64
czata tu: strażnica, posterunek. [przypis edytorski]
65
czahar las drzew rozmaitego gatunku. [przypis autorski]
66
Szwaczka jest to prawdziwe nazwisko kaniowskiego mieszczanina, który tamże robił powstanie w r. 1768. [przypis autorski]
67
Leć do starosty: on śród Bohusławia poi gromady, rozstrzeliwa baby Mikołaj Potocki, banita, starosta kaniowski i bohusławski. Jest to jedna z osób żyjących w podaniach gminu. Jego życie, bezprawia, później pokutę opowiadają w tysiącznych szczegółach. Są pieśni o nim, o jego miłostkach i okrucieństwach. Jeszcze teraz można znaleźć starców, którzy go znali osobiście; a powieść ich, lubo nie w tak dalekie przenosi czasy, ale w jakże dalekie od nas obyczaje i zdarzenia! Starosta kaniowski leży w Poczajowie i jego ciało pokazują ze szczególną atencją miejscowi księża bazyliani. On to wskutek pokuty za nabrojone w Ukrainie sprawki pyszny ten klasztor wydźwignął i nadał. [przypis autorski]
68
Roś rzeka w środkowej części Ukrainy, prawy dopływ Diepru. [przypis edytorski]
69
oszczekiwa dziś: oszczekuje. [przypis edytorski]
70
futor zagroda na łące lub pośród lasu, w pewnym oddaleniu od wioski. [przypis autorski]
71
łuno (daw. reg., r.n.) dziś popr.: łuna (r.ż.). [przypis edytorski]
72
Maksym Żeleźniak, ukr. Максим Залізняк (ur. ok. 1740 zm. po 1768) Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania hajdamackiego, sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]
73
Iwan Gonta, ukr. Іван Ґонта (17051768) dowódca nadwornych Kozaków F.S. Potockiego, przeszedł na stronę hajdamaków podczas koliszczyzny (1768), umożliwiając rzeź Humania. Pojmany podstępem przez Rosjan, wydany Polakom, był torturowany i został stracony. [przypis edytorski]
74
zawieść hulankę uśpieli (z ukr.) zdążyli zorganizować rozruchy i rzezie. [przypis edytorski]
75
tknąć się tu: przejąć się. [przypis edytorski]
76
Już ja się pewno toi nie napiję toja, u botaników: tojad mordownik. Własności jego narkotyczne uważa lud pospolity za lekarstwo na smutki. [przypis autorski]
77
szydny drwiący. [przypis edytorski]
78
razem tu: nagle. [przypis edytorski]
79
jezdca dziś popr. forma D. lp: jeźdźca. [przypis edytorski]
80
czerń (tu daw.) groźny tłum; pejoratywne określenie pospólstwa, biednej ludności Ukrainy w XVIIXVIII w., jako ludzi nieokrzesanych i skłonnych do buntów i okrucieństw. [przypis edytorski]
81
drzymać dziś: drzemać. [przypis edytorski]