Алтын сандыктагы ырлар - Кадыр Абакиров 3 стр.


Бирок карга эркиндикте жашап жүрөт,

Боштондук чагын обонуна түшүрөт.


Адамдар чек коюп бири-бирине,

Кол салышат энчиленген эркине.


Каргалар адамча ой жүгүртө албайт,

Асыл ырды бир да карга жаза албайт.


А каргалар жашап жүрөт эркиндикте,

Кор болгондор жетеби ошол эркиндикке.


АЯЛГА

Аял, аял ачылышты чакырып,

Ал өзүнчө бул дүнөдө керемет.

Жандай качып жамандыктын өзүнөн,

Жашоодогу жакшылыкка кезигет.


Учурдагы чоң сүйүүгө жол ачып,

Улуулукка канат сермей баратат.

Көркөм дүйнө табиятты байытып,

Көөнөрбөгөн мейкиндерге алпарат.


ЖҮРӨК, БУЛБУЛ, АКЫН ЖАНА СҮЙҮҮ

Ашыктарды ашык кылган жүрөк болот,

Жүрөк-дарак, булбул кушу келип конот.

Куштун үнүн сүйүшкөндөр түшүнөт,

Купуя сырды акын ырга түшүрөт.


КЕЗДЕШЕМ

Талант деген бул эмне чынарбы?

Ал чынарга конуп турган шумкарбы?

Шумкар деген оңой менен карматпайт,

Колду сунсак учуп кетип каларбы.


Эч кимге билинген жок дарегим,

Жер кезип шумкарды издеп келемин.

Талант-шумкар кайда сенин элесиң?

Такыр мага бир кармата элексиң.


Ошол шумкар туулган жерде болбогун,

Аны издеп тыным албай жер кезем.

Ат арытып таап чыксам жол оңун,

Ал шумкарга туулган жерден кездешем


ЭНЕ СҮТҮ

Биз тааныган бир бала

Адашып кетти туманда.

Кар кычырап айлуу түндө

Жүрүү кыйын ызгаарда

Суук күчөп аязда,

Баланы издей башташты.

Жоголгон улан каякта?

Жокту издеп табышты.


Доктур берди дарыны,

Ал бербеди жардамды.

Чогулган жандын баары,

Таппай турду амалды.


Энеси көрүп баланы,

Жашын төгүп кайгырды.

Жаш баланын оозун ачып,

Аппак сүтүн тамызды.


Тоңгон бала тирилди:

«Амансыңбы эне!» -деди.

Жаадырап күлүп жайнайт,

Жаз элеси чачырайт.

«Адаштым сенден энеке.

Келдиңби менин энекем»

Жыргап күлүп шаттанат.

Жанында турат кең мекен.


Аяз, азап, баарын жеңген,

Эне сүтү ыйык экен.

Тоңуп калган балага,

Жан киргизип тирилткен.

Жаз айы анан жылмайды,

Жараткан берип жардамды.


Эне сүтү жаш баланы жаркытты,

Эне мекен ызгаарды кууп чыкты.

Арыда бийик тоонун башынан,

Аңгыча күн жаадырай башбакты.


КҮНӨӨСҮЗ КЕСИЛГЕН АДАМ

ЖАНА ААРЫ

«Түрмөгө кирбе ай, аары,

Сенин такыр күнөөң жок.

Кайта албай артыңа,

Арманга батпа мага окшоп.


Темирден эшик жасалат,

Бир жабылса ачылбайт.

Ушунда жатып өлөсүң,

Убал соопко карабайт.


Сен сыяктуу мен дагы,

Жөн жерден эле кабылгам.

Кимге айтамын арманды,

Эркиндикке чыга албайм.


Бул жерди досум түрмө дейт,

Түрмө менен ойнобо!

Айыпсыз жатат канча жан,

Ошолордой кор болбо!

Өзүңө айткан кеңешим,

Бул тарапка жолобо!»

