524
kmieć – zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. [przypis edytorski]
525
rajcować (daw.) – radzić. [przypis edytorski]
526
wnosić z czegoś – wnioskować z czegoś. [przypis edytorski]
527
leciech – dziś popr.: latach. [przypis edytorski]
528
wotum – symboliczny dar wieszany na ołtarzu, na świętym obrazie bądź na posągu religijnym jako prośba o wstawiennictwo lub podziękowanie za nie. [przypis edytorski]
529
krobia (daw.) – kosz. [przypis edytorski]
530
cech – samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu. [przypis edytorski]
531
bractwo – organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo różańcowe). [przypis edytorski]
532
ustawiczny (daw.) – ciągły. [przypis edytorski]
533
Akademia Krakowska – założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona w 1400 w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej, od 1817 funkcjonuje pod nazwą Uniwersytet Jagielloński. [przypis edytorski]
534
statysta (daw.) – mąż stanu, polityk, strateg. [przypis edytorski]
535
Stanisław ze Skarbimierza – (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kaznodzieja. [przypis edytorski]
536
siedem nauk wyzwolonych – stanowiło program średniowiecznej edukacji uniwersyteckiej: gramatyka, dialektyka, retoryka, geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka. [przypis edytorski]
537
krzepić się (daw.) – wzmacniać się. [przypis edytorski]
538
przecz (daw.) – dlaczego. [przypis edytorski]
539
kanonizacja – uznanie przez Kościół danej osoby za świętą. [przypis edytorski]
540
Awinion – w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem ”wielkiej schizmy zachodniej”. [przypis edytorski]
541
wzmóc się (daw.) – wzmocnić się, urosnąć w siły. [przypis edytorski]
542
Burgundia – region w centralnej Francji. [przypis edytorski]
543
Jadwiga – (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej. [przypis edytorski]
544
kapituła – rada sprawująca władzę w zakonie. [przypis edytorski]
545
rakuski (daw.) – austriacki. [przypis edytorski]
546
Władysław II Jagiełło – (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem. [przypis edytorski]
547
Piotr Wysz Radoliński – (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesiony na to drugie stanowisko na skutek intryg dworskich, wykonawca testamentu królowej Jadwigi. [przypis edytorski]
548
przedkładać (daw.) – wyjaśniać, tłumaczyć. [przypis edytorski]
549
wedle (daw.) – według. [przypis edytorski]
550
kajać się (daw.) – przyznawać się do winy i jej żałować. [przypis edytorski]
551
pacholę (daw.) – dziecko. [przypis edytorski]
552
nie stało (daw.) – zabrakło. [przypis edytorski]
553
niedziela (daw.) – tydzień. [przypis edytorski]
554
stróża (daw.) – straż. [przypis edytorski]
555
spyża (daw.) – pożywienie. [przypis edytorski]
556
tapczana – dziś popr.: tapczanu. [przypis edytorski]
557
niedziela (daw.) – tydzień. [przypis edytorski]
558
do cna (daw.) – całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]
559
zgonić (daw.) – dogonić. [przypis edytorski]
560
plwać – dziś: pluć. [przypis edytorski]
561
piędź – dawna miara długości, ok. 18-22 cm. [przypis edytorski]
562
ninie (daw.) – teraz. [przypis edytorski]
563
pilno – tu: w pośpiechu. [przypis edytorski]
564
Aleksandra Olgierdówna – (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV. [przypis edytorski]
565
zdybać – spotkać. [przypis edytorski]
566
prawić (daw.) – mówić, opowiadać. [przypis edytorski]
567
kuszcze (daw.) – krzaki, chaszcze, zarośla. [przypis edytorski]
568
kasztelan – średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla. [przypis edytorski]
569
pofolgować (daw.) – potraktować łagodniej. [przypis edytorski]
570
któren – dziś popr.: który. [przypis edytorski]
571
Anna Danuta – (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]
572
urzec – tu: rzucić na kogoś zły urok. [przypis edytorski]
573
zabaczyć (daw.) – zapomnieć. [przypis edytorski]
574
niedziela (daw.) – tydzień. [przypis edytorski]
575
zara – dziś popr.: zaraz. [przypis edytorski]
576
przepomnieć (daw.) – zapomnieć. [przypis edytorski]
577
słowo zdzierży (daw.) – dotrzyma słowa. [przypis edytorski]
578
driakiew (daw.) – roślina lecznicza, lekarstwo. [przypis edytorski]
579
frasować się (daw.) – martwić się. [przypis edytorski]
580
pasowany – rycerz. [przypis edytorski]
581
samowtór (daw.) – we dwóch. [przypis edytorski]
582
Janusz I Starszy (Warszawski) – (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
583
sierdzić się – złościć się, gniewać się. [przypis edytorski]
584
pan krakowski – zwyczajowe określenie kasztelana krakowskiego. [przypis edytorski]
585
statek (daw.) – majątek, zwł. ruchomy. [przypis edytorski]
586
folgować (daw.) – traktować łagodniej. [przypis edytorski]
587
zgoła (daw.) – nawet. [przypis edytorski]
588
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
589
cudny (daw.) – dziwny. [przypis edytorski]