31. Белмим, кем булды икəн?
- Ришат, сине бер абый сорады.
- Кайчан?
- Бер сəгать элек.
- Нинди абый?
- Картрак кына. Плащ кигəн. Озын буйлы.
- Ул бер сҮз дə əйтмəдеме?
- Юк.
- Белмим, кем булды икəн?
32. Тəбриклим. Сəламəтлек, уңышлар, бəхет телим.
- ЗӨҺрə, кара əле. Морат бəйрəмгə телеграмма Җибəргəн.
- Кая, укыйк əле: "Бəйрəм белəн тəбриклим. Ныклы сəламəтлек, зур уңышлар Һəм ак бəхетлəр телим".
33. Хəзер əйтҮдəн файда юк.
- Җəмилə, Үпкəлəмə инде. Мин чыннан да уйламаганмын.
- Хəзер əйтҮдəн ни файда. Теге вакытта мин сине кисəттем бит.
- Бик кҮңелсез булды инде бу. Гафу ит мине.
34. Безгə китəргə вакыт. Рəхмəт Сезгə.
- Камилə апа, безгə китəргə вакыт.
- Шулаймыни? Бераз утырыгыз əле.
- Вакытыбыз юк шул, Камилə апа. Баланы йоклатасы бар.
- Китəсезмени?
- əйе. Зур рəхмəт Сезгə.
35. Егыла кҮрмə! Монда тайгак!
- əле тагын кҮпме барасы бар? Мин арыдым.
- Бераз тҮз инде. КҮп калмады.
- Ай, егыла яздым.
- Егыла кҮрмə! Монда тайгак. Миңа тотын.
36. Һич булмый.
- Ял кӨнне ни эшлəргə Җыенасыз?
- Театрга барабыз.
- Бəлки, безгə кунакка килерсез?
- Юк, рəхмəт. Булмый. Без бӨтен гаилəбез белəн театрга барабыз.
37. Берни тҮгел.
- Булат, син кибеткə барасыңмы?
- əйе. Сиңа берəр нəрсə кирəкме?
- Миңа ярты икмəк ал əле.
- БҮтəн əйбер кирəк тҮгелме?
- Юк. Рəхмəт сиңа.
- Берни тҮгел.
38. Яңа хəбəр ишеттеңме?
- Яңа хəбəр ишеттеңме? Безнең институтка фин татарлары килгəн.
- Кит аннан?! Кемнəр?
- Ике ир кеше, бер ханым.
- Кайчан килгəннəр?
- Кичə.
- Ничə кӨнгə?
- Бер атнага.
39. Кемнең зонтигы калган?
- Иптəшлəр, кемнең зонтигы калган?
- Бу ЗӨҺрəнең зонтигы бит. Миңа бирегез, мин аңа тапшырырмын.
- Ярар. Мə!
40. Кайда очрашабыз?
- Кайда очрашабыз?
- əбҖəлилов тукталышында.
- Син килəсеңме?
- Белмим шул. Лəкин син мине кӨт.
- Ярар. КӨтəрмен.
- Ярый, ул вакытка мин килермен.
- СӨйлəштек.
- əйе. Хəзергə сау бул!
41. Бер минут кӨтеп тор, мин - хəзер!
- Бер минут кӨтеп тор, мин - хəзер!
- Син кая?
- Хəзер килəм. Киоскыдан газета алам.
- Миндə бар бит.
- Нинди газета?
- "Татарстан яшьлəре".
- Миңа "Ватаным Татарстан" кирəк шул.
- Ярый. Мин кӨтəм.
42. Борчылма, ничек тə Өлгерербез.
- Ай, соңга калабыз бит.
- Борчылма, ничек тə Өлгерербез. Хəзер берəр такси туктатырбыз.
- Юк бит такси.
- Борчылма, килер əле.
43. Аның Өчен мин бик шатмын.
- Син Айдар Кəримовны белəсеңме?
- Ул Тел, əдəбият Һəм сəнгать институтында эшлиме?
- əйе. Ул диссертация яклаган.
- Шулаймыни?! Мин аның Өчен бик шат. Ул бик сəлəтле яшь галим.
44. Хəлегез ничек?
- Хəлегез ничек?
- Бик əйбəт тҮгел. Мин бераз авырыйм.
- Врач кирəкме?
- Хəзергə кирəк тҮгел.
45. Өйгə табиб чакырырга мӨмкинме?