2010-жылдар


СЕЛКИГЕ

Ал селкинин сүйүүсүн

Алтынга ороп сактадым.

Алтынды сурап келишти,

Алмашпадым, сатпадым.


Ал селкинин сүйүүсү,

Алтын менен бааланбас

Алмашып ийсе сүйүүнү,

Акыйкат болуп катталбас.


МӨНДҮР ТҮШӨӨРДӨ

Арчалардын башынан,

Аралап учту сагызган.

Жарлуу жээктин жанынан,

Жагалмай учуп бараткан.


Аткулактар бул чакта,

Айдарым желде чабышат.

Жел илебин таратса,

Желпине берет жалбырак.


Жапан талдар мен-менсип,

Акырын гана йиилет.

Назик гүлдөр термелип,

Назданган чагы билинет.

Жалгыз карга эмнеге?

Жар кыяда каркылдайт.

Кирген суу үнү бул кезде,

Кемер жактан шарпылдайт.


Айгыр үйрүн чогултуп,

Тынчсызданат эмнеге?

Тай-кунандар чогулуп,

Келип жатат желеге.


Булуттардан от ойноду,

Чарт этип асман жарылат.

Мөндүр түшөт окшоду,

Чөптөрдү басып калтырак.


САРАЙДАГЫ КӨРҮНҮШ

Сарай,

Сарай.

Тынчтык баскан сарай,

Оодарылган көң карарат.

Кашаа жактан ары карай,

Кандайдыр бир жыт аралайт.

Сарай ичи серүүндүктө

Тынчтык жашап ушул убак.

Желпий келип жел жүгүрсө,

Желпинет топ аткулак.

Чырк-чырк этип үн чыгат,

Сарайдын бир жеринде

Куш уясы болсо керек.

Кут таратып консо керек.

Малчы да жок бул жерде,

Малын айдап кетсе керек.

Жел эпкини чөптөрдү,

Желпип өтөт аралап.

Тынчтык чертет бир күүнү,

Тымызын гана сайраңдап.

Күүдөн тайбас улуу эмгек,

Тымызын гана сайраңдап.

Күүдөн тайбас улуу эмгек,

Күзүндө күргүчтөп башталат.

Саан койлор төлдөөчү убак жок,

Сарай азыр эс алат.

Мемиреген тынчтык менен.

Кошулуп согуп өткөн жел менен

Түн ичинде жылдыздарга кайрылат,

Жакшынакай дубай салам кабар менен.


БАЛАМА

Кызыгып улам-улам карадың,

Кызыл атчан баратканда сапарга.

Кызыл аты сонун бекен садага,

Кыр өйдөлөп кеттиң алыс жактарга.


Кызыл атчан жигиттей таңдантып,

Кымбат атты өзүң дагы минээрсиң.

Кызыктырып далай жанды карантып,

Кырды бойлоп күлүк минип келеерсиң.


      ЖОЛДО

Алыска сапар чыккан болчумун,

Мага досум энчиледи жоргосун.

Жол жомогу токтобой уланат,

Жоргочон узак сапар жолдомун.


Жоргом дагы жол улоодо талыбай,

Жолду басып сапарладым бир далай.

Жорго берген досума да ыракмат,

Жол арбытып келетамын чарчабай.


КОШОМАТЧЫЛЫК ШТАТ

тамсил

Эшек кожоюнун өйдө-төмөн ташып,

Эпеңдеп жүрөт жумушка аралашып.


Ит берилүү менен үй кайтарат,

Короодон анча деле алыстабайт.


Чычкан майда баратты терип жейт,

Эрмек кылып бир нерсени кемирет.


Тоок жумуртка тууйт ап-аппак,

Кожоюну ыраазы болот аны санап.


Бөлүнгөн штат аны менен жанын багат,

Жээ мээнэттенип эмгектене тамак табат.


