я «прабіў» тэлефон айца віталя, паведаміў віж.
гэта было складана. вельмі. але я яму не тэлефанаваў. пакінуў тое для вас. па выніку
я заплачу вам утрая. ад таго, што вы скажаце.
айца віталя андруш валовіч памятаў са школы. той быў даволі спакойны. нават ціхі і непрыкметны. скончыў будаўнічы каледж у сталіцы. валовіч тады часта ездзіў з ім у цягніку. абодва жылі ў інтэрнатах. пераўтварэнне з ім было нечаканасцю для многіх. і для валовіча таксама. але, меркаваў ён, такое часта здараецца. асабліва ў неспакойны час.
валовіч ведаў, што выгнаннем так званых дябальскіх сутнасцяў традыцыйна займаецца царква. і не толькі хрысціянская. гэта робяць святары, мулы, жрацы, равіны, сярэднеазіяцкія шаманы. часта паспяхова. урэшце, ён меў на тое і сваю асабістую думку. бо лічыў сябе дастатковым матэрыялістам. нават эмпірыкам.
* * *ужо назаўтра валовіч дазваніўся да адрасата. ён коратка абмаляваў сітуацыю. спачатку пра сябе. потым пра дзяўчыну. паведаміў і пра яе верагодны дыягназ. пастаўлены ў псіхіятрычнай лякарні. гаварыў без маны. айцец віталь у сваю чаргу быў шчыры.
да мяне едуць шмат хворых, паведаміў ён.
не ўсе з іх апантаныя. але значная большасць менавіта такія. бывае, што сілы маёй недастаткова, каб даць рады дябальскай сутнасці. якая авалодвае душой няшчаснага. але раз-пораз вынік бывае пазітыўны. заўтра ў мяне перабор. а вось праз дзень буду чакаць. і буду рады цябе пабачыць, дружа.
пасля чаго валовічу заставалася паведаміць пра размову заказчыку віжу. і папрасіць таго падрыхтаваць на дарогу дачку канстанцыю.
сам ён узяў з сабой у рыбацкую сумку самае неабходнае. апрануўся прасцей. бо, хто ведае, як будзе паводзіць сябе дзяўчына. калі ў яе эпілепсія, то прыступ магчымы. у любы час. дня і ночы. і ў гэты час ён павінен быць падрыхтаваны. бо адказвае і за тую няшчасную каню. хоць на першы погляд яна такой не выглядае.
едзем паслязаўтра, канчаткова ўдакладніў ён з заказчыкам. і толькі папрасіў давезці іх абодвух раніцай на вакзал. пасля чаго яны нейкі час дамаўляліся па дэталях.
2
апакаліпсіс, меркаваў валовіч, рухаючыся ў чарзе па білеты, можа быць зусім ціхі. без анёлаў. трубных гукаў. цмокаў і драконаў. прыкладам, канец свету ў адной асобна ўзятай хаце, дзе дэгенерат і псіхапат гвалціць сваё дзіця. інцэст. дарэчы, пра гэта днямі расказаў знаёмы лекар з «хуткай дапамогі». ці канец свету ў адной вёсцы, напрыклад. ці ў абласным горадзе альбо краіне. колькасць псіхапатаў узрасла ў дваццаць пяць разоў. нядаўна пра гэта валовіч выпадкова пачуў па радыё. і цяпер ён раптам успомніў лічбу. а прычыны? думаў ён. у чым яны? у чарнобылі? вядома не зусім. у геннамадыфікаванай ежы? малаверагодна. але ўплыў ёсць у свабодзе поглядаў? так. гэта ўжо цяплей. адзіны садаміцкі фільм, пэўна, наплодзіць столькі секс-варятаў. што імі можна загрузіць цэлы караван «караблёў ёлупаў». і лепш за ўсё утапіць іх потым дзе-небудзь пасярод ціхага акіяна. які ўсё роўна ўжо амаль мёртвы. ад колькасці пустой пластыкавай тары. зубных шчотак. нафты. ва ўседазволенасці любых поглядаў? амаль горача. але, навошта тады розум? і само жыццё. хіба чалавек памылка? пісьменніка з сусветным імем залічваюць ў псіхічна хворыя. і топяць яго кнігі ў моры. гэта нармальна? і чаму ўтрымліваюць напаўгнілы труп дзесяцігоддзямі нармальна? а народу застаецца выплачваць у выглядзе падаткаў астранамічныя сумы. на тое ж утрыманне трупа. не, меркаваў ён, нішто ў прыродзе не статычна.
