30
Izara prawy dopływ Dunaju, źródła ma w Alpach Tyrolskich, przepływa przez górną Bawarię w pobliżu Monachium. [przypis redakcyjny]
31
trotuar (z fr.) chodnik. [przypis edytorski]
32
Rybak słynny obraz malarza fr. Puvis de Chavannes (18241898); jego właściwy tytuł to: Le pauvre pecheur (Ubogi rybak). [przypis redakcyjny]
33
antropoid małpa człekokształtna. [przypis redakcyjny]
34
austeria (daw.) gospoda. [przypis redakcyjny]
35
marchands de vin (fr.) handlarze wina. [przypis redakcyjny]
36
Maria Antonina żona Ludwika XVI, córka Marii Teresy, cesarzowej austriackiej; znienawidzona przez lud francuski, została w czasie rewolucji ścięta na gilotynie (1798). [przypis redakcyjny]
37
kształt () kaukaski w dawnej terminologii rasę białą nazywano kaukaską. [przypis redakcyjny]
38
notabene (z łac.) dosł.: zauważ dobrze; tu: w dodatku. [przypis redakcyjny]
39
Trouville port fr. nad kanałem La Manche, a zarazem uczęszczana pod koniec XIX w. miejscowość letniskowa. [przypis redakcyjny]
40
chambres garnies (fr.) pokoje umeblowane do wynajęcia. [przypis redakcyjny]
41
Adonai (hebr.) Wszechmocny; określenie Boga, zamiast właściwego imienia: Jahwe, którego przepisy religii żydowskiej zabraniały wymawiać. [przypis redakcyjny]
42
wena tu: żyła. [przypis redakcyjny]
43
ineksprymable (z fr. inexprimable: niewypowiedziany, niewypowiadalny) spodnie; też: kalesony, majtki. [przypis redakcyjny]
44
usus (łac.) ustalony zwyczaj, praktyka. [przypis redakcyjny]
45
Parki a. Mojry (mit. gr.) uosabiające przeznaczenie trzy córki Nocy; dwie młodsze, Kloto i Lachezis, przędły nić ludzkiego życia, którą w godzinie śmierci przecinała najstarsza z nich, Atropos. [przypis redakcyjny]
46
misterium u staroż. Greków niedostępne dla niewtajemniczonych obrządki religijne. [przypis redakcyjny]
47
rewerber tu: latarnia uliczna. [przypis redakcyjny]
48
gruszka Bessemera wynaleziony przez angielskiego inżyniera, Henryka Bessemera (18131898), piec do wytopu stali; ma on kształt gruszki zawieszonej w stalowym pierścieniu; wynalazek ten spowodował przewrót w przemyśle hutniczym. [przypis redakcyjny]
49
gęsi surowcowe odlew surowego żelaza w formie zwanej gęsią. [przypis redakcyjny]
50
dEstrées, Gabrielle (1570/15731599) księżna Beaufort i Verneuil, markiza Monceaux, kochanka króla fr. Henryka IV (15531610). [przypis redakcyjny]
51
consommation (fr.) najniższa obowiązująca konsumpcja, uprawniająca do zajęcia miejsca w restauracji czy kawiarni. [przypis redakcyjny]
52
marchand de sommeil (fr.) dosł. handlarz snem (chodzi o właściciela taniego domu noclegowego). [przypis redakcyjny]
53
sou (fr.) daw. drobna moneta fr. (dwudziesta część franka). [przypis redakcyjny]
54
soupe au riz (fr.) zupa z ryżu. [przypis redakcyjny]
55
Dolet, Étienne (15091546) drukarz i pisarz fr. okresu Odrodzenia, stracony za postępowe poglądy na placu Maubert, gdzie od 1887 r. stoi jego pomnik. [przypis redakcyjny]
56
les dos w gwarze fr.: sutenerzy, alfonsi. [przypis redakcyjny]
57
marmittes w gwarze fr.: dziewczyny uliczne. [przypis redakcyjny]
58
salon des morts (fr.) salon umarłych. [przypis redakcyjny]
59
argot parisien (fr.) gwara paryska. [przypis redakcyjny]
60
cest de la prison que jtécris () a Saint Lazare (fr.) Piszę do ciebie z więzienia, / mój biedny Hipolicie, / nie wiem sama, co mi się wczoraj stało / w czasie wizyty; / to jedna z chorób, których się nie dostrzega, / kiedy się zaczynają, / co nie przeszkadza, że dziś jestem z całą bandą / u Świętego Łazarza! [przypis redakcyjny]
61
aż dotąd pali moją duszę przytoczone słowa (w trochę zmienionym brzmieniu) pochodzą z wiersza Adama Asnyka Ta łza. [przypis redakcyjny]
62
Haussonville, Gabriel (18431924) konserwatywny polityk i pisarz francuski. [przypis redakcyjny]
63
Paryż za murem powązkowskim aluzja do placu Parysowskiego, którego okolice zamieszkiwała uboga ludność Warszawy. [przypis redakcyjny]
64
o jakich się filozofom nie śniło ironiczna aluzja do słów Hamleta o dziwach na ziemi i w niebie z tragedii Shakespearea. [przypis edytorski]
65
homeopatyczny tu: drobny, nikły. [przypis redakcyjny]
66
ce sont des (fr.) to są. [przypis redakcyjny]
67
ordynarny tu: zwykły, prosty, codzienny. [przypis edytorski]
68
pleuritis purulenta (łac.) zapalenie opłucnej z wysiękiem ropnym. [przypis redakcyjny]
69
krakowski Kazimierz dzielnica Krakowa, daw. zamieszkiwana prawie wyłącznie przez ludność żydowską. [przypis redakcyjny]
70
co się tycze dziś popr.: co się tyczy. [przypis edytorski]