Бирок, ит дагы бир штат ачып алып,

Кожоюнга куйругун шыйпаңдатып.


Жаныбарлардын ызы-чуусу башталды,

«Ит кошаматчы, топ бузгуч». аталды.


«Бизде кошаматчылык штат жок эле,

Бу бөлүмдү ачып, алды ал эмнеге?»


«Итиңизге көз салыңыз»,  деп кожоюнга барышты,

Таксыр «Катуу койом», деди Мындан ары талапты».


Кожоюн жаныбарлардын өтүнүчүн эске алып,

Ит жылбай калды бир оорунга байланып.


Ал бир жерге гана байланып калды,

Бирок, ичет мурунку эле тамактарды.


Кайта жаныбарлардан чуру-чуу чыкты,

«Ит таштабай койду кошоматчылыкты».


Кожоюнга келишти алар кагаз алып,

Ит жөнүндө баягыдай арыз жазып.


«Куйругу кесилсин»,  катуу койду талапты,

«Жоготуу керек, кошоматчы, арамзалыкты».


«Куйругу кесилсе, эле кошоматчылык бүтөт», деди,

«Баардык кемчилик орун алган денесинде береги».


Ошентип аткаруу үчүн ушул чечимди,

Иттин куйругу анан барып кесилди


Бирок, иттин куйругу кесилсе деле,

Денеси менен кошомат кылат алиге.


Жаныбарлардын арасында чуу башталды,

Мурунку токтом жарабады, жакпай калды.


Кошоматчылык дарт куйругунда эмес экен,

Ал залал орун алыптыр алигинин мээсинен.


Кошоматчылык кылган итти өлүмгө буйрушту,

Кичинекей чычкан аткарсын дешти буйрукту.


Ал итти өлтүрүүчү бир дары таап келди,

Аны билгизбей нанга кошуп итке берди.


Ит ошол замат өлүп жок болду,

Ал ушундай болмок болчу оболу.

Жер үстүнөн дагы бир кошоматчы тазаланып,

Жаныбарлар калышты таза абадан дем алып.


Адамдарда кошоматчылык болбосун,

Алиги өлгөн итке такыр окшобосун.


КЕҢЕШ

«Чоң болом»  деп чочоңдоду оң колум,

«Бай болом»  деп, сороктоду сол колум.

«Койгулачы!»  Мен аларды тыя албай,

«Кокуйлап» -кыйналдым го бир далай.


Эч ким жокто эки жакты карадым,

«Келгиле! Акырындап кеңеш айттым:

Чоңдордон жыргал көрө элекпиз

Байлардан пайда тапкан эмеспиз».


Чочондогон экөөнө дарс айттым

Акыл салып акырындап жайгардым.

Андан көрө илим менен жанды бак

Эмгектенип калк ичинде жолду ач.


ЖАШТЫГЫМ-КЫШТАК

Автобуста баратамын кечинде,

Алдыман чыгат кыштактар.

Жашыл тоонун этегинде

Жаштыгым калган кыштак бар.


Автобус барат аркырап,

Артымда калат кыштагым.

Кырдан аша береерде,

Кылчак-кылчак караймын.

ҮМҮТ

Ала карга үшүп бакта отурат

Тоңуп калган бутактарды чокулайт

Yнүнөн мындай деген дарс окулат:

«Кыш суук жазга чейин дагы алыс,

Аман болсок ага да жетип алабыз».


ЖАЛГЫЗ КӨПӨЛӨК

Карарган чоң таш теп-тегерек,

Yстүндө көлчүк. Асман көп-көк.

Анда калкылдап желде термелет,

Арманда өлгөн жалгыз көпөлөк.


Ал көпөлөк тап -такыр учпайт,

Бийиктик асман менен көкөлөп.

Эсимен такыр кетпей калыптыр

Арманда өлгөн жалгыз көпөлөк.


Көпөлөк жаш наристе болбосун,

Назад Дальше