– Na ten raz jeszcze nie chcę wam turbacji przyczyniać i nieposłuszeństwa okazywać – rzekła białogłowa – postarajcie się jeno tak wszystko uładzić, aby mnie więcej nie prześladował, wówczas i ja przestanę was tą sprawą zanudzać.
Rzekłszy to, udała, że jest srodze gniewną, i do domu odeszła.
1
appetit – dziś popr. pisownia: apetyt. [przypis edytorski]
2
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
3
azard a. hazard – tu daw.: ryzyko. [przypis edytorski]
4
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
5
wspór – wsparcie. [przypis edytorski]
6
łatwie – dziś popr. forma: łatwo. [przypis edytorski]
7
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
8
dank (daw., z niem.) – podziękowanie, wyrazy wdzięczności. [przypis edytorski]
9
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
10
przyrodzenie (daw.) – tu: natura. [przypis edytorski]
11
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
12
letko (daw. a. gw.) – lekko. [przypis edytorski]
13
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
14
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
15
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
16
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
17
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
18
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
19
przytomny (daw.) – obecny (przy czymś). [przypis edytorski]
20
k’temu przyszło (daw.) – do tego doszło. [przypis edytorski]
21
nie lza (daw.) – nie można. [przypis edytorski]
22
szerzyć się – tu: rozwodzić się; szeroko omawiać. [przypis edytorski]
23
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
24
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
25
nie lza (daw.) – nie można. [przypis edytorski]
26
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
27
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
28
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
29
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
30
z przerażającymi pozory – dziś popr. forma N. lm: z przerażającymi pozorami; pozory – tu daw.: wygląd. [przypis edytorski]
31
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
32
zaliż (daw.) – czy, czy też. [przypis edytorski]
33
gorszymi być się mniemamy (daw.) – uważamy się za gorsze. [przypis edytorski]
34
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
35
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
36
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
37
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
38
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
39
miast (daw.) – tu: zamiast. [przypis edytorski]
40
wczas (daw.) – odpoczynek, wypoczynek, rozrywka. [przypis edytorski]
41
krotochwilny – tu: skłonny do żartów, obdarzony poczuciem humoru. [przypis edytorski]
42
nie lza (daw.) – nie można. [przypis edytorski]
43
wczas (daw.) – odpoczynek. [przypis edytorski]
44
gwoli (daw.) – dla; w celu. [przypis edytorski]
45
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
46
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
47
o trzeciej – wg rzymskiej miary czasu liczono czas od poranka, godzina trzecia wypadała więc przed południem. [przypis edytorski]
48
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
49
wczas (daw.) – odpoczynek. [przypis edytorski]
50
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
51
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
52
przytomni (daw.) – obecni (przy czymś), zebrani. [przypis edytorski]
53
ser – tu z wł.: pan, jegomość. [przypis edytorski]
54
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
55
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
56
przyrodzenie (daw.) – tu: natura. [przypis edytorski]
57
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
58
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
59
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
60
piernacz – buława, używana często także jako list żelazny, nadawany przez władcę podróżującemu, gwarantujący nietykalność i swobodny przejazd. [przypis edytorski]
61
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
62
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
63
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
64
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
65
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
66
wywczasy (daw.) – wypoczynek. [przypis edytorski]
67
letki (daw., gw.) – lekki. [przypis edytorski]
68
przyrodzenie (daw.) – tu: natura. [przypis edytorski]
69
miast (daw.) – tu: zamiast. [przypis edytorski]
70
zaliżby (daw.) – czyżby. [przypis edytorski]
71
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
72
zalibyś (daw.) – czybyś, czyżbyś. [przypis edytorski]
73
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
74
łatwie – dziś popr. forma: łatwo. [przypis edytorski]
75
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
76
przytomni (daw.) – obecni (przy czymś); zebrani. [przypis edytorski]
77
krom – oprócz. [przypis edytorski]
78
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
79
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
80
zawrzeć (daw.) – zamknąć; tu: zakończyć. [przypis edytorski]
81
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
82
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
83
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
84
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
85
symonia – handel godnościami kościelnymi, stanowiącymi źródło prestiżu i dochodów. [przypis edytorski]
86
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
87
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
88
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
89
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
90
respons (z łac., daw.) – odpowiedź. [przypis edytorski]
91
