***
Көлдүн башы алыста,
Калдайып жатат Каркыра.
Мааникер күлүк аты бар,
Кыргыз элге даңкы бар,
Бокмурун бериген чоң ашты,
Көкөтөйдүн атак-даңкы.
Төрт тарабы кең экен,
Мындай жер элде жок экен,
Каркыраны сатып казакка,
Элди салып азапка,
Айдыңдуу элге жек көрүнгөн,
Аткылап элин өлтүргөн,
Белоруска качып барып,
Бетин катып жашырып,
Башкаларга баркы жок,
Бакиевдер өтөт дүйнөдөн.
***
Бар дүйнө да жок дүйнө
Кем дүйнө да бай дүйнө,
Топон суудай алкынган,
Толкуну тоодой чамынган,
Кийинкиге ыры калган,
Кимдер өтүп ким калган,
Учугу улам чубалган
Ушундай тура шум жалган.
***
Айлыбызда канча сонун адамдар бар эле. Алар менен көрүшүп сүйлөшүп жүрчү элек. Бир-бирибизге мээрим чачып арка бел болдук. Тагдыр экен мезгил келгенде адамдын өмүрү аяктап бүтөт экен. Алар арабызда түбөлүк эле тирүү жүрчүдөй болгон. Бирок ичеер суусу түгөнүп, бир күнү эле биздин арабызданбөлүнүп, кыйры чексиз мейкиндикке сиңип-сиңип кетишти. Алар ал жакка кеткен менен алардын жаркын элеси биздин жүрөгүбүздөн кетпей калды. Өмүр бар жерде өлүм дагы бар экен. Ар бир адамдын өмүрү өзүнчө эле тарых китеп, санжыра эмес беле. Жашоо ошонусу менен кызыктуу, түгөнбөс анан кала берсе армандуу тура. Жаратканым пендени жаратып аны алып кетмеги бар экен. Алардын кетиши менен жашоо дагы, өмүр дагы эскирип калган окшойт. Бирок жашоо түбөлүк эскирип калган жок алар кеткени менен алардын оордун ошолордун тукумдары басты. Ошол үчүн жашоо кызыктуу сонун болуп жатпайбы. Ошол жаңы келген муун жети атасынын, андан мурунку ата бабасынын санжырасын унутпаса болгону. Кимдин баласы ким экенин, кайсы атадан төрөлгөнүн билбей калса, андан ашкан арман барбы? Мурункулардын көзү өтүп кеткен менен алардын өмүрүн кийинкилер улантат. Өмүр түгөнбөйт деген сөз ошондон калса керек. Жаратканым! Ошону кийинки муун унутпай эстей жүрсүн.
***
Ителге деген кыраан куш
Иймек жакка өтчү эле.
Ийри Тоону мекендерин,
Иним барып көрдү эле.
Бабалардын тарыхын,
Башкага айта барайын.
Айтаар сөзүм жок калбай,
Аңгеме куруп салайын.
Ийнимдеги жүгүм ай,
Кагылайын иним ай,
Унутпай баба тарыхын,
Ушуларды билип ал!
Баян кылып сөз козгоп,
Башкаларга айта бар!
Жетчү жерге аман бар,
Жете алгыс жерлер бар,
Билинбей өтүп жок болду,
Биз билбеген баяндар.
***
Ыстамдын уулу Сулайман
Аңчылыкка берилип,
Аскадан улар улаган,
Катуу шамал болгондо,
Карайлап жардан кулаган.
Туйгун кетти сапарлап,
Тутунарга туяк жок,
Карманаарга караан жок,
Атакелеер бала жок,
Арман күн деп үн созоор,
Артында калган зайып жок,
Каран күн деп үн созоор,
Кара кийген жары жок.
Антсе дагы ысымың,
Калып калды аскаңда.
Качандыр атың айтылат,
Баян болуп калкыңда.
Алыска таптап учурган,
Ак булутка умтулган,
Туягың жок болсо да,
Тукумубуз эле деп,
Туугандарың эскерет,
Жарыгыбыз эле деп,
Жакындарың эстешет.