- Өйгə врач чакырырга мӨмкинме?
- МӨмкин. Сезнең фамилиягез ничек?
- Сабирова.
- Исемегез?
- Камилə.
- əтиегезнең исеме?
- Дамир.
- Кай тӨшегез авырта?
- Кан басымы кҮтəрелде.
- Адресыгыз нинди?
- Татарстан урамы, 8, 20-нче фатир.
- Булды. Табиб сезгə тӨштəн соң сəгать 3 тə килер.
- Рəхмəт сезгə.
46. Миңа табибка кҮренергə кирəк иде.
- Участок табибы кирəкме сезгə?
- əйе. Миңа бассейнга йӨрергə белешмə кирəк.
- Сезне табиб хəзер кабул итəр. Аның исеме - Суфия ханым, фамилиясе - Ризванова.
47. Сез кайсы кабинетка?
- Сез кайсы кабинетка?
- 21-нчегə. Сездəн соң кеше бармы?
- Юк.
- Мин сездəн соң булам.
- Ярый.
48. Бу дарулар бармы сездə?
- Бу дарулар бармы сездə?
- Рецептыгыз бармы?
- Бар. Рəхим итегез.
- Менə бусы юк. Ə бусы бар. Кассага 26 сум 95 тиен тҮлəгез.
- Кайсы бҮлеккə?
- Икенче бҮлеккə.
49. Соң шалтыратканга гафу итегез.
- Мəрьям апа, соң шалтыратканга гафу итегез. Иртəгə сезнең вакытыгыз бармы?
- Бар.
- Сез эшкə кайчан килəсез?
- Иртəнге унда.
- Мин унберенче яртыга килəм. Сезнең эшегезне шунда алып килермен.
- Рəхмəт Сезгə. Тыныч йокы!
50. əйбəт ял итегез!
- ТаҺир абый, Сез ялга китəсез икəн.
- əйе шул, РӨстəм. Иртəгə китəбез.
- əйбəт ял итегез, ТаҺир абый.
- Рəхмəт, РӨстəм.
51. Алло! Белешмəлəр бҮлегеме?
- Алло! Белешмəлəр бҮлегеме?
- əйе, тыңлыйм.
- əйтегез əле, "Татарстан" поезды кайчан китə икəн?
- 19 сəгать 8 минутта.
- МəскəҮгə кайчан килеп Җитə?
- Иртəнге 7дə.
На этом завершаем наш урок.
Сау булыгыз!
Уңышлар телим!
Урок 24
Книга. Печать. Конструкция - ган/-гђн, - кан/-кђн + аффиксы принадлежности + бар (юк). Диалоги. Задания.
(Егерме дҮртенче дəрес)
- Исəнмесез! Хəерле кӨн!
Сегодня мы будем говорить о книгах, библиотеках, печати.
Книга. Печать.
Для этого нам нужно познакомиться со словами, относящимися к данной теме.
Китап - книга
язучы - писатель
шагыйрь [ша"ир] - поэт
шигырь - стихотворение
хикəя - рассказ
газет /в разговорный речи гəзит, гəҖит/ - газета
мӨхəррир - редактор
сəркатип - секретарь
хəбəрче - корреспондент
китапханə - библиотека
кызыклы - интересный
тыш - обложка
калын - толстый
нечкə - тонкий
рəссам - художник
бит - страница
бизəлеш - оформление
эчтəлек - содержание
бҮлек - глава
кисəк - часть
мəкалə - статья
əсəр - произведение
нəсер - стихотворение в прозе
əкият - сказка
тəрҖемə - перевод
тəрҖемəче - переводчик
мəкаль - пословица
бəя - цена
А теперь познакомимся с глагольной конструкцией - ган + аффиксы принадлежности + бар, юк. Эта конструкция выражает процесс, когда-то имевший место в жизни кого-то.
Минем бар-ган-ым бар (юк).Я когда-то ходил.
Синең бар-ган-ың бар (юк).Ты когда-то ходил.
Аның бар-ган-ы бар (юк).Он когда-то ходил.
Безнең бар-ган-ыбыз бар (юк).Мы когда-то ходили.
Сезнең бар-ган-ыгыз бар (юк).Вы когда-то ходили.
Аларның бар-ган-нары бар (юк).Они когда-то ходили.
1. - Нурия, синең бу китапны укыганың бармы?
- əйе, укыганым бар.
- ə синең, Нəфисə, укыганың бармы?
- Юк, укыганым юк.
