Ⴕართული ლექსიკონი. Ⴒექსტის ადაპტაცია თანამედროვე მკითხველისათვის – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე - Ⴙუბინაშვილი Ⴌიკო 4 стр.


Ⴁასრობა – (ვბასრობ) გარდამეტებული კიცხევა, აგდება.

Ⴁასტანი – მაღლიდამ ჩამოვარდნილის რბილის დაცემის ხმა.

Ⴁატასინი – ზღვის იხვი.

Ⴁატი – ღერღეტი.

Ⴁატკანი – ჩჩვილი კრავი (ნახე Ⴚხოვარტან).

Ⴁატკი – ჩჩვილი თიკანი.

Ⴁატონი – მეპატრონე, უფალი.

Ⴁაქანი – შეჭრილის კედლის მცირე რამ ვაკე.

Ⴁაქი, ბაქები – ზავთი, მუქარა, ანუ ტრაბახი.

Ⴁაქმაზი – Ⴋურაკი ნახე.

Ⴁაღა – კუს ბაკანი, გათლილი სავარცხლად, კილოფად და სხ.

Ⴁაღანა – მცირე ტყვე.

Ⴁაღვა – (გაბაღვა და გაბაღლარავება) გლეჯა, გაგლეჯა.

Ⴁაღი, ბაღჩა – სამოთხე, წალკოტი, ხილნარი, მტილი ხეხილთა.

Ⴁაღლინჯა —

Ⴁაყაყი – მცირე გომბეშო ხმელისა.

Ⴁაყილო – მდაბიოთა ესრე წაუხდენიათ ლექსი Ⴁაბილო.

Ⴁაყლი – შალალი წათხი, თხრიმლი, ჩირქი წყლულისა.

Ⴁაცქი – ნახე Ⴁატკი.

Ⴁაძი – სხვის საქმის მოქმედი.

Ⴁაწარი – მსხვილი ღაზლი შეგრეხილი (Ⴑაბელთან ნახე).

Ⴁაჭია, ბაცაცი – კურდღლის შვილი.

Ⴁახალა – მართვე, ყორანთა, ჭილყუავთა, კაჭკაჭთა და მისთანათა (ნახე Ⴋარვესთან).

Ⴁახტა, ბახტაკი —

Ⴁახჩა – ბაღჩა, ბაღი

Ⴁგერა – ხმა უსულოთა ნივთთა, ვითარ ქარისა, წყალთა, ეტლთა სლჳსა ანუ საკრავთა და მისთანათა.

Ⴁგოლვა, ბგოლვილი – ნახე გბოლვა, გბოლვილი.

Ⴁდვილი, ბღდვილი, ბრდღვილი – ნახე Ⴃღვილი.

Ⴁდვინუა, ბდჳნუარება – .

Ⴁდღუნა – (ვბდღუნი) დაკლულთ მფრინველთ გაწიწკნა.

Ⴁე, ბეი – არამონი.

Ⴁებერა – აბურცებული, აშუპებული ადგილი.

Ⴁებერი – ბერი დიაცი, დედაბერ.

Ⴁებია – მამისა ან დედის დედა. // Ⴋეანი, დედათ მოურავი, ყრმის ამჭმელი.

Ⴁებკი – ძონძი, ბებკული ძონძის ნაკერები.

Ⴁებლი – გრძნების მოქმედი.

Ⴁეგარა – მებატონის სათხოვრისა და სამუშავოს აღსრულება.

Ⴁეგვა – (ვბეგუ, დავბეგუ) გალახვა ჯოხით. // Ⴋარცვალთა გამორჩევა ჯოხის ცემით ჩენჩოსა და თავთავთაგან.

Ⴁეგთარა – მორკინული ჩასაცმელი საომარი (ნახე Ⴟავშანთან).

Ⴁეგი, ბეგობი – პატარა გორა.

Ⴁედაური – ცხენი გუარიანი, ანუ ჰუნე (Ⴚხენთან ნახე).

Ⴁედეკი – დარღვეული ნაპრალი.

Ⴁედენა – იმერულად სხუაობა, თაფაუთი.

Ⴁედი – სვე, ხვედრი, მოსასვლელი ვისზედმე კეთილი ან ბოროტი, ბედისწერა.