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
92
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
93
wczas (daw.) – odpoczynek. [przypis edytorski]
94
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
95
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
96
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
97
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
98
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
99
w przytomności (daw.) – w obecności. [przypis edytorski]
100
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
101
miast (daw.) – tu: zamiast. [przypis edytorski]
102
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
103
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
104
przyrodzenie (daw.) – tu: natura. [przypis edytorski]
105
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
106
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
107
przytomny (daw.) – obecny (przy czymś). [przypis edytorski]
108
wczas (daw.) – odpoczynek. [przypis edytorski]
109
przytomni (daw.) – obecni (przy czymś), zebrani. [przypis edytorski]
110
respons (z łac., daw.) – odpowiedź. [przypis edytorski]
111
przytomni (daw.) – obecni (przy czymś); zebrani. [przypis edytorski]
112
respons (z łac., daw.) – odpowiedź. [przypis edytorski]
113
cum gladiis et fustibus (łac.) – mieczami i kijami. [przypis edytorski]
114
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
115
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
116
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
117
nie lza (daw.) – nie można, nie wolno. [przypis edytorski]
118
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
119
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
120
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
121
lubownik (daw.) – miłośnik. [przypis edytorski]
122
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
123
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
124
dank (daw., z niem.) – podziękowanie, wyrazy wdzięczności. [przypis edytorski]
125
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
126
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
127
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
128
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
129
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
130
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
131
nie mieszkając (daw.) – nie zwlekając, nie tracąc czasu. [przypis edytorski]
132
ex proposito (łac.) – celowo, z rozmysłem. [przypis edytorski]
133
przyrodzenie (daw.) – tu: natura. [przypis edytorski]
134
rankor (daw.) – żal, złość. [przypis edytorski]
135
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
136
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
137
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
138
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
139
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
140
otrok (daw.) – chłopiec. [przypis edytorski]
141
miast (daw.) – tu: zamiast. [przypis edytorski]
142
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
143
wczas (daw.) – odpoczynek, wypoczynek. [przypis edytorski]
144
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
145
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
146
wczas (daw.) – wypoczynek. [przypis edytorski]
147
pozór (daw.) – tu: wygląd. [przypis edytorski]
148
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
149
Treviso – lokowane w XI wieku miasto położone na Nizinie Weneckiej. Przez długi czas było pod panowaniem weneckim. [przypis edytorski]
150
Henryk z Bolzano (1250–1315) – zw. też Henrykiem z Treviso; drobny rzemieślnik, żył w skrajnym ubóstwie i bogobojności; został pochowany w katedrze w Treviso, gdzie rozwinął się jego kult. [przypis edytorski]
151
mieć w zachowaniu kogoś (daw.) – szanować kogoś. [przypis edytorski]
152
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
153
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
154
nie mieszkając (daw.) – nie tracąc czasu. [przypis edytorski]
155
przytomny (daw.) – obecny (przy czymś). [przypis edytorski]
156
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
157
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
158
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
159
łatwie – dziś popr. forma: łatwo. [przypis edytorski]
160
podesta – w średniowiecznych włoskich miastach najwyższy urzędnik o uprawnieniach sądowniczych i wojskowych. [przypis edytorski]
161
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
162
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
163
rankor (daw.) – żal, złość. [przypis edytorski]
164
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
165
Amor (mit. rzym.) – bóg miłości i pożądania, przedstawiany jako chłopak z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
166
święty Julian – zw. Gościnnym, patron miasta Macerata; opowieści mówią, że zabił on w gniewie własnych rodziców, którzy spali w jego łożu małżeńskim, ponieważ pomyślał, że jego żona go zdradza; w ramach pokuty swe życie poświęcił pielęgnacji pielgrzymów i trędowatych. [przypis edytorski]
167
markiz – tytuł arystokratyczny utożsamiany z tytułem margrabiego. [przypis edytorski]
168
wnieść (daw.) – tu: wnioskować. [przypis edytorski]
169
sold – dawna moneta włoska warta 12 denarów. [przypis edytorski]
170
puszczam dwa soldy za dwadzieścia cztery denary – przen.: nie mam dużych wymagań. [przypis edytorski]
171
Pater noster (łac.) – Ojcze nasz. [przypis edytorski]
172
Ave Maria (łac.) – Zdrowaś Mario. [przypis edytorski]
173
przepomnieć (daw.) – zapomnieć. [przypis edytorski]
174
zaliście (…) odmówili – czy odmówiliście (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
175
stanąć na wstręcie – przeszkodzić. [przypis edytorski]
176
