Гудуць пасланыя мятлюгі, шчэрыцца злосны мароз, а нам у хораме зацішна, спакойна. Не дзіва, што пад песню завейную хочацца спаць. Пазяхаў-пазяхаў ды і прыплюснуў вока. Ізноў сніцца…
– Мядзведжае вушка! Гы-гы-гы! Я ўжо ў хораме! – чую голас, але ж нікога не бачу.
– І чаго табе трэба? – трывожуся, бо нічога добрага не чакаю.
– А праўду табе расказаць… – крокі стукаюць, касцяная нага бухае.
– Якую гэта праўду?
– А тую, адкуль у цябе ўзяліся мядзведжыя вушы…
Як адкуль узяліся? Былі, колькі сябе памятаю. Толькі так падумаў, як ад сну трывожнага ўраз прахапіўся. Сумеўся. Успомніў…
– Брат мой, Гара-Гаравік, чаму ж не вяртацца мне дадому? – пытаюся, братняй волі не верачы.
– А Кошча злы ў мядзведзя цябе перакіне!
– Брат мой, Пушча-Пушчавік, чаму ж не вяртацца мне дадому? – зноў пытаюся, не верачы пачутаму.
– А Кошча злы ў мядзведзя цябе аберне!
І хочацца мне спытаць пра тое, хто ж такі Кошча, але вяртаюся з даўняга, з мінулага. Ты, сцюдзёны, мяне вяртаеш сваёй праніклівай усмешкай…
– Баба Яга ў дзверы нашыя стукаецца… – гаворыш мне.
Маўчу спалохана. Не магу табе прызнацца, што Баба Яга ўжо тут… Баюся!
– Не спі, Івашка! – кажаш мне з заўсёднай усмешкай. – Цяпер і мой хорам падасца табе стылым… Не надта каб надзейным…
– Не сплю! – што яшчэ сказаць. – Халодны, а хто такі Кошча?
– Той, хто снег мяце, за зімой ідзе. Маразы хавае, Бабу Ягу кахае…
– Бабу Ягу кахае? Як такое можа быці…
Твая ўсмешка робіцца сцішана-сумнай…
– А некалі яна была прыгожай. І нават добрай…
– Няўжо? – па-ранейшаму не даю веры.
– Дзівіся. Некалі і Кошча добрым быў. Снягі супыняў, сябрам дапамагаў… Дык не засні, Івашка!
Не засні! Лёгка сказаць, а няпроста зрабіць. Ад стыласці лядовай так сагрэцца хочацца… Ложку свайго не кранаўся, а трэба ж, са сном спазнаўся. Дык ці дзіва, што зноў бачу тую, якая некалі была нават добрай…
– Мядзведжае вушка! Дарэмна ты сябра свайго не паслухаў! – блішча кіпцюрамі Баба Яга. – Не прачнуцца табе болей ніколі…
– Сцюдзёны-халодны вітанне табе шле! – кажу, хоць і баюся. – Успамінае, што ты ж некалі добрай была…
– Не мані, мядзведзік маленькі, не люблю таго!
– Не маню пра сяброўства нашае… Ведаю пра таямніцы даўнія, пра думкі цяжкія. Хоць і ўдаецца ён вясёлым, ды памятае ўсё… А пра тое, што ты чароўнай была, мне ж казаці не трэба…
– Была, мядзведзік ты даверлівы, такою, што зара-зараніца мне зайздросціла. Таго, хто не ведае пачуцця, пакахала – і пачварынай стала! Сам бачыш… Але ж радасна мне цяпер, бо адпомсціць магу. Так доўга гэтага чакала…
– І што зробіш? Мяне назаўжды ў сны забярэш? Волі сваёй пазбавіш?
– Патрэбны ты мне! А вось сябра твой найлепшы… Ён цябе не пакіне, з палоннага сну памкнецца вызваліць…
– Дык што ж табе трэба, Яга-Ягінька?
– Як нічога ў вас няма, то хоць аблічча сваё ранейшае вярну…
І раптоўна будзіць мяне ратаваная дзяўчына. Пра нешта мовіць, але я не слухаю. Пытаецца, а я не адказваю. Кажа яшчэ, каб асцярожным быў. Яно, ведама, асцярожнасць ніколі не зашкодзіць…
– Асабліва калі з мачыхай тваёю – Бабай Ягою сустракацца даводзіцца…
– Мачыха. Адмаўляцца не буду… Але не злосная, не жахлівая.
– І ты за яе заступаешся, па снезе куляешся. Зусім беднай удаешся…
– Удаюся!
– То будзь шчырай! Кажы, чаго табе трэба.
– А каб ты сцюдзёнаму-халоднаму здрадзіў… Таямніцу яго адкрыў! І стане Ягінька зноў маладой ды прыгожай!
– А добрай? – гляджу ў вочы светлыя.