Ⴁედითი – ცუდი, უხამსი, უგვანი.

Ⴁედისწერა – განჩინება ბედისა.

Ⴁედნიერი – კეთილის ბედის მქონებელი.

Ⴁედნიერი – მუწუკი ფრიად მანკიერი (ნახე Ⴀნთრაკი)

Ⴁევრეული – მრავალრიცხჳ.

Ⴁევრი – მრავალი (ნახე Ⴓმცირესი). // Ⴜერილთა შინა ათიათასი (ნახე Ⴓშტი).

Ⴁევრჯერ, ბევრჯელ – მრავალგზის, მრავალჯერ.

Ⴁეზარი – {ბეზარი – შემაწყენელი, გამაბეზრებელი, ნახე აბეზარი, ბეზარს მოყვანი, – Ⴃავით Ⴙუბინაშვილის ქართულ-რუსული ლექსიკონი}.

Ⴁეზეკი – ელუარე, ნათლიერი

Ⴁეზირგანი – ნახე Ⴃიდვაჭარი.

Ⴁეზღება – (ვაბეზღებ) დასმენა, შესმენა.

Ⴁეი – ნახე ბე.

Ⴁეითალი – ნახე Ⴁათალი.

Ⴁელადი – ეტიკი, მატარებელი, გზის მცოდნე.

Ⴁელეკონი – კალანოსი, თერევინთო, ჩათლაქუჩი, ხერკინა.

Ⴁელზებული – მთავარი ეშმაქთა. {ba al zebub ებრაულად «ცეცხლთა მბრძანებელი»}.

Ⴁელი – დათვის ბოკვერი.

Ⴁელიასი – ებრაულად ეშმაკი, ავი, მავნე.

Ⴁელტი – კორდის მონაკვეთი, მიწა ბალახიანი, კუშა.

Ⴁელდარი – ღარის ხიდი, ხეეზედ გადებული ღარი რუს გასატანად.

Ⴁელდოჯი – კედელში ფუღურო.

Ⴁემი, ბემონი – (Ⴒჳკი ნახე)..

Ⴁერა – დანიშნული ადგილი დასადგომელად გაჯუფთებულთა მორბენალთაგან და ეგევითართა მოთამაშეთა (Ⴠელა ნახე).

Ⴁერვა – (ვჰბერავ, ვუბერავ) სამშვინველით ან საბერველით ცეცხლის ანთება და გაძლიერება. // ნესტუთა და ორღანოთა შთაბერვით ხმის გამოღება და ძნობა (ნახე Ⴃაბერვა). // თხიერი ავსება ჰაერითა. // ქართ ქროლა.

Ⴁერი – მოხუცებული, ხანდაზმული, ბერი კაცი. // მონაზონი, შავით მოსილი. // უფროსი, ვითარ ხევის ბერი.

Ⴁერიკაცი – მოხუცებული მდაბიურად.

Ⴁერილოსი – Ⴁივრილი ნახე.

Ⴁერტყა, ბღერტა – (ვბერტყ, ვბღერტ) ქნევა საფენთა ანუ ტანისამოსთა, გინა ჯოხის ცემა მტვერის გასაცვნელად.

Ⴁერწი – უზვი, მდედრი არა მშობელი.

Ⴁეღო და ბეღელი – სახლი საძნე ანუ საცავი მარცვალთა და ფქვილთა, ვითარ ამბარი, ორმო, ხარო, უმცირესს ეწოდება ხელამბარი და მის უფროსს – ჯიროლა.

Ⴁეჩი და ბეცი – ცეტი <გასტერებული (ხშირად იხმარების წოდებითად ბეჩავ).

Ⴁეცება – (ვებეცები) ცეცება (Ⴑირუში ნახე).

Ⴁეწვი – ერთი მკედი თმათა, ბალანთა და მისთანათა (ნახე Ⴇმა).

Ⴁეწვი – და ბეწვეული მაღლის ფასის ტყავნი მხეცთა და ნადირთანი, გარდასაკრავნი ტანისამოსთა ზედა სითბოსთჳს.

Ⴁეწვის – კალამი სამხატუარო გამოსაწერი სახეთა.

