9
Tygodnik, właśc. Tygodnik Ilustrowany pismo wychodzące w Warszawie w latach 18591939. [przypis edytorski]
10
fiksatuarować smarować włosy fiksatuarem, czyli pomadą. [przypis edytorski]
11
vanitas vanitatum (łac.) marność nad marnościami (Koh 1,2). [przypis edytorski]
12
excelsior (łac.) wyższy. Tu: krój czcionki, ale również hasło postępu. [przypis edytorski]
13
ad astra (łac.) do gwiazd. [przypis edytorski]
14
Tadeusz, właśc. Pan Tadeusz epopeja Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]
15
Wojna, właśc. Padół łez (Wojna) cykl 11 obrazów Artura Grottgera (18371867). [przypis edytorski]
16
Rok Polski, właśc. Rok polski w życiu, tradycji i pieśni zbiór materiałów literackich i etnograficznych autorstwa folklorysty Zygmunta Glogera (18451910). [przypis edytorski]
17
Piał kogucik kukuryku początek wierszyka dla dzieci autorstwa Stanisława Jachowicza (17961857). Piał kogucik: kukuryku!/ Wstawaj rano, mój chłopczyku./ A chłopczyk się ze snu budzi,/ Patrzy. dużo chodzi ludzi;/ Więc się szybko zrywa z łóżka,/ By nie uszedł za leniuszka;/ I rzekł: za twe kukuryku/ Dziękuję ci koguciku. [przypis edytorski]
18
Powrót taty ballada Adama Mickiewicza z tomu Ballady i romanse. [przypis edytorski]
19
sachar (ros.) cukier, lody sprzedawane na ulicy. [przypis edytorski]
20
chleb świętojański karob, szarańczyn strąkowy, strąki wiecznie zielonego drzewa uprawianego w krajach śródziemnomorskich. [przypis edytorski]
21
marka (daw.) znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
22
Rinaldini, Rinaldo bohater popularnych opowiadań dla młodzieży. Pierwowzór postaci został stworzony przez niem. pisarza Christiana Augusta Vulpiusa (17621827). [przypis edytorski]
23
palant gra, w której uczestnicy podzieleni na dwie drużyny podbijają kijem małą piłkę gumową (wódz był nazywany matką, a szeregowi gracze młodszymi bachorami). [przypis edytorski]
24
welocyped rower z przednim kołem dużym, a małym tylnym. [przypis edytorski]
25
bąk a. cyga, fryga wydrążona kula na pręciku, wokół którego okręcony był sznurek. Bąka wprawiało się w nagły ruch, odciągając sznurek. Zabawa polegała na tym, żeby nie dopuścić do zatrzymania bączka, podtrzymując ruch biczykiem lub kijkiem. [przypis edytorski]
26
róża od Torunia zabawa w kółku, osoba w środku była różą, w odpowiednim momencie piosenki dzieci zaczynały tańczyć, a róża wybierała kolejną osobę do kółka. [przypis edytorski]
27
poszła panna po ziele popularna piosenka ludowa, do której dzieci tańczą w parach. [przypis edytorski]
28
was? (niem.) co? [przypis edytorski]
29
funt dawna jednostka wagi. [przypis edytorski]
30
szubienica zabawa w krzyżyk i kółko, przegrywający rysuje kawałek szubienicy, przegrywa ten, kto pierwszy wyrysuje szubienicę w całości. [przypis edytorski]
31
cetno i licho zabawa polegająca na zgadywaniu, czy przedmioty schowane w dłoni są w liczbie parzystej (cetno) czy nieparzystej (licho). [przypis edytorski]
32
panopticum (łac.) gabinet osobliwości. [przypis edytorski]
33
Andersen, Hans Christian (18051875) duński poeta i pisarz, autor słynnych baśni. [przypis edytorski]
34
suszka przedmiot do osuszania papieru z atramentu. [przypis edytorski]
35
hic, haec, hoc (łac.) ten, ta, to. [przypis edytorski]
36