раз-пораз валовіч кідаў насцярожаны позірк на канстанцыю віж. дзяўчына стаяла ў баку ля табло. выгляд у яе быў даволі вялы. ціхая, быццам стомленая. і што за дябла дрэмле ў гэтым прывабным целе? згадваў ён, і ці дябла ўвогуле?
валовіч, як і многія інтраверты, не выносіў чэргаў. якія толькі думкі не прыходзяць у галаву ў гэты час, меркаваў ён. і не толькі ў чэргах. а і ў крэсле дантыста. у цырульні. за сталом у час вяселля. на гарадскім пляжы. перад экранам тэлевізара. дзе з раніцы да позняй ночы танчаць дураплясы, завываючы папсу. на грамадскіх маніфестацыях. юбілейных парадах. у лазні. у кабінеце муніцыпальнага чыноўніка. на вакзале. як цяпер.
* * *урэшце ён прасунуў грошы ў акенца касы. і ўзяў два білеты да карэлічаў. але з перасадкай у сталіцы на іншую электрычку. а калі выкараскаўся з чаргі, то канстанцыі віж не было. ну і справы, падумаў ён. валовіч агледзеўся навокал. летняя раніца дыхала цяплом. сонца ўзыходзіла. самыя розныя людзі віравалі вакол яго і на пероне. валовіч зазірнуў у буфет. потым пастаяў ля туалетаў. да цягніка заставаліся лічаныя хвіліны. і ён вылаяўся амаль уголас. пасля чаго скіраваў у занядбаны скверык. побач. дзе ля засмечаных лавак варушыліся цьмяныя постаці. бразгалі ў пакетах пустыя бутэлькі. у купцы дрэнна апранутых жанчын нешта дзялілі. і нервова палілі, азіраючыся па баках. на іх тварах чыталася пустата.
ціха сонейка ўстае, раптам пачуў андруш валовіч шэпт у патыліцу.
спаць кузуркам не дае
ён рэзка азірнуўся. дзяўчына на прозвішча канстанцыя віж усміхалася яму з-за спіны. побач з ёй упэўнена глядзеў на яго заплыўшымі вочкамі даволі малады хлопец. у засаленым трэніровачным касцюме. сліна сцякала ў яго з вугла роту тонкай пісягай на няголены падбародак. азіяцкі скуласты твар не меў аніякага выразу.
а гэта марык, ужо ў поўны голас сказала канстанцыя, мясцовы факер. і дадала, па-змоўніцку:
ён хоча са мной ажаніцца. праўда, марык? хлопец у адказ плямкнуў губатым ротам.
я б не супраць. і спытаў, звяртаючыся ўжо да валовіча:
а ты хто?
конь у паліто, звыкла сказаў валовіч. каб адвязацца. і ўзяў дзяўчыну за руку.
гумар разумею, але нам на цягнік,
дадаў ён. дзяўчына згодна кіўнула. і хіхікнула:
бывай, марык!
але хлопец нечакана заўпарціўся. яго тупы твар сказіла зласлівая грымаса. вочы закаціліся ўгору. ён схапіў валовіча за крысо вятроўкі.
да ты чё? і пачаў застрашваць. саўгануў рукой у кішэню.
пысу папішу. парву цябе!
на што валовіч коратка і не вельмі моцна торкнуў таму кулаком у падбародак. марык рохкнуў па-свінячы. і паваліўся за куст. і больш не падняўся. ляжаў ціха. жанчыны дзялілі бутэльку піва. і амаль не звярнулі на гэта ўвагі. адна з іх зайшла за дрэвы. і там прысела.