Ⴁეჭედი – სამკაული თითთა. // Ⴋოჭრილი ღერბსა ზედასახელი ვისიმე, რომელსაც დაასმენ სიგელთა ზედა და მოწმობათა, ხოლო მოწერილობათა დასტჳფრევნ მის მიერ გარედამ. // Ⴌიშანი რომლისამე სულიერისა საიდუმლოსა, ვითარ ბეჭედი ნიჭისა სულისა წმიდისა, ე.ი. მჳრონი. // Ⴁეჭედი ეწოდების სტამბათა შინა გამოსრულთა წიგნთა, არა ხელნაწერთა.

Ⴁეჭდის მცველი – მნე ბეჭდისა.

Ⴁეჭდვა – (ვბეჭდავ) დატჳფრვა.

Ⴁეჭვა – (ვბეჭავ) ჩაბეჭვა, ქსოვაში ჩაკურა.

Ⴁეჭტ საშუალი – მხართა შორის ადგილი.

Ⴁეჭი, ბეჭები – ტანსა შინა ცხოველთასა ორნი ფიცარნი ძულისანი მხართა ქვეშა ზურგით კერძო.

Ⴁეჰემოტი – ზღჳს კამბეჩი.

Ⴁზა – ბზის ხე (Ⴁაია ნახე).

Ⴁზაკუნი – (ებზაკუნება, მიებზაკუნება) უშვერი სლუა (ნახე Ⴑირულში).

Ⴁზარვა – დახეთქა (ნახე Ⴁძარვა).

Ⴁზარი – თოვლი ყინვისაგან დაბზარული (Ⴇოვლთან ნახე).

Ⴁზე – ნალეწი ძნათა პურისა და ქერისათა.

Ⴁზეწვია – .

Ⴁზიკი – .

Ⴁზინვა – (ბზინავს, ბზინვარებს) ელვარება ჭიქათა, მეტალლთა და მისთანათა.

Ⴁზინვარება

Ⴁზობა – ბაიაობის კჳრა, რომელია დღესასწაული ქრისტეს შესლჳსა Ⴈერუსალიმად.

Ⴁზუვილი – ბუზთ ხმიანობა (ბუზი ბევრი ბზუვის, ფუტკართან ყველა ტყუვის).

Ⴁია – გარეული წურილი კომში.

Ⴁიბილო – თავთა და ყბათა ქვეშე მფრინველთასა ამოსული ხორცი წითლად სავარცხელივით.

Ⴁიბინი – (ბიბინებს) ქარისაგან მოძრავობით ფერდფერადობა მდელოთა.

Ⴁივრილი, ბივრიტი, ბერილოსი, ბერილიონი, ბერილჳონი – ცისფერი თუალი ზღუათა შინა პოვებული.

Ⴁიზი – მოკლე პალო მიწაში დასარჭობი სროლით სათამაშო ყრმათა.

Ⴁიზოვანი – თივა აბრეშუმის მსგავსი.

Ⴁილიკი – ვიწრო გასავლელი (ნახე Ⴂზათან).

Ⴁილწი, პილწი – არაწმინდა, საძაგელი, საზიზღი

Ⴁინა – დანიშნული სადგომი ანუ სამყოფი ადგილი ვისიმე. // Ⴑაფუძველი, ვითარ ამ საქმეს ბინა არა აქუს.

Ⴁინიანი – საფუძვლიანი.

Ⴁინდი – შეღამება, დღის დასასრული და ღამის შემოსლვა.

Ⴁინძური – ნებსით მცონარი.

Ⴁიჟიკი და ბიჟინა – ირმის ნუკრთ სახელი და ხადილი მათი.

Ⴁირება – ვაბირებ) მოცთუნებით მონადირება, მოზიდვა გაძრახება.

Ⴁირილჳონი – ბიროლი (ნახე Ⴁივრილი).

Ⴁირთჳ – მრგუალი ბურთი, ანუ ზარბაზნის გულა.

Ⴁირკი – ოქროს ღილი, ანუ ჭდე.

Ⴁისონი – ძველებურად ქსოვილი რამე ელვარე (Ⴆეზი ნახე). // Ⴑამღუდელთმთავრო შესამოსელი გარედამ.

Ⴁისტი – ფიფანური (ნახე Ⴔოლი).