is, ea, id (łac.) który, która, które. [przypis edytorski]
37
fero, tuli, latum, ferre (łac.) nieść, formy podstawowe czasownika. [przypis edytorski]
38
korek (gw.) korepetytor. [przypis edytorski]
39
Kuba Rozpruwacz pseudonim nadany zabójcy londyńskich prostytutek, jego tożsamość nie została ustalona. [przypis edytorski]
40
laubzega przyrząd do cięcia, wyrzynarka. [przypis edytorski]
41
funda fundowanie. [przypis edytorski]
42
makagiga ciastko z miodu maku i migdałów. [przypis edytorski]
43
Kraszewski, Józef Ignacy (18121887) polski pisarz, publicysta, historyk i działacz społeczny. [przypis edytorski]
44
viribus unitis (łac.) jak jeden mąż. [przypis edytorski]
45
perpetuum mobile (łac.) mechanizm, który raz uruchomiony, działałby zawsze. [przypis edytorski]
46
Belmont, Leo, właśc. Leopold Blumental (18651941) polski pisarz, eseista i tłumacz. Autor powieści W wieku nerwowym (1888) kreującej postać dekadenta. [przypis edytorski]
47
Jeske-Choiński, Teodor (18541920) powieściopisarz, krytyk literacki i teatralny. Stłumione iskry: opowieść z 1886 to historia rodziny mieszanej, prusko-polskiej, w której dochodzi do konfliktów na tle narodowościowym. [przypis edytorski]
48
Podróż naokoło Księżyca powieść pt.: Autour de la Lune Juliusza Verne'a (18281905), fr. pisarza uważanego za jednego z prekursorów fantastyki naukowej. Po polsku ukazała się pod takim tytułem w 1870 r. [przypis edytorski]
48
Podróż naokoło Księżyca powieść pt.: Autour de la Lune Juliusza Verne'a (18281905), fr. pisarza uważanego za jednego z prekursorów fantastyki naukowej. Po polsku ukazała się pod takim tytułem w 1870 r. [przypis edytorski]
49
Ruszczyc, Ferdynand (18701936) polski malarz, rysownik i ilustrator, reprezentant symbolizmu. Do jego najsłynniejszych dzieł należy obraz pt.: Ziemia z 1898 r. przedstawiający chłopa orzącego pole. [przypis edytorski]
50
Dygasiński, Adolf (18391902) powieściopisarz i pedagog, a także prywatny nauczyciel. Przedstawiciel naturalizmu polskiego. Autor m.in. noweli Psia dola. [przypis edytorski]
51
cyrkuł posterunek policji w zaborze rosyjskim. [przypis edytorski]
52
filister człowiek bez wyższych potrzeb, ograniczony, mieszczuch. [przypis edytorski]
53
Nieszczęsny, kto częściami do mogiły wrastał słowa Starca z Widowiska, cz. I Dziadów Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]
54
Szczepanowski, Stanisław (18461900) przemysłowiec, innowator (branża naftowa), działacz społeczny i publicysta. Usiadł na ławie oskarżonych, gdy Galicyjska Kasa Oszczędnościowa, finansująca jego działalność, ogłosiła upadłość. [przypis edytorski]
55
fonograf przyrząd odtwarzający głos, poprzednik gramofonu. [przypis edytorski]
56
Rozbicki, Soter Antoni (18231876) polski humorysta i facecjonista, do którego przylgnęła łatka grafomana. [przypis edytorski]
57
Żuławski, Jerzy (18741915) autor młodopolski, prekursor fantastyki naukowej w Polsce, katastrofista. [przypis edytorski]
58
Laskowski, Kazimierz, ps. El (18611913) autor wierszy, żartów scenicznych, piosenek. [przypis edytorski]
59
Gawalewicz, Marian (18521910) twórca powieści obyczajowych, dramatopisarz, współwydawca i redaktor popularnych pism: Tygodnika ilustrowanego, Kłosów, Kuriera Warszawskiego. [przypis edytorski]
