32
suszyć piątki pościć w piątki. [przypis edytorski]
33
verstanden (niem.) (czy) zrozumiano. [przypis edytorski]
34
zu Befehl, Herr Graf (niem.) rozkaz, panie hrabio. [przypis redakcyjny]
35
bardzom ci rada skrócone: bardzo [jestem] ci rada. [przypis edytorski]
36
peronela (z fr. péronnelle) osoba głupia. [przypis edytorski]
37
ergo (łac.) więc, zatem. [przypis edytorski]
38
caput (łac. caput: głowa) tu: koniec. [przypis edytorski]
39
Torquemada, Tomás (14201498) dominikanin, w latach 14831498 generalny inkwizytor w Hiszpanii, królewski spowiednik; jako najbardziej rozpoznawalny urzędnik świętej inkwizycji, stał się synonimem bezwzględności, z jaką działała ta instytucja kościelna. [przypis edytorski]
40
upamiętać się dziś: opamiętać się. [przypis edytorski]
41
c'est mauvais genre (fr.) to w złym stylu. [przypis edytorski]
42
po wielu kluczach tu: po wielu uskokach na boki; po kluczeniu. [przypis edytorski]
43
nun (niem.) więc; cóż więc. [przypis edytorski]
44
zum Teufel (niem.) do diabła [przypis edytorski]
45
vel (łac.) albo. [przypis edytorski]
46
wejść do izby tu: zostać posłem w parlamencie. [przypis edytorski]
47
facecista (daw.) żartowniś; por. facecja. [przypis edytorski]
48
kotylion rozetka ze wstążki przypinana do stroju; tu: wianuszek. [przypis edytorski]
49
zum Henker (niem.) a niech to; tam do kata. [przypis edytorski]
50
tarant nazwa umaszczenia konia; konie tarantowate charakteryzują się kontrastowo ciemnymi (karymi a. kasztanowatymi) plamkami występującymi na białej skórze lub odwrotnie: białymi plamkami na ciemnej sierści. [przypis edytorski]
51
Kreutzdonnerwetter (niem.) do stu piorunów; a niech mnie kule biją. [przypis edytorski]
52
dixi (łac.) rzekłem. [przypis edytorski]
53
mauvais sujet (fr.) nic dobrego; urwis. [przypis edytorski]
54
heros balafré (fr.) bohater z blizną. [przypis edytorski]
55
le grand malheur (fr.) wielkie nieszczęście. [przypis edytorski]
56
qui portent malheur (fr.) które przynoszą nieszczęście. [przypis edytorski]
57
comme tu prends feu (fr.) jak ty się zapalasz. [przypis edytorski]
58
monstre (fr.) potwór. [przypis edytorski]
59
tu es d'une grossièreté horrible (fr.) okropny z ciebie grubianin. [przypis edytorski]
60
tu es stupide (fr.) jesteś głupi. [przypis edytorski]
61
ces Slaves ont leur type à part (fr.) ci Słowianie mają swój odrębny typ (tj. są rozpoznawalni). [przypis edytorski]
62
veni, vidi, vici (łac.) przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem; tymi słowami miał Gajusz Juliusz Cezar zawiadomić o swoim zwycięstwie nad Farnakesem II, królem Pontu, po bitwie pod Zelą w 47 r. p.n.e.; lakoniczna fraza przekazuje informację zarówno o wyniku wyprawy, jak również o łatwości i szybkości pomyślnego wykonania zadania. [przypis edytorski]
63
pari (fr.) zakład. [przypis edytorski]
64
Osjanowy bohater Fingal, jeden z bohaterów występujących w tzw. Pieśniach Osjana, wydanych w 1760 r. przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego utworów celtyckiego barda imieniem Osjan; mimo że szybko (w 1805 r.) starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie; najpopularniejsze tłumaczenie fr. Pierre'a Le Tourneura z 1777 r. nosiło tytuł Osian, fils de Fingal, barde du troisième siècle: Poésies galliques (Osjan, syn Fingala, bard z trzeciego wieku: Poezje gaelickie). [przypis edytorski]
65
nie podobna nie sposób, nie można. [przypis edytorski]
66
bodajem tylko żebym tylko. [przypis edytorski]
67
bawaria tu: piwiarnia. [przypis edytorski]
68
z otwartymi ramiony dziś popr. forma N.lm: () ramionami. [przypis edytorski]
69
Tod oder Turandot (niem.) śmierć albo Turandot; nawiązanie do imienia tytułowej bohaterki sztuki Carla Gozziego Turandot opowiadająca o okrutnej księżniczce chińskiej, która swoim kandydatom na męża zadawała niczym Sfinks trudne zagadki, a tych, którzy nie odgadli czekała śmierć; na podstawie dramatu powstała opera wł. kompozytora Giacoma Pucciniego (18581924), dokończona (przez Franco Alfano) i wystawiona dopiero po jego śmierci, w 1926 r. [przypis edytorski]
70
ręce obciągnięte tu zapewne: wyprostowane, wyciągnięte wzdłuż ciała. [przypis edytorski]
71
Zum Rhein () die Wacht am Rhein słowa niem. pieśni patriotycznej Die Wacht am Rhein (Straż na Renie) autorstwa Maximiliana Schneckenburgera (18191849), która wykonywana do muzyki Karla Wilhelma zyskała ogromną popularność, szczególnie podczas wojny prusko-francuskiej; odczytywano ją wtedy (i wielokrotnie później w historii) jako przeciwstawienie się francuskim pretensjom do Alzacji i Lotaryngii oraz uznawaniu Renu za naturalną granicę Francji. [przypis edytorski]