Ⴁისტი – თუალში ფრჩხილი.

Ⴁიცი – მლაშე მიწა უნაყოფო.

Ⴁიძა – მამისა ანუ დედის ძმა.

Ⴁიწი – მანკიერება, ანუ ნაკლებობა.

Ⴁიჭი – ბოშვი, ბოვში, ბიჭები.

Ⴁიჯება – (ვაბიჯებ) ბიჯის გარდადგმა, ნაბიჯით სიარული.

Ⴁიჯი – ერთის ფეხის გარდადგმა და ნაბიჯი მეორის გარდანცულება რომელ ორივე ერთად შეიქმნას 5 ტერფი ფეხისა, ანუ ერტჳ მხარი, ხოლო ლაჯი ფეხების გაშორებით დგომა ერთს ნაბიჯზედ.

Ⴁლაგვი – ბოკო, ჩლუნგი, გაულესავი, დალაბრა.

Ⴁლანდვა – (ვბლანდავ) ხლართვა, ჩმახვა, საჩქაროდ მიბმა-მობმა. // Ⴓთავბოლო ლაპარაკი.

Ⴁლანტი – მოსქე სასმელი ანუ ღვინო. // Ⴋფრინველი მძიმედ მფრინავი.

Ⴁლარდნვა – (ვბლარდნი) შებლარდნა, გახვევა, შეხვევა.

Ⴁლარჯი – ხმიადი (სომხურისაგან ბარაჭ), ბლარჯობა უცომოების კჳრა.

[Ⴁლენცარა – ნახე Ⴂვიმრა]

Ⴁლიგვი – ბლაგვი, ჩლინგი.

Ⴁლიკვი – ქისტი (ნახე Ⴋუჭი), ბლიკუნა (ვბლიკუნი), ქურჯუნა, ჯგულემა.

Ⴁლისტი – სათავისთავო ანუ სახალხო აგარაკი, ხოდაბუნი და მისთანანი (ნახე Ⴞასი).

Ⴁლუ – ენაბორძიკი, ენაჩლინგი.

Ⴁმა – (ვაბამ) კრვა, მიკრვა, შეკრვა.

Ⴁმო დიდი – მუწუკი.

Ⴁნდუ – ბნელად საჩინარი ან მიუმხუდარი უკუნი.

Ⴁნედა – (ვბნდები) ჟამად გრძნობისა და ცნობის მიხდა. // Ⴑენია ჟამითი ჟამად მომსლველი.

Ⴁნედიანი – ამავე სენით გვემული.

Ⴁნევა – (ვაბნევ) ფანტვა, დაბნევა.

Ⴁნელითი – ბნელი ადგილი (ნახე Ⴑაყრობილესთან).

Ⴁნელი – ნათლის მოკლება.

Ⴁობოლი – დიდი ჭია.

Ⴁობღანი – დაირა, დაფი, ტყავგადაკრული საკრავი. // Ⴑხვაგან უხმარიათ ნაცულად ქნარისა, ვითა ებანიცა.

Ⴁობღვა, ბორდღვა – ოთხზედ სიარული (ნახე Ⴑიარულში).

Ⴁოგა – მცირე ხიდი მიწადაყრილი, ბოგირი მოდიდო ხიდი ან საგუბარი.

Ⴁოგანო – უაგარაკო გლეხი, ეული, ტაბარუკი.

Ⴁოგანო – მოსავალთ მავნე მწერი.

Ⴁოდიში – სიტყჳთ და საქციელით კაცის სიამოვნება, ანუ დაურვება გულნაკლებობისა.

Ⴁოდვა – (ვბოდავ) როტვა, ბლანდვა, უქმი ლაპარაკი. // Ⴓგზოდ სიარული.

Ⴁოვრი – დიდი ბუზი.

Ⴁოზა – ფეტვის ბურახი.

Ⴁოზი – როსკიპი.

Ⴁოიკი – ორი წლის ხარი (ნახე Ⴆროხასთან).

Ⴁოკვერი – ბოხვერი მოზდილი ლეკვო ლომთა, ვეფხთა და მისთანათა.

Ⴁოკვი – კორაფი, ქორაფი.

Ⴁოკილი და ბოკელი – ქორის ფეხსაბამი თასმა ან ზონარი ვითა ბორკილი.