І даўняе ўспамінаю…
Быццам зара-зараніца дзяўчынай удалася, быццам яскарка сонечная па зямлі ходзіць ды свет радуе… І чары ёсць у яе, і воля. І смеласць вялікая. Кажа яна маім родным братам:
– Ты, Гара-Гаравік, станеш сапраўднай гарою, каб слова насуперак мне болей не мовіў! Зачарую цябе… А ты, Пушча-Пушчавік, стань хоць якой пушчаю, каб не спадзяваўся! Ды каб супраць мяне анічога не ўздумаў!
І пакланіліся мае браты чароўнай прыгажуні:
– Як з табою не змагаліся, а закахаліся, то дзякуем табе за дарунак нечаканы! Ды толькі памятай: не ўся сіла ў прыгажосці тваёй! За светам белым, які мы не збераглі, цёмны зачынаецца, а ўладарыць ім Кошча несмяротны. Баяліся яго і баімся, бо непераможны… Ён прагоніць цябе!
Прагна ўсміхнулася чароўная, задумалася. Захвалявалася. А ці сапраўды ён прыгажосці не такі падуладны? Сказанае ж братам маім ды спраўджаным зрабіла.
Мінае нежаданы ўспамін. У вочы светлыя шчыра гляджу.
– Ці добрая? – зноў пытаюся. – Яна заўжды была добрай?
– Мабыць, не заўжды, – адвяла вочы, не здолеўшы мовіць слова падманнага. – Праўду табе раскажа, аблічча страчанае верне ды пойдзе сваёй дарогай!
– Каб у чутае ды паверыць…
Можа, ты і верыш Бабе Язе. Як прагі помслівай не зведала, то і не сумняваешся ў кожным моўленым слове… Толькі я ж не веру! Не паверыць вясёлы-сцюдзёны, які да нас з табою падыходзіць, позіркам калючым лашчыць:
– Што, змоўшчыкі? Ужо даўмеліся, як памагчы Язе?
І чаго ты, сарамлівая, спалохалася? Я дык мовіў спакойна:
– Баба Яга ў хораме тваім! Даўно…
– Ведаю тое… Нічога без маёй волі ў маім хораме не дзеецца! А ці спачуваеце вы ёй? – і глядзіць халодна-пранікліва.
Глядзі-глядзі! Я ж табе што думаю, тое і скажу!
– Як не спачуваць? Прыгожай была, а цябе сустрэла – і страшнай стала!
– Шкодны ты мядзведзік! – усмешка твая цяплее.
– Ну вось! І ты мядзведзікам назваў! – моўлю пакрыўджана.
– Цікаўны. Маленькі…
І як тут не засердаваць? Надзьмуўся на ўсіх, нібы мыш на крупы.
– Маленькі-дурненькі, кажаце? Ведаю пра вас усё! Злыя! Вялікія!
– І што ж ты ведаеш? – асцярожна пытаецца дзяўчына.
– Ночы доўгія, маркотныя… А чаму? А таму, што зара-зараніца ў хораме сцюдзёным сядзіць, над светам не ўзыходзіць. І жаліцца ўсім, што мачыха і выгнала, і ў лесе пакінула… І назад вяртацца не казала. Дык ці злая твая мачыха? Скажы, ясная! Не маўчы!
– Яна спадзяецца на тваю дабрыню, Івашка! – кажаш ты, халодны.
– Яна, зараніца?! Ці Яга спадзяецца?! – пытаюся з пагрозай. – А ты спадзяешся?
– Зараніца, – прамаўляеш паціху. – А мы з Ягою тут ні пры чым…
– А вы з Ягою як рыбка з вадою! – прытупваю на цябе. Пазірай, пазірай устрывожана, халодны-праніклівы… – Сустрэліся-зачараваліся!
– Як гэта?
– А так…
Не ўсё ж мне спаць… Дачуўся сваімі мядзведжымі вушамі. Мабыць, яно так было…
– Ён не ўспомніць пра мяне, – гаворыць прыгожая і робіцца страшнай Ягою.
– Ён не будзе ведаць, хто я… – гаворыш ты, халодны, і сэрца тваё робіцца сцюдзёным-сцюдзёным.
– Дамо яму братоў, якіх не было ніколі… – кажаце разам. – Няхай думае, што родны брат яго Гара-Гаравік. Няхай спадзяецца, што родны брат яго Пушча-Пушчавік. І дзеля таго мае чарадзейнае аблічча… Не звярынае і не чалавечае.
А далей не хачу ўспамінаць…
– Ты ведаеш? – глядзіш мне ў вочы, халодны. Не можаш зразумець, адкуль жа, адкуль…
– А здагадаўся пра ўсё! Вы з Ягою мае родныя…
Ледзяны хорам пакіну. Няўтульна там, а я ж спаць люблю. У свой бярлог забяруся ды прасаплю там да вясны. А тады ўстану, чалавекам абярнуся. Вандраваць у свет пайду! Ну і што, як вушы ў мяне мядзведжыя? Іх жа можна схаваць пад шапкай! І буду шукаць-вызнаваць, як жа можна ды адчараваць маіх названых братоў. Гару-Гаравіка, Пушчу-Пушчавіка. А як здарыцца ўсё, то буду цешыцца з гэтага, я, Івашка. Сапраўднае мядзведжае вушка.