60
Żeromski, Stefan (18641925) prozaik, dramaturg, publicysta. Współtwórca i pierwszy prezes Związku Zawodowego Literatów Polskich, w 1924 założył oddział polskiego Pen Clubu. Główna tematyka jego pisarstwa to krzywda społeczna, zacofanie cywilizacyjne warstwy chłopskiej, etyczny obowiązek walki o sprawiedliwość i postęp, więź z tradycją walki narodowowyzwoleńczej, tematy historyczne związane z powstaniami, walka z rusyfikacją. Stworzył swoisty dla swego pisarstwa wzór bohatera, samotnego inteligenta-społecznika, który podejmuje zmaganie o dobro ogółu, a odrzuca przy tym szczęście prywatne. Napisał m.in.: Popioły, Przedwiośnie, Rozdziobią nas kruki, wrony, Syzyfowe prace,Ludzi bezdomnych. [przypis edytorski]
61
Tołstoj, Lew (18281910) rosyjski prozaik, dramaturg, myśliciel, krytyk literacki, publicysta. Jego dzieła wywarły duży wpływ na literaturę światową i rozwój myśli moralnej na początku XX wieku. Jeden z najwybitniejszych realistów, łączył wnikliwą obserwację z własnymi poglądami na rzeczywistość. Dzieła: Wojna i pokój, Anna Karenina. [przypis edytorski]
62
Rodziewiczówna, Maria (18641944) pisarka pisząca zwłaszcza o życiu poleskiego ziemiaństwa, prowadziła aktywną działalność społeczną. Dzieła: Straszny dziadunio, Dewajtis, Lato leśnych ludzi. [przypis edytorski]
63
Bałucki, Michał (18371901) autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]
64
Świętochowski, Aleksander (18491938) publicysta, literat, filozof, historyk, działacz społeczny doby pozytywizmu. Założyciel tygodnika Prawda, prowadził działalność społeczno-oświatową. [przypis edytorski]
65
Przybyszewski, Stanisław (18681927) pisarz, dramaturg, poeta, twórca manifestu Młodej Polski (Confiteor), jeden z pierwszych ekspresjonistów w literaturze europejskiej, skandalista, członek cyganerii krakowskiej, redaktor krakowskiego Życia, artystyczny przywódca Młodej Polski. Pisał m.in.: powieści (Dzieci szatana, Homo sapiens), dramaty (Śnieg, Matka), poematy prozą, eseje, wspomnienia. [przypis edytorski]
66
Nowaczyński, Adolf (18761944) dramaturg, satyryk i publicysta słynący z ostrego pióra. [przypis edytorski]
67
Hoffmanowa z Tańskich, Klementyna (17981845) pisarka, pedagożka, tłumaczka. Pisała dla dzieci i młodzieży, założycielka i redaktorka pisma Rozrywka dla dzieci. [przypis edytorski]
68
Kolce tygodnik ilustrowany o charakterze satyrycznym wydawany w Warszawie od 1871 r. Z pismem współpracowali m.in.: Adam Asnyk, Bolesław Prus, Janusz Korczak. [przypis edytorski]
69
Rola warszawski tygodnik społeczno-ekonomiczny wydawany w latach 18831912. Publikował treści zachowawcze, a także antysemickie. [przypis edytorski]
70
przepalanka wódka z dodatkiem karmelu. [przypis edytorski]
71
Saksy Ogród Saski. [przypis edytorski]
72
Longinus Podbipięta bohater Trylogii Henryka Sienkiewicza przestrzegający kodeksu rycerskiego. [przypis edytorski]
73
farmak student farmacji. [przypis edytorski]
74
gulden złota lub srebrna moneta. [przypis edytorski]
75
Jewtuszewski, Wasilij Adrianowicz (18361888) ros. pedagog i metodyk, autor zbiorów zadań matematycznych. [przypis edytorski]
76
Wiereszczagin, Iraklij Pietrowicz (18461888) ros. nauczyciel matematyki, autor podręczników do trygonometrii. [przypis edytorski]