цягнік якраз падышоў. абодва рушылі на перон. валовіч прапусціў канстанцыю наперад. і ўвайшоў у вагон следам. няблага пачалося, змрочна думаў ён. вось толькі, як яно скончыцца? і адзначыў, што настрой і паводзіны дзяўчыны неяк імкліва змяніліся. не ў лепшы бок. прыгадаў валовіч. ва ўсялякім разе такая сацыяльная гуллівасць яму не ў масць.
у вагоне было шмат людзей. заходзілі яшчэ. нягледзячы на сонечнае надворе, вокны былі зачынены. і ў спёку так будуць ехаць, меркаваў валовіч. і адчыніў са свайго боку. падзьмула свежым паветрам.
паслухай, канстанцыя, па магчымасці ветліва сказаў ён,
«прыколаў» не трэба. больш. напрыколваешся па прыездзе. з айцом віталем на пару.
дзяўчына нібы страпянулася. цень трывогі прабег па яе твары. але праз секунду да яе зноў вярнуўся ранейшы стан. быццам лёгкага сцёбу.
а які ён, айцец віталь? сталага веку? малады? прыгожы? а барада ў яго ёсць? люблю, каб з барадой.
валовіч адказаў у яе манеры.
высокі, чарнабровы. выліты бюль-бюльаглы.
хто, хто?
спявак быў такі. дурапляс.
ты жартуеш, андруш? о-о, як добра! расказаў бы мне пра святара. больш падрабязна. а то я пачынаю, да слова, трымцець. яго баюся. нават больш за «дурку»
апошнія словы яна вымавіла ў поўны голас. наўмысна. нягледзячы на тое, што месцы на лаўках побач ужо даўно занялі. і з затоенай цікаўнасцю прыслухоўваліся. злева ад валовіча сядзеў надзьмуты зморшчаны чалавечак. сталага веку. каля сваіх ног ён паставіў плоскую драўляную скрыню. з расадай. за ім размясцілася жанчына. з густа падведзенымі бровамі чорнага колеру. у руках яна трымала слоік. запоўнены амаль да краёў зямлёй. едуць на лецішчы, адзначыў пра сябе валовіч. усё гэта машынальна. яшчэ насупраць, справа ад канстанцыі, сеў малады вайсковец. у званні маёра. ён зняў з галавы фуражку з высокай туліяй. і адразу пераўтварыўся ў стомленага камандзіровачнага. а каб зняць з яго і кіцель з пагонамі то ў звычайнага вясковага цесляра. мільганула ў галаве валовіча. на другой лаўцы сядзелі некалькі рабочых у спецоўках. якія адразу пачалі гуляць у карты.
цягнік таргануўся. дзверы зачыніліся. потым расчыніліся і адразу зноў зачыніліся. вакзал паплыў назад.
раскажу пасля, асцярожна паабяцаў валовіч,
як прыедзем. а лепш няхай сам табе раскажа. ён, мяркую, валодае словам памайстэрску. бо такая ў яго служба.
канстанцыя віж незадаволена пакрывіла вусны.
няўжо ты настолькі наіўны. быццам думаеш, што кожнае слова належыць разумець літаральна?
пасля дадала:
мне сумна. і звярнулася да жанчыны. з ненатуральна чорнымі бровамі:
а што гэта вы вязеце ў слоіку? можа,
чарвячкоў? жанчына захвалявалася.
а як вы здагадаліся? яны ж у зямлю
пазаточваліся. іх і не бачна зусім. канстанцыя ўсміхнулася. даволі саркастычна.
я шмат на што здагадваюся. а навошта вам чарвякі? вы з іх настой зробіце? каб вылечыць катаракту?
жанчына стрымана не згадзілася.
я вязу іх у кампост. бо ў горадзе ім дрэнна.
канстанцыя красамоўна памаўчала з паўхвіліны. і звярнулася. да маёра.