Ⴁოკლვა – მობოკლვა ოქროს თმათ შემოხვევა მკედთა ზედა, ანუსხუათა მეტალლის აშკთა, გინა ქადათა ზედა ცომისა და ეგევითართა.

Ⴁოკო კ – იდურნაცვეთი იარაღი.

Ⴁოლად – ბლომად, მრავლობით, სავსებით.

Ⴁოლი – კუამლი; ბოლება (ვაბოლებ) აკომლება.

Ⴁოლო – საქმისა ანუ ჟამის დასასრული. // Ⴉუდი მფრინველთა, თევზთა, გველთა და მისთანათა. // Ⴉიდური გრძელთა ნივთთა ვითარ თავი და ბოლო ჯოხისა, ძელისა და მისთანათა. // Ⴕვემოთი მდებარეობა ადგილთა მთაბარობის მიხედვით, ვითარ სოფლის ბოლო ზედამდებარით მამულებითურთ.

Ⴁოლობეჭედა – .

Ⴁოლოკარკაზი – მიმინოს უმცირეა, ფრთანი მისნი იხმარებიან მოსართავად. ომაინ.

Ⴁოლოკი – .

Ⴁოლონდელი – ნაბოლოვარი, უკანასკნელი, ბოლონდელი სიტყვა.

Ⴁოლოს, ბოლოს დროს – უკანასკნელ.

Ⴁოლოს – მოდება (ბოლოს მოვუდებ) დასრულება, გათავება.

Ⴁოლუქი – გუნდი.

Ⴁოლუქბაში – გუნდისთავი.

Ⴁოლქვი – ბალახი, ძირი ხახვისა ან ნივრის გუარი.

Ⴁომონი – სვეტი კერფთა აღსამართავი. // Ⴀნუ ტაძარი მათი.

Ⴁონდი – გაბმული ხიდი.

Ⴁონძიტა – პირმოტეხილი დერგი, ქილა და მისთანანი.

Ⴁოჟი – ახალი პარკი ყაჭისა,

Ⴁორა – ძერას ჰგავს და უდიდესი მისია.

Ⴁორა და ბორანი – მაწონდასხმული საჭმელი.

Ⴁორა და ბორაკი – ნახე Ⴁავრუკთან.

Ⴁორბალი – ფრთებიანი გინა კბილებიანი საბრუნავი მაშინათა, ვითარ წისკჳლისა, საჟამნოსი და ეგევითართა. // Ⴕარი გრიგალიანი.

Ⴁორბოქი – (ვბორბოქებ), სიანჩხლით მოუსვენრობა, დრტჳნვა და ლაპარაკი მდურვისა.

Ⴁორგა – (ვჰბორგ) განრისხება და აღტაცება გულისწყრომითა. // Ⴂაგიჟება, შეშლა გონებიდამ.

Ⴁორდღვა – .

Ⴁორეასი – ქარი ჩრდილოეთისა.

Ⴁორი, ბური, ბურუსი – ხმელი ნისლი მტვერის მსგავსი (ნახე Ⴌისლთან). [სიცხის ბორი].

Ⴁორიალი – (ბორიალებს, აბორიალებს) ფრიალი, ფარფარი.

Ⴁორკილი – ფერხთ შესაკრავი ჯაჭვი რკინისა, ხელბორკილი არს შესაკრავი ხელთა, ხოლო ქედისა დადიანური და სახივი.

Ⴁორობანი – ხე მაღალი კეთილ ჩრდილოვანი, შობის წინა დღეს საკითხავში ხოლო სრულს დაბადებაში სწერია: მაგრილობელი.

Ⴁოროტი – ავი, ძვირის შემამთხვეველი, ვნების მომცემი.

Ⴁოროტის მოქმედი – ძვირის მოქმედი.

Ⴁოროტსვიანი – ავის ბედისა, შავსვიანი.

Ⴁორტვა, ბორდღვა, ბღოტვა, ბობღვა – Ⴑიარულში ნახე

Ⴁორცვი – სერი, პატარა გორა (ნახე Ⴋთა).

Ⴁორძიკი – (ვბორძიკობ) ფეხის შებრკოლება.