2. - Синең бу китапны кҮргəнең бармы?
- əйе, кҮргəнем бар.
- ə синең, Марат, кҮргəнең бармы?
- Юк, кҮргəнем юк.
3. - Сезнең бу язучыны кҮргəнегез бармы?
- əйе, кҮргəнем бар.
- ə сезнең, кызлар?
- Юк, безнең кҮргəнебез юк.
Задание 1. Проспрягайте глаголы в форме сӨйлəгəнəм бар (юк) по лицам и числам:
сӨйлə-, аңла-, пеер-, бар-, кара-, яз-, əйт-, бие-, Җырла-, кҮр-.
Задание 2. Переведите.
Минем бу язучыны кҮргəнем юк.
Синең теге китапны укыганың бар.
Аның бу киноны караганы юк.
Безнең паркка барганыбыз бар.
Сезнең бу чəйне эчкəнегез юк.
Аларның бу музейга барганнары юк.
Теперь можно и поговорить.
1. - Бу китап кемнеке?
- Минеке.
- Кайдан алдың?
- Китап кибетеннəн.
- Бəясе ничə сум?
- Егерме биш сум.
- Тагын бармы?
- Бар. Бик кҮп.
- Мин дə кибеткə барам əле.
2. - Нинди матур китап!
- əйе. Бу китап - бҮлəк.
- Кем бирде?
- Дустым Сəрия.
- Бик матур бҮлəк.
3. - Бу китап зур!
- əйе. Зур.
- Калын да!
- əйе.
- Рəссамы кем?
- Тавил ХаҖиəхмəтов.
- Бик матур китап!
4. - Бу китапны кем язган?
- МӨхəммəт МəҺдиев язган.
- Кызыкмы?
- əйе. Бик кызык.
- Бу - романмы?
- əйе.
- Исеме ничек?
- "Фронтовиклар".
- Син укыдыңмы?
- əйе, укыдым.
5. - Бу шигырьлəрне кем язган?
- Габдулла Тукай язган.
- əйе, Тукайны белмəгəн кеше юк.
- Син Тукайны укыдыңмы?
- Русчасын укыдым.
- Тукай шигырьлəр, поэмалар, мəкалəлəр, проза əсəрлəре язган. "ШҮрəле" не белəсеңме?
- əйе.
- "Китмибез" шигырен белəсеңме?
- əйе, белəм.
- Тукай балаларга əкиятлəр дə язган. "Су анасы" н белəсеңме?
- Русча ул "Водяная" дип атала, əйеме?
- əйе, дӨрес. Мин сиңа бер шигырь укыйм: əйтə иртəнге намазга бик матур, моңлы азан; И Казан! Дəртле Казан! Моңлы Казан! Нурлы Казан!
- Бу сҮзлəр кайсы əсəрдəн?
- "Пар ат" шигыреннəн. Русча - "Пара гнедых". Аңладыңмы?(Понял?)
- Мин "əйтə, намаз, бик матур, Казан" сҮзлəрен аңладым.
- Мин сиңа Һəр (каждый) сҮзне тəрҖемə итəм (переведу):
Произносит к утреннему намазу очень красивую, задушевную молитву;
О Казань! Страстная Казань! Песенная Казань! Светозарная Казань!
- Болай матур тҮгел. Тукай матуррак язган.
Дорогие друзья! Найдите русский перевод стихотворения "Пар ат" и прочитайте его.
6. - Теге китапны кҮрсəтегез əле (покажите-ка).
- Рəхим итегез (пожалуйста).
- Рəхмəт.
7. - Бу китап ничə сум?
- Кырык Өч сум. Кассага тҮлəгез.
- Хəзер.
8. - Китапта ничə бит бар?
- ДҮрт йӨз кырык ике.
- Китапта титул бите бармы?
- əйе, бар.
9. - Бу шигырьне Сəгыйть Рəмиев язган. Белəсеңме?
- Юк.
- Укыйммы?
- Укы.
- Тыңла:
Мине утка аткан да - син,
Мине суга салган да - син,
Утта янсам, суга батсам,
Тартып алган Аллам да - син!
Аңладыңмы?
- Кайбер сҮзлəрне аңладым: мине - меня, син - ты, суга - в воду, Аллам - Аллах мой.
- Мин сиңа тəрҖемə итəм: Матурмы?
Бросившая меня в огонь - ты,
Бросившая меня в воду - ты,
Если я горю в огне, тону в воде,
Мой Аллах, вытянувший меня - тоже ты!
