1317
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1318
veto (z łac. veto: nie pozwalam) – sprzeciw. [przypis redakcyjny]
1319
bat’ku (ukr.) – ojcze. [przypis redakcyjny]
1320
skonwinkować (z łac.) – przekonać. [przypis redakcyjny]
1321
watażka – przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
1322
Goliat – siłacz, olbrzym; wojownik o tym imieniu, żyjący w XI w. p.n.e., występuje w Biblii i w Koranie. [przypis redakcyjny]
1323
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1324
kołpaczek – wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem. [przypis redakcyjny]
1325
esauł – oficer kozacki. [przypis redakcyjny]
1326
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
1327
Na wiki wikiw (ukr.) – na wieki wieków. [przypis redakcyjny]
1328
zbroja (starop.) – broń. [przypis redakcyjny]
1329
nieukontentowanie (starop. z łac.) – niezadowolenie. [przypis redakcyjny]
1330
maty (ukr.) – matko. [przypis redakcyjny]
1331
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1332
watażka – przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
1333
donia (ukr.) – córeczka. [przypis redakcyjny]
1334
Judasz – zdrajca; postać biblijna, zdrajca Jezusa. [przypis redakcyjny]
1335
raróg – ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, ceniony w sokolnictwie, zwany dawniej sokołem polskim a. sokołem podolskim. [przypis redakcyjny]
1336
berkut (ukr.) – orzeł przedni. [przypis redakcyjny]
1337
semen (daw.) – Kozak na czyjejś służbie, żołnierz. [przypis redakcyjny]
1338
handżar a. kindżał – nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis redakcyjny]
1339
mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
1340
usty – dziś popr. forma N.: ustami. [przypis redakcyjny]
1341
Spas (ukr.) – Zbawiciel. [przypis redakcyjny]
1342
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
1343
gorze (starop.) – biada, nieszczęście. [przypis redakcyjny]
1344
Hospody pomyłuj (ukr.) – Boże, bądź miłościw. [przypis redakcyjny]
1345
psi – dziś popr. forma M. lm: psy. [przypis redakcyjny]
1346
mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
1347
mołodycia (daw. ukr.) – młoda dziewczyna. [przypis redakcyjny]
1348
prysiudy – element ludowych tańców na Ukrainie i w Rosji; przysiady. [przypis edytorski]
1349
pidsusidok (ukr.) – bezrolny chłop, płacący gospodarzowi za mieszkanie własną pracą, komornik. [przypis redakcyjny]
1350
Diakujem, pane (ukr.) – dziękujemy, panie. [przypis redakcyjny]
1351
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1352
Baczyw ty (ukr.) – widziałeś. [przypis redakcyjny]
1353
Trastia joho mordowała (ukr.) – niech go cholera weźmie. [przypis redakcyjny]
1354
braha – zacier, męty, pozostałości po pędzeniu wódki. [przypis redakcyjny]
1355
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1356
mistrza – tj. kata. [przypis redakcyjny]
1357
per amicitiam (łac.) – przez przyjaźń. [przypis redakcyjny]
1358
delirium (łac.) – szaleństwo. [przypis redakcyjny]
1359
Vale et me amantem redama (łac.) – bądź zdrów i kochaj mnie wzajemnie. [przypis redakcyjny]
1360
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1361
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1362
ergo (łac.) – więc. [przypis redakcyjny]
1363
Czerkasy – miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
1364
Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) – miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]
1365
Galata – dziś dzielnica Stambułu, położona po europejskiej stronie cieśniny Bosfor, dawniej osobne miasto. [przypis redakcyjny]
1366
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1367
Czerkasy – miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
1368
larum (łac.) – alarm. [przypis redakcyjny]
1369
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1370
Krzemieńczug (ukr. Kremenczuk) – miasto i forteca nad brzegiem Dniepru na Połtawszczyźnie. [przypis redakcyjny]
1371
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
1372
Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
1373
nahaj – rodzaj bata, z krótką rączką, zrobionego ze skóry. [przypis edytorski]
1374
olester – pudełko na pistolet, wykonane ze skóry, przymocywawane do siodła. [przypis edytorski]
1375
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1376
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
1377
do dnia – nad ranem. [przypis redakcyjny]
1378
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1379
kaduk – dawne okreslenie szatana, złego ducha. [przypis edytorski]
1380
Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) – miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]
1381
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1382
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1383
Czerkasy – miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
1384
przebierać się (daw.) – podróżować, dostawać się. [przypis redakcyjny]
1385
Kahamlik – rzeka na środkowowschodniej Ukrainie, na lewym brzegu Dniepru. [przypis redakcyjny]
1386
oczeret (ukr.) – trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny]
1387
terlica – stelaż siodła. [przypis redakcyjny]
1388
prezydium (z łac. praesidium) – straż, zbrojna załoga. [przypis redakcyjny]
1389
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
1390
stalle – zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych. [przypis edytorski]
1391
podwika (starop.) – kobieta. [przypis redakcyjny]
1392
trzasł – dziś popr.: trzasnął. [przypis redakcyjny]
1393
hajdawery – szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary. [przypis redakcyjny]
1394
pokulbaczyć – osiodłać. [przypis redakcyjny]
1395
oczeret (ukr.) – trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny]
1396
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad jednym z dopływów środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1397
żydy wozić – przechylać się. [przypis redakcyjny]
1398
kulbaka – wysokie siodło. [przypis redakcyjny]
1399
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
1400
przyhołubić (z ukr.) – zaopiekować się, przygarnąć. [przypis edytorski]
1401
bodiak (ukr.) – oset. [przypis redakcyjny]
1402
krasnodiwa (Z daw. ukr.) – piękna dziewczyna. [przypis redakcyjny]
1403
zimownik – osada, w której Kozacy przeczekują zimę. [przypis redakcyjny]
1404
czaban – pasterz stepowy, koczownik. [przypis redakcyjny]
1405
piszczel a. kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]