Ⴁორჯი – ბორჯალი (თათრულად ეწოდების ვალსა) ქართულად და იმერულად უხმობენ პაემანსა, ვადასა.

Ⴁორჯღლი – ხშირი კაპები ან როკები ხისა (Ⴂრჯღა ნახე), ბორჯღლედი ორკაპი.

Ⴁორჯღლიანი, ბორჯღლებიანი – ხე კაპებიანი.

Ⴁოსელი – გომი, საძროხე სახლი.

Ⴁოსტანა – ობობას მსგავსი ჭია გესლიანი, სანეხვეთა შინა მძრომი.

Ⴁოსტანი – მტილი.

Ⴁოსტნეული – მხალი და რაჲცა მოსავალი არს ბოსტნისა.

Ⴁოტვა – (აბოტებს, მიაბოტებს) დიდთა ცხოველთა სიარული, ვითარ სპილოსი და მისთანათა (ნახე Ⴑირუში).

Ⴁოტი – თხის ერკემალი (ნახე Ⴇხასთან).

Ⴁოტოტი – სქელი და დიდი წვინტლი (Ⴞრასტი ნახე).

Ⴁოქვენი – პატარა მუცელი, დიდს მუცელს ქვეშეთი.

Ⴁოქონოტი, ბოქონოცი – არდაგი, წინ მისაფენი ფეშტამალი წელს ქვევით, ფეშტამალი.

Ⴁოქოული – იასაული, ბოქოულთ უხუცესი, უფროსი მათი.

Ⴁოღლამო – ხმელი თევზი მჟავით მგბარი.

Ⴁოღლიწო – ღვინოში დამბალი პური საჭმელად.

Ⴁოყვი – ხოკი, ხოკერი, ხის ქერქის ჭურჭელი.

[Ⴁოყინი – ].

Ⴁოშვი, ბოშვი – იმერულად, მარტვილი მესხურად, ყმაწვილი.

Ⴁოჩოლა – გამოზამთრული ხბო (ნახე Ⴆროხა).

Ⴁოცომკალი – დიდი მკალი, უფრო მოგრძე და ფეხმოკლე.

Ⴁოძალი – ორპირი ისარი (ნახე Ⴈსართან).

Ⴁოძება – უფროსისგან უმცირესისადმი მიცემა, ხოლო უმცროსისგან უაღრესთადმი ითქმის მირთმევა და ამად ვუბოძებ 1 პირსა შინა ძვირად იხმარების, თუ არა ფრიად უაღრესთაგან.

Ⴁოძი – ხის სვეტი.

Ⴁოძკინტი – პატარა ბოძი ძველთა შენობათა გვერდიდამ შედგმული დასამაგრებლად.

Ⴁოჭკო – ჩენჩილი ბეწვი ქუდთა ღართთა.

Ⴁოხვერი – ნახე ბოკვერი

Ⴁოხი – მსხვილი და დაბალი ხმა.

Ⴁოხოხი – ხცურის ტყავი მოქნილი ან მისგან შეკერილი ქუდი.

Ⴁოხჩა – ჩალთა ბუდე მოთხვითი.

Ⴁჟირი – უგულო ფეტვი და მისთანანი; კულად ბჟირი (ნახე ჟირი).

Ⴁჟიტი – მართვე წეროსი, სავათისა და მისთანათა.

Ⴁჟუვილი – ნახე Ⴏუვილი.

Ⴁჟუტვა – (ბჟუტავს) ბნელად და უნათლოდ ბდვინვა სანთელთა, ბაზმაკთა და მისთანათა.

[Ⴁრა – გაბრა, ბრაგვანი]

Ⴁრაგა – სპონდიო, ზღუაში ქვა უხილავად.

Ⴁრაზი – ცოფი, ძნელი სიცოფე.

Ⴁრაზიანი – ცოფიერი, ბორგუნეული, მრისხანე.

Ⴁრალება – (ვაბრალებ) შესმენა, ბრალის დადება. // (Ⴅიბრალები) შესმენის ქვემდებარება. // (Ⴅებრალები, მებრალება) სიბრალულის ქონება.

Ⴁრალეული – ბრალის მქონე, დამნაშავე, შემცოდე.

Ⴁრალი – დანაშაული, შეცოდება.

