў марской прасторы, а хлопцы, моцныя і свежыя, адказваюць ім на мове сурдаперакладу, папраўляючы ў вуху дроцікі слыхавога апарата Хлопцы і дзяўчаты ідуць у краму, ці на прыпынак, ад якога стартуюць у Горад маршруткі, або проста шпацыруюць да касцёла, і вецер абвявае маладыя целы, пазбаўленыя слыху.

Не чуюць воклічу.

Трубнага сігналу маршруткі.

Грукату касцельнага звону.

Што мне рабіць?

А касцёл стаіць, каменны і спакойны, і цень ад снежаньскага сонца, якое заўжды заходзіць, кладзецца праз яблыні саду і таполі парку ўздоўж вуліцы, па якой імчаць у Горад маршруткі.

Мо, і сапраўды, пайсці да іх прыбіральшчыцай, і драіць іхнія ўнітазы, і калідоры, і студні, і атрымліваць 250 тысяч, і супакоіцца?

Калі ты быў жывы Калі б ты быў жывы Карані абарваныя па-жывому, і ветраюць, асыпаючы камячкі глебы, і з іх точыцца кроў Гэта мая частка каранёў. А твая частка, твае карані, абмяклыя, у труне, у чорнай, беспаветранай смерці

Анастас, разварочваючыся, махнуў мне рукой, і жоўты мікрааўтобусік, пласнуўшы снежаньскай калюжынай, паехаў прэчкі у Горад.

Гэта з Гораду мы зехалі сюды: у Чарнаўчыцы. Да вуліц, што праклаліся па зямлі ў мінулых стагоддзях. Да касцёла. Да брэйгелеўскіх дрэў на тле белага вечнага неба. Да дрэў, на якіх летам свішчуць салаўі.

І ты наладзіў цэлы бізнес: маршруткі, якія курсіруюць, праз калюжыны, з Горада ў Горад.

З Горада у Здзітаў у Горад.

З Горада у Чарнаўчыцы у Горад.

З Горада у Кобрын у Горад.

Анастас яшчэ не ведае, што чакае яго і мяне.

Я заходжу ў кавярню. Маленькую кавярню без шклопакетаў, з ружовашчокай Людай і кавай у пластыкавых кубачках.

Я любіла цябе. Тваё цёплае цела. І душу, якая хавалася. І ты расказваў мне пра свайго пра-пра-пра Міхала Есмана, які пісаў тастамент: «А то напервей, кгды Пан Бог з волі Своеі Насветшое мене з сего света ку хвале Своеі Светоі поволати будет рачил, душу мою в руки Его, Сотворытеля моего, поручаю. А тело мое грешное малжонка моя пані Богдана Михаловна Мелешковна мает поховаті обычаем хрестіянъскім скромне, не збіраючі велікого або многого духовенства, але давші паном а добродем моім знать, пріехаті а тело мое грешное до гробу допровадіті і положіті в церкві в Чэрнавчычах в склепе».

Пытанне: што мне рабіць?

Я падымаю руку і разглядаю. Потым падымаю і падношу да вачэй і другую. Каб магла, я падняла б і нагу, але тут, у кавярні, на людзях, стыдаюся. Скура, поры, лініі далоні. Цела, набрынялае крывёю. Хай цела падкажа маёй глуха-нямой душы, глуха-знямеламу розуму, што я маю рабіць?

За акном, за цюлевай сетачкай, падлятае да прыпынку чарговая маршрутка, і адтуль выбіраецца Вяржбіцкая. Я грукаю ў акно, і яна паварочвае да кавярні. Даражэннымі ботамі брохае па вадзе; нягледзячы на імжу, яна ў пясцовым футры. Перш-наперш замаўляе глінтвейн, а потым плюхаецца насупраць мяне на крэсла, паказвае пальцам на маю каву ў пластыкавым кубачку і заяўляе:

 Калі б кожны еўрапеец плаціў за кожны фунт кавы на 1 (адзін) цэнт больш, то ў афрыканскіх краінах не было б голаду. Такая кава прадаецца, і называецца чэснай. Ты пеш чэсную каву?

 Ленка, учора вечарам да мяне прыходзіў Кулееў. Ён сказаў, што я павінна аддаць ім маршруткі, бо інакш яны нас з Артурам забюць.

Вярба, здаецца, цверазее. Яна працягвае руку і адсёрбвае каву з майго кубачка.

 Ленка, што мне рабіць? Як бараніцца? Яшчэ ён сказаў, што прадасць бізнес і ўложыць грошы ў чыгунку, якую пракладзе, каб зрабіць тут, пад Чарнаўчыцамі, газасховішча.

 Артур зараз у школе? Я ківаю.

 Так. Адказ трэба даць заўтра, то пакуль не баюся.