Бирок сенин атагың,
Калып алды аскаңда.
«Сулайман ушчу аска», деп,
Биз карайбыз дайыма.
***
Кара куш деген кырааным,
Карагай черди мекендейт.
Уясын салды зоокага,
Уямда тынчтык болсо, дейт,
Кара куш салган уяга,
Каргалар учуп көп келди.
Куркулдап учуп айланып,
Кузгундар тынчтык бербеди.
Уясын таштап куш кетти,
Уяга шамал карды үйөт.
Кара куштан кабар жок,
Каргалар учуп жүрүшөт.
Асканы таштап куш кетти,
Албуут шамал чамынат.
Кубаттуу куш байкалбайт,
Кузгундар тарпты аңдышат.
***
Курумшудан төрт уул бар,
Куу турмуш изин улаган.
Төгөрөктүн төрт бурчуна,
Төртөөнөн жол уланган.
***
Ураалынын беш уулу,
Беш күлүк ат байлаган.
Беш күлүк атты таптаган,
Беш жигит чыкты жараган.
***
Койсойбостон алты уул бар,
Бай болуп өстү тукуму.
Ага-иниге кеңеш берип,
Канай болчу улугу.
***
Кошубай ата төрт күлүктү,
Төрт уулуна мингизген.
Тагдыр деген ушул деп,
Жигиттер кетти жол издеп.
***
Кээде бар да кээде жок,
Бу дүйнөбүз чакчалакей.
Абылайдан экөө бар,
Калпак жана Кетирекей.
***
Көк кашка күлүктү,
Тынай таптап жүрүүчү,
Көп жарышта байге алган,
Аргымак эле алкынган,
Далай-далай күлүктү,
Дайнын артка таштаган.
Кай бири узун кеп кылып,
Карылар аны мактаган.
Жалкы ичинен атактуу,
Жылып сызган канаттуу.
Көп жерден ат табылбас,
Көп жерден ат табылбас,
Көк кашка тулпар сыяктуу.
Кара кызыл ат дагы,
Карааны чоң жаныбар.
Капталында канат бар,
Кайыбынан кабылган.
Ооздугун качырата,
Олуй тиштеп чайнаган.
Оттой көзү кызарган,
Жарышкан ат көргөндө,
Жаадай болуп алкынган,
Көкүлүн көккө ыргытып,
Туягын жерге мылгытып,
Дайны чыгып кап-кайда,
Далай-далай жарышта,
Жарап берген намыска,
Байге алып кубанткан,
Көңдөйдө турган көп элдин,
Көөнөрбөс кылып шаңданткан,
Күрү- гүү кептер таган,
Күлүгү чыгып келди деп,
Будур черде жашашкан,
Бугунун элин таңданткан.
Жалкы ушу сыяктуу,
Жаныбардан төрт аяктуу,
Карандуу ат табылбас,
Кара күлүк сыяктуу.
Атка жеңил, тайга чак,
Байсалдуу ата бабанын,
Баласы Ысай ат чапкан.
Күлүгү чыгып келгенге,
Күлүңдөп бала шерденген.
Ээр үстүндө чабандеске,
Энчи белек берилген.
Атаңдын көрү дүнүйө,
Андан бери токтобой,
Алда нечен жыл өттү,
Түндү-күндөр кууп өттү.
Кайыптан бүткөн жаныбар,
Кара кызыл ат өттү.
Көп жарышта байге алган,
Көк кашка күлүк дагы өттү.
Өзү өтпөсө көзү өттү.
Атаңын көрү дүнүйө,
Арманы бар күн өттү.
Ат чапкан бала чабандес,
Ыраак жакка жол алып,
Ысмын элге таанытып,
Ысай ата бу өттү.
***
Ак сакалы жайкалып,
Ак тору атта чайпалып,
Агайынга кеп слып,
Далайлардан бата алып,
Санжыраны бап айтып,
Сабалата кеп салып
Темиркан ыйык ата өттү.