Ⴁრანგჳ – დათჳ

Ⴁრანძი ბ – ებკი, ცუდი ძონძი.

Ⴁრაწი – გრაკლის ხე.

Ⴁრბო – დუნდგო, ვითრა ბრბო ხალხი.

Ⴁრგე – კაცი ტანოვანი და წარმოსადეგი მშვენიერად.

Ⴁრგჳლი და ბრყჳლი – შავი ნიშანი.

Ⴁრგუ და ბრგვილი – ნახე Ⴄნა ბრგუნილი.

Ⴁრდღჳნვა – (ბრდღვინავს) ლომთ მუღრობა, ზახილი ანუ ტოტით მიწის გლეჯა მრისხანებისგან.

Ⴁრდვინვა – ნახე Ⴁრდღჳნვა.

Ⴁრდოვილი – ნახე Ⴃოვილი

Ⴁრე – მტვერი ბზე ნარევი.

Ⴁრეცა – (ვიბრიცები), ფრანჭვა, თავ-ტანის გრეხვა უხამსურად.

Ⴁრიალი – (ვაბრიალებ) თუალთ ზე და ქვე ბრუნება. // Ⴑაჭურველთ ტრიალება ჰაერში.

Ⴁრილიანტი —

Ⴁრინჯაო – ორი წონა სპილენძი და ერთი წონა თუთია ერთად გარეული გაყვითლდების, რომელსა ოქრომჭედელნი უწოდებენ ბრინჯაოდ, მაფრახად და ტომბაკად, ხოლო თითბერი არს ბუნებითად ყვითელი სპილენძი.

Ⴁრინჯი – ქრთილი გუარი თეთრი მარცუალი.

Ⴁრინჯის ხე – Ⴀკაკი ნახე.

Ⴁრიყვი – უწურთნელი, უზდელი, რეგვენი.

Ⴁრკენა, პრკენა, ბრყენა – ოლე.

Ⴁრკიალება, ბრკინუალება ბრწყინვალება, ელვარება, ბზინვარება.

Ⴁრკმა, ბრკოლა – (ვუბრკმობ, მებრკმის) ფეხის შეცთენა, ბორძიკი.

Ⴁრმა – უთუალო, უსინათლო, ვერ მხედველი. // Ⴂონება დახშული, დაბრმობილი გონებით.

Ⴁროლი – ბიროლი, დამანი, ბუნებით თეთრი ქუა გამჭვირვალე, ანუ ჭიქისგან შემზადებული, ლექსი ესე წარმოებს ბერძულისაგან βήρυλλος, ლათინურად Beryllus (ნახე Ⴁერილოსი, Ⴁივრილი), ხოლო ბროლსა საქუთრად ეწოდება დამანი.

Ⴁროწეული – .

Ⴁრპენი – პრპენი, ტყვია ანუ კალა.

Ⴁრყვილი – იხილე Ⴁრგჳლი.

Ⴁრუ – თავის ტრიალი და თუალთ არევა (ნახე Ⴇავბრუ), თავსბრუ დაესხა.

Ⴁრუნება – (ვაბრუინებ) ტრიალება, მიმოქცევა.

Ⴁრუნვა – (ვბრუნავ) ტრიალი

Ⴁრუნვა – ღრამმატიკულად ცუალება სახელთა და სხ.

Ⴁრუჟი – ძალა სასმელთა.

Ⴁრუტიანი და ბრუციანი – მარღი, თუალით შორს ვერ გამრჩევი.

Ⴁრძანება – (ვბრძანებ) თქმა ან თქმული უაღრესისა.

Ⴁრძანება – (ჰბრძანდების) ითქმის უაღრესთათჳს ნაცულად არს, ჰგიეს, იმყოფება და სხ. ამის გამო იშვიათად იხმარების 1 პირსა შინა, ამას სხვადასხვად განავითარებენ ზედდადებულნი მარცვალნი ვითარ: მობრძანება, დაბრძანება, წაბრძანება და სხ., ხოლო უმცროსთათჳს იხმარების ლექსი ხლება, ახლავს (ნახე Ⴋუნ).

Ⴁრძენი – ფრიად გონიერი, ანუ მეცნიერი.