- Бик матур. Шигырьнең исеме ничек?
- "Син".
- Рəхмəт сиңа, Нурия.
10. - Казанда китапханəлəр кҮпме?
- Бик кҮп.
- Иң зурлары нинди?
- Университет китапханəсе. Анда 5 миллион китап бар.
- Тагын?
- Татарстан Милли китапханəсе.
- Ул кайда урнашкан?
- Кремль урамында. Ул университетка бик якын.
11. - Миңа бу китапны бирегез əле.
- Сез аны 10 кӨннəн китерегез(принесите).
- Ярый. Рəхмəт.
12. - Китапханəгə язылырга мӨмкинме?
- МӨмкин. Адресыгызны əйтегез.
- Казань-71, Ершов урамы, Өченче йорт, илленче квартир (фатир).
- Кайда эшлисез?
- Компрессор заводында.
- Кем булып?(Кем?)
- Инженер.
- Өйдə телефоныгыз бармы?
- Бар. 76-13-25.
- Эштə телефоныгыз бармы?
- Бар.76-25-43.
- Кул куегыз.(Распишитесь.)
- Хəзер.
- Рəхмəт. Булды(Все).Сезгə нинди китап кирəк?
- Миңа Кол Галинең "Кыйссаи Йосыф" китабы кирəк.
- Юк шул. Кулда(на руках).Бер атнадан килегез. Алып куярмын (приготовлю).Тагын нəрсə кирəк?
- Сездə Дəрдемəнднең тəрҖемəлəре бармы?
- Бик кечкенə бер китап бар.
- Бирегез əле.
- Хəзер. Менə.
- Рəхмəт Сезгə.
- Сау булыгыз. Тагын килегез.
Теперь пойдем в киоск "Союзпечати" и будем покупать газеты и журналы.
1. - "Казан утлары" журналы бармы?
- Бар.
- Бирегез əле.
- Мəгез. 5 сум.
- Рəхмəт.
2. - "Мирас" журналы бармы?
- Бар.
- Ничə сум?
- 5 сум.
- Миңа 2 журнал бирегез əле.
- Рəхим итегез.
3. - "Салават кҮпере" бармы?
- Бар. Рəхим итегез.
- Миңа 10 журнал кирəк.
- Ник(почему?)кҮп кирəк?
- Мин аны дусларымның балаларына Җибəрəм(посылаю).Рəхмəт.
4. - Сездə "Ялкын" журналы бармы?
- Юк, шул. Бетте(кончился).
- Гафу итегез, "Татарстан" журналы бармы сездə?
- Сезгə кайсы саны (номер) кирəк?
- Тугызынчы.
- Рəхим итегез.
- Рəхмəт.
5. - Исəнмесез!
- Исəнмесез!
- Миңа "Идел" Җурналы кирəк. Ул журнал русча чыгамы, татарча чыгамы?
- "Идел" журналы рус телендə дə, татар телендə дə чыга. Сезгə кайсы сан кирəк?
- Миңа унынчы сан кирəк.
- Татарча журнал кирəкме?
- Юк, русча журнал кирəк. Мин татарча начар (плохо)сӨйлəшəм.
- Рəхим итегез!
- Рəхмəт Сезгə!
6. - Яңа газеталар бармы?
- Юк.
- Кайчан була?
- Бер сəгатьтəн.
- Рəхмəт.
7. - "Ватаным Татарстан" газетасы юкмы?
- Бар.
- Яңамы?
- əйе.
- Миңа 2 газет бирегез əле.
- Рəхим итегез.
- Рəхмəт.
8. - "Татарстан яшьлəре" килдеме?
- Юк əле.
- Кайчан була?
- БҮген булмый.
- Кызганыч(Жаль).
9. - Сездə "Юлдаш" бармы?
- Бар.
- Миңа 3 газет бирегез əле.
- Мəгез.
- Рəхмəт.
10. - БҮгенге (сегодняшние) газеталар бармы сездə?
- Сезгə нинди газета кирəк?
- Миңа "ДӨнья"("Мир")газеты кирəк. Ул латин əлифбасында (алфавит) чыга.
- əйе, белəм. Ул газета хəзер чыкмый.
- Кызганыч.
11. - Сез газетага язылдыгызмы əле?(Подписались ли?)
- Юк шул.
- Вакыт бар əле.
- Мин иртəгə язылам.