***
Көп ичинен сөз баштап,
Көөнөрбөс эчен чал өттү.
Дайны чыкпай жоголуп,
Далай-далай пенде өттү.
Атыгай колот алдында,
Аккан суунун жанында.
Кызыл Дөбө артында,
Кызырган тоонун алдында,
Үйү болгон Сасыктын,
Андагы жаштар билим алып,
Кенин ачкан бакыттын
Көрүнгөн жол тес жеткен,
Көңдөй деген мектептен,
Андагы айыл жаштары,
Билим алып торолгон,
Кезинде ошол болгондон,
Кеп баштайын ошондон.
Баяны чыккан алыска,
Байсерке бала окуткан,
Жолочу деген мугалим,
Баарысынан тың чыккан,
Бекчорун деген агадан,
Балдар сабак окушкан.
Көңдөй ошол мектептен,
Көп бала келип окуган.
Сабатсызы жоюулуп,
Көзү ачылып окуудан.
Тамашаны көрсөтүп,
Акун ата күү черткен.
Акун улуу комузчу деп,
Алыс жакка кеп кеткен,
Татар жана калмак күүсүн,
Тарсылдата так черткен,
Орус күүсүн черткенде,
Оболоп жаштар бийлешкен,
Ошол сонун убактар,
Олжолуу сонун курактар,
Кетпейт кары эсинен,
Кээ бир кезде эстешкен.
Карылар улам тамшанып,
Кайрылгыс чакты эстешкен.
Азыр болсо мектеп жок,
Мемиреп жылдар узашкан,
Мектеп эмес, мезгил шок,
Кашкарга кеткен кайып куш,
Кайрылып кайра учпаган.
Шаракташкан балдардан,
Шайыр үнү угулбайт.
Конок небак кеткенби,
Кожоюн мезгил кайда учат?
Эчак сапар кеткендер,
Эсил кайран берендер,
Буулгуп өмүр ташкындайт,
Бу дүйнөбүз кайда учат?
***
Кызыл тумшук чөкө таан,
Кызык тура карасам.
Кырман тытып кышында,
Чыр-чур этете баятан.
Кызык турмуш өттү го,
Кызый-кызый көз ымдап,
Бай Көйдөйдө түптөлөт,
Бабалар жолу кылымдап.
***
Асмандап учкан ылаачын,
Ылаачын керсин кулачын.
Ылаачын биздин бабалар,
Ырчы ошону ырдасын.
Ырыстуу элдин баянын,
Ыргакка салып тактасын.
***
Бу турмушта булбул бар,
Буулугуп укмуш сайраган
Ырчылардын чыгарган,
Ырларын артка таштаган.
Булбулдун үнүн комузга,
Кошкон адам табылган.
Куттуу Көңдөй айылы
Кур калбаптыр андайдан.
Токобай ата Акуну
Токтобой комуз черткенде,
Тоо-талаага күү тарап,
Толукшуган үн тарап,
Толкундап толкуйт теребел.
Сыйкырдуу ошол күүлөрдүн,
Сырларын билчү келген эл.
Токобай ата Акуну,
Таланттан бүтүп даарыган.
Таалайлуу өмүр жаңырган,
Күүлөр учуп закымдап,
Күүлү ыргак калкыган.
Ата комуз черткенде,
Кайың укчу, тал укчу,
Каадалуу сонун жан укчу,
Каары катуу пенде укчу,
Кайыптан бүткөн пенде укчу,
Калаадан келген жан уккчу,
Каректеги жалгыз укчу,
Кара түмөн котолоп,
Калдайып келген эл укчу.
Бабабыз комуз черткенде,
Жашыл майсаң чөп укчу,
Жаалу катуу жан укчу,
Жайдары сүйкүм жан укчу,
Жашоо эңсеген пенде укчу,
Жайыттан келген киши укчу,
Жашап калган кары укчу,
Жайлоодон түшкөн эл укчу,
Ата комуз черткеенде,
Атасы жок бала укчу.
Акыйкат айткан чал укчу,