У кавярні зараз нікога, акрамя Людкі і нас, няма, і паху газу пакуль не чуваць. Пакуль вада пад зямлёй не атручаная газам, і з яе можна гатаваць каву, чэсную ў тым ліку. Пакуль не грукочуць тут адзін за адным даўжэзныя мазутныя цягнікі. Пакуль Кулееў не адбудаваў у касцёле бардэль.

Ленка праз стол працягвае руку з такімі знаёмымі пярсцёнкамі і сціскае мне пальцы.

 У цябе ёсць зброя?  пытаецца яна. Што я маю рабіць?

«Пад тваёй адзежай хаваецца душа»,  спявае Шакіра ў вясковай кавярні, і час цячэ па белым вечным небе, як кроў па руках, і адказу няма.

2. Белая глухата

Зноў туман і снежань. Не завеі, снежань туманы, снежань. Туман глушыць гукі і ўсё ён глушыць.

Год мінуў.

Туман белая слепата. Кароткія дні. Кароткая памяць. Кароткая душа, як кароткая спадніца: ёю не прыкрыцца.

Мне не давялося выкарыстоўваць зброю, пра наяўнасць якой пыталася Вярба. Госпадзе, ты справядлівы: Кулееў разбіўся на машыне, і ўсё засталося, як было. Ніхто не бачыў, як жоўтая маршрутка з заляпаным снежаньскім брудам нумарам пайшла на таран, ніхто не бачыў, як яна вечарам спынілася ля майго парога І Анастас па ранейшаму возіць гандляроў і настаўнікаў з Горада у Чарнаўчыцы у Горад. І Люда гатуе каву з чыстай вады і робіць глінтвейны з ядлаўцом.

Але Вярба іх не пе.

Госпадзе, твая справядлівасць невытлумачальная. Мой муж памёр, муж Ленкі захацеў быць шчаслівым тут і зараз. І яна засталася не адна: з дзецьмі і ракам.

Рак гэта насельнік чыстых азёраў.

Я стаю перад дзвярыма Ленчынай палаты, пасля размовы з доктарам, і прашу Бога, каб у палаце нехта быў. Толькі першыя-першыя хвіліны, потым я спраўлюся.

Але Вярба адна. Яна ляжыць тварам да сцяны, на стук дзвярэй яна асцярожна паварочваецца і гаворыць:

 А ты ведаеш, што акіян дыхае? Рытмічна дыхае, павялічваецца і ападае паверхня вады, з частатой раз у трыццаць гадоў? А я тут ляжу

 Дай я цябе абдыму, акіянолаг ты мой,  кажу я, абдымаю яе і разумею, што маю досыць сілы.

Я маю досыць сілы, каб не быць шчаслівай тут і зараз.

Каб ставіць на кон душу і перамагаць.

Каб паўзці праз туман глухаты.

Белы, як бяздушша, бязрыбе, бясконцасць.

Потым будзе Спачын. Але застанецца тастамент.

Вольга Бабкова

Дом на Пярэспе

Аповед

Дом рос як на дражджах. Ужо нават мала хто са старажылаў мог прыгадаць невялікі лапік зялёнай пусткі вільготнай зямлі, што колісь дружна абыходзілі, спускаючыся з прыступак сваіх падездаў, каб не змачыць у твані спрытныя зранку ногі. Сцежкі ды бітыя тымі ж нагамі шляхі крэслілі навокал утравелага квадрата мудрагелістыя кругі ды стрэлы, абмінаючы і не дасягаючы зялёнай пустэчы, заціснутай з усіх бакоў старымі пяціпавярховікамі. Трава тут буяла па пояс, а каму і па воспінку на руцэ, пад нагамі хлюпала, а сінія ды брунатныя стрыблі садзіліся блізу не на самыя шчокі. Яшчэ кажуць, летнімі вечарамі падымалася над гэтым месцам лёгкае воблака туману, якое, будучы асветленым навылёт кухоннымі ды іншымі вокнамі блізкіх дамоў, клубілася над цёмным месцам, нікуды не распаўзаючыся і праз ноч не знікаючы. З долу халаднаватымі зоркамі паглядалі ўгору праз аер надзвычай зыркія незабудкі, якія так любяць квітнець на мокрадзі.

Будаваць пачалі на пачатку восені. Жалезныя магутныя машыны абляпілі пустку з усіх бакоў, ушчаўшы зранку да позняй ночы страшэнны лязгат і калатнечу. Шкло пазвоньвала ў шыбінах дамоў, зямля гула пад коламі цяжкіх механізмаў. Неўпрыкмет на месцы былой пусткі ўзнік адпаведных памераў катлаван. Тлустая чорная зямля цяжкімі пластамі плюхалася з каўша экскаватара ў корабы грузавікоў, і тыя, буксуючы ў гразкім бездарожжы, перакошаныя ад ношы, цягнуліся адзін за адным кудысьці за край горада. Пасля іх замянілі на больш магутныя машыны, і неўзабаве на месцы былой зялёнай роўнядзі зеўрыла ў нябёсы глыбокая чорная яміна-катлаван.