70
ręce obciągnięte tu zapewne: wyprostowane, wyciągnięte wzdłuż ciała. [przypis edytorski]
71
Zum Rhein () die Wacht am Rhein słowa niem. pieśni patriotycznej Die Wacht am Rhein (Straż na Renie) autorstwa Maximiliana Schneckenburgera (18191849), która wykonywana do muzyki Karla Wilhelma zyskała ogromną popularność, szczególnie podczas wojny prusko-francuskiej; odczytywano ją wtedy (i wielokrotnie później w historii) jako przeciwstawienie się francuskim pretensjom do Alzacji i Lotaryngii oraz uznawaniu Renu za naturalną granicę Francji. [przypis edytorski]
72
factotum (łac.) totumfacki; osoba zaufana, spełniająca usługi wszelkiego rodzaju. [przypis edytorski]
73
factotum wyrosło w odniesieniu do zaczerpniętego z łaciny rzeczownika rodzaju nijakiego factotum (totumfacki) autorka konsekwentnie stosuje czasowniki również w formie nijakiej. [przypis edytorski]
74
opoponaks słodka mirra; wonna żywica używana do wyrobu perfum, kadzideł itp. [przypis edytorski]
75
alle Wetter (niem.) przekleństwo: do stu piorunów. [przypis edytorski]
76
der Schurke (niem.) łotr, łajdak, szuja. [przypis edytorski]
77
potztausend (niem. przekręcone Gotts tausend Sakrament) przekleństwo: do stu diabłów itp. [przypis redakcyjny]
78
schwere Not (niem.) ciężka bieda; wielki kłopot. [przypis edytorski]
79
Halunke (niem.) łajdak, łotr. [przypis edytorski]
80
kartuzowie zakon kontemplacyjny o surowej regule, zał. w XI w. we Francji. [przypis edytorski]
81
trente et quarante (fr.) dosł. trzydzieści i czterdzieści; nazwa hazardowej gry w karty (inaczej Rouge et Noir, tj. czerwone i czarne) spopularyzowanej w XVII w. we Francji. [przypis edytorski]
82
homeryczny śmiech niepohamowany, głośny, szczery, serdeczny śmiech; Homer w Iliadzie wspomina o nieugaszonym śmiechu bogów. [przypis edytorski]
83
prosit (niem.) na zdrowie (forma toastu). [przypis edytorski]
84
Mahlzeit (niem.) pora posiłku. [przypis edytorski]
85
mein Wort (niem.) dosł. moje słowo; słowo daję. [przypis edytorski]
86
wypadkiem dziś: przypadkiem. [przypis edytorski]
87
mein Ehrenwort (niem.) moje słowo honoru. [przypis edytorski]
88
potz Blitz (niem.) przekleństwo: do pioruna, a niech to itp. [przypis edytorski]
89
fryc (daw.) nowicjusz, początkujący, debiutant, gapa; por. frycowe (płacić). [przypis edytorski]
90
wety (daw.) deser. [przypis edytorski]
91
gotówem skrócone od: gotów jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
92
verflucht, verdammt (niem.) przekleństwo: cholerny, przeklęty itp. [przypis edytorski]
93
jurysta (daw.) prawnik. [przypis edytorski]
94
foliał (z łac.) księga wielkich rozmiarów. [przypis edytorski]
95
kwestionowany tu: ten, o który pytano. [przypis edytorski]
96
Donner und Blitz (niem.) przekleństwo: do stu piorunów (dosł. grzmot i błyskawica). [przypis edytorski]
97
zum Kuckuck (niem.) przekleństwo: do diabła (dosł. do kukułki). [przypis redakcyjny]
98
cyrkuł okręgowy posterunek policji; komisariat (w zaborze ros.). [przypis edytorski]
99
parabola przypowieść. [przypis edytorski]
100
marsch (niem.) marsz (forma rozkazująca czasownika). [przypis edytorski]
101
plant teren wydzielony pod torowisko kolei. [przypis edytorski]
102
was gibt's (niem.) co nowego, co słychać. [przypis edytorski]
103
Gut Mariampol () nach Osten (niem.) majątek ziemski Mariampol; posiadaczka wielmożna pani Tekla Ostrowska; leży około dwóch mil na wschód. [przypis edytorski]
104
poczthalter (z niem.) urzędnik pocztowy. [przypis edytorski]
105
ein echter Preusse (niem.) prawdziwy Prusak. [przypis edytorski]
106
schauderhafte Geschichten (niem.) okropne historie; opowieści takie, że ciarki przechodzą. [przypis edytorski]
107
Scewola właśc. Gaius Mucius Cordus; legendarny bohater rzymski, który został wysłany, by zamordować króla etruskiego Porsennę oblegającego ze swą armią Rzym w 508 p.n.e.; gdy został jednak schwytany w obozie wroga, włożył rękę w ogień, by dowieść, że nie straszne mu tortury ani śmierć; takie męstwo przekonało Porsennę, by puścić wolno zamachowca; nosił on odtąd z chlubą przydomek Scaevola, tzn. Mańkut. [przypis edytorski]
108
Sie ist verlobt () Struka (niem.) jest zaręczona z panem Głębockim ze Strugi. [przypis edytorski]
109
polnisches Vieh (niem.) polskie bydlę. [przypis edytorski]
110
wchodowy dziś: wejściowy. [przypis edytorski]
111
wraży obcy, wrogi. [przypis edytorski]