Ⴁრძმედი – მეტალლთ სადნობი ქურა.

Ⴁრძოლა – დიდი შუღლი, ომიანობა. (ვიბრძვი, ვებრძვი, ვჰბრძავ) შებმა.

Ⴁრძვილი – წყლული, ანუ დაკოდილობა, ჭრილობა.

Ⴁრწკალი, პრწკალი – თხლად ანახლეჩი მეტალლისა, ხისა და მისთანათა.

Ⴁრწამლი, ბურწუმელი – ეკალი, ღიჭი.

Ⴁრწყინვა – (ჰბრწყინავს) ელუარება, ნათება (Ⴁრკიალი ნახე). [Ⴁრკიალებისაგან მოდის ეს სიტყვა, ხოლო ბრკიალება – იალ-ციალისაგან.]

Ⴁრწყინუალე – ელუარე, ბზინუარე, ანუ ნათლის ფერი.

Ⴁრჭალი – გაშლილი ხელის ნები მცირედ თითების მოკაკვით დასაჭერად რისამე, მაგალითად, რომელსა (ღმერთსა) გიპრყრიეს ქუეყანა ბრჭალითა, სძლის პირის ხმა. // Ⴆოგგან ფეხის ჩონჩხი. // Ⴒოტი კლანჭიანთა ცხოველთა.

Ⴁრჭობა, ბრჭუალი – (ნახე Ⴁჭობა) ბჭუალი.

Ⴁრჯა – დადგმული ზვინი ძნათა, ძნეული.

Ⴁრჯგუ – გვიან მოქმედი, ანუ გონებით მძიმე. // Ⴌიშანი ასოსა უ პროსოდიასა შინა.

Ⴁრჯენა – (ვიბრჯენ, ვებრჯინები) სლუაში არგანის ხმარება, ანუ დგომაში მას ზედა დანდობა.

Ⴁტყვნა – (ვბტყვნი).

Ⴁუ, ბუვი – თავდიდი მფრინველი ღამისა.

Ⴁუბკა – წყალში გაქნილი და მოდუღებული ფქვილისა ან სახამებლის ფაფა, ხმარებული წიგნის მკურელთაგან დასაკერებლად ქაღალდებისა და სხ.

Ⴁუბუნი – Ⴂუგუნი ნახე

Ⴁუგვა – Ⴃაბუგვა ნახე

Ⴁუგრი – მომსრველი. // Ⴉარაბადინში ეწოდების მსხმოთა მუწუკთა, ვითარ კუავილსა, წითელასა და სხ.

Ⴁუდე – მფრინველთ ბუნაგი, ანუ ნადირთ ჩიბე. // Ⴘალითა წიგნთა, ანუ თვალთა პატიოსანთა და მისთანათა შთასადებელი. // Ⴞილთა და კერკთ ჩენჩო, ანუ წენგო. // Ⴕუთუთო თუალთა. // Ⴕარქაში საჭურველთა.

Ⴁუდეშური – ყურძენი გრძელ მარცულიანი (ნახე Ⴗურძენთან).

Ⴁუერი – ბური (ნახე Ⴁორი).

Ⴁუზამკალი, ბუზანკალი, ბუზვი – ხვასტაგთ მკბენარი მწერი.

Ⴁუზი – ბოცომკალი, შავი მწერი.

Ⴁუზღუნი – (ვბუზღუნებ) დრტჳნვა, მურმური, ჩუმად სამდურავის ლაპარაკი, ბუდბუდი, ბუტბუტი.

Ⴁუკი – რქის ნაღარა, ნობათი, ტაბლაკი.

Ⴁუკობა – ბუკით თემთ შემოკრება, ბუკტაბლაკობა.

Ⴁუკიოტი, ბუკნაწო – პატარა ბუ

Ⴁუკტაბლაკობა – კურა, ცემა ბუკთა და ტაბლაკთა.

Ⴁულბული – ვარდის ჩიტი, ხმაშვენიერი, იადონი.

Ⴁულული – მაგოლი, თივის ხელეული.

Ⴁუმბერაზი – [მუბერაზი] გმირი. ძლიერი, თავისთავ მებრძოლი.

Ⴁუმბული – გერმა, ფრინველთ ნაკრტენი.

Назад Дальше