Dirupisti (łac.) – dosł. rozerwałeś; incipit Psalmu 116. [przypis edytorski]
177
Intemerata (łac.) – dosł.: niepokalana; tytuł maryjnej pieśni średniowiecznej. [przypis edytorski]
178
De profundis (łac.) – dosł.: z głębokości; incipit Psalmu 130. [przypis edytorski]
179
Castel Guiglielmo – dziś: Castelguglielmo; miejscowość oddalona 80 km od Wenecji i 20 km od Rovigo. [przypis edytorski]
180
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
181
pójść w smak (daw.) – spodobać się. [przypis edytorski]
182
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
183
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
184
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
185
k’temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
186
z lichwą – z procentem, z naddatkiem. [przypis edytorski]
187
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
188
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
189
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
190
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
191
szerzyć się nad czymś – tu: rozwodzić się nad czymś. [przypis edytorski]
192
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
193
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
194
rozgorzała wojna między królem a jego synem – nawiązanie do sporu między Henrykiem II Andegaweńskim (Plantagenetem) a jego synem, zw. Henrykiem Młodym Królem popieranym przez królów Francji, rozpoczęty w 1173 r. i ostatecznie zakończony zwycięstwem Henryka II. [przypis edytorski]
195
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
196
Brugge – Brugia, miasto położone dziś na terenie Belgii, w średniowieczu ważny hanzeatycki port handlowy. [przypis edytorski]
197
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
198
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
199
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
200
wierę (daw.) – tu: doprawdy. [przypis edytorski]
201
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
202
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
203
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
204
rankor (daw.) – żal, złość. [przypis edytorski]
205
przytomność (daw.) – obecność (przy czymś). [przypis edytorski]
206
nie lza – nie wolno; tu: nie można. [przypis edytorski]
207
osobny – tu: szczególny, osobliwy. [przypis edytorski]
208
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
209
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
210
Reggio – dziś: Reggio di Calabria, miasto w płd. Włoszech, nad Cieśniną Mesyńską. [przypis edytorski]
211
Gaeta – miasto portowe w środkowej części Włoch, na zach. wybrzeżu. [przypis edytorski]
212
Salerno – miasto na zach. wybrzeżu w środkowej części Włoch, niedaleko Neapolu. [przypis edytorski]
213
Ravello – miejscowość w pobliżu Salerno. [przypis edytorski]
214
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
215
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
216
Archipelag – prawdopodobnie: Archipelag Cyklad na Morzu Egejskim. [przypis edytorski]
217
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
218
krom (daw.) – oprócz. [przypis edytorski]
219
letki (daw., gw.) – dziś popr.: lekki. [przypis edytorski]
220
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
221
Brindisi – miasto na Półwyspie Salentyńskim, na wsch. wybrzeżu Włoch. [przypis edytorski]
222
Trani – miejscowość niedaleko Brindisi. [przypis edytorski]
223
dank (daw., z niem.) – podziękowanie, wyrazy wdzięczności. [przypis edytorski]
224
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
225
Perugia – starożytne miasto w środkowych Włoszech. [przypis edytorski]
226
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
227
filutka (daw.) – sprytna, swawolna kobieta. [przypis edytorski]
228
Malpertuggio – nazwa neapolitańskiej dzielnicy portowej; mal pertuggio oznacza „zła dziura”. [przypis edytorski]
229
siła (daw.) – dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
230
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
231
tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
232
gamratka (daw.) – prostytutka. [przypis edytorski]
233
Girgenti – dziś: Agrigento; starożytne miasto sycylijskie. [przypis edytorski]
234
gwelf – stronnik władzy papieskiej we Włoszech (nazwa od nazwiska popieranych przez to stronnictwo książąt bawarskich Welfów współpracujących z Państwem Kościelnym); gwelfowie i gibelini stanowili rywalizujące ze sobą wrogie obozy polit. we Włoszech w XII i XIII w., w okresie zmagań cesarza Fryderyka II z papiestwem; gwelfowie byli związani gł. z mieszczaństwem, natomiast gibelini reprezentowali gł. interesy feudalnego rycerstwa i popierali Cesarstwo Rzymskie. [przypis edytorski]
235
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
236
tajny spisek z naszym królem Karolem, aliści król Fryderyk (…) zamysły ich udaremnił – mowa o walce o władzę nad Sycylią, która wywiązała się między Fryderykiem II a Karolem II w latach 1295–1301; Karol pragnął zająć Sycylię, jednak mieszkańcy wyspy, sprzeciwiając się temu, koronowali swym królem Fryderyka, który zwyciężył i wypędził stronników Karola z wyspy. [przypis edytorski]
237
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
238
w przytomności (daw.) – w obecności. [przypis edytorski]
239
zasię (daw.) – zaś, natomiast. [przypis edytorski]
240
szczegółowie – dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
241
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
242
aliści (daw.) – jednak, jednakże. [przypis edytorski]
243
wierę (daw.) – doprawdy, zaprawdę. [przypis edytorski]
244
nie mieszkając (daw.) – tu: nie zwlekając. [przypis edytorski]
245
jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]
246
Filippo Minutolo – arcybiskup neapolitański, zmarły 24 października 1301